بررسی و تحلیل رویکرد ابن سینا به انقطاع نفس از قوا با نگاهی به برهان انسان مُعلق و رساله حی بن یقظان (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
یکی از براهین معروفِ ابن سینا برای نیل به خودآگاهی، برهان تنبیهی انسان معلَّق است. این برهان در آثار مختلف ابن سینا تقریرهای متفاوتی دارد که نقطه کلیدی تمام این تقریرات، نیل به خودآگاهی و اثبات اِنیت نفس در صورت گسست و انقطاع از قوا است. این انقطاع دارای سه مرحله است: قطع توجه از بیرون، عطف توجه به درون و درنهایت آگاهی نسبت به انیت (وجود خاص) که از نظر ابن سینا عمیق ترین لایه «خود» است. ابن سینا دقیقاً همین رویکرد را در رساله حی بن یقظان ، در قالب سیروسیاحت نفس برای نیل به خداشناسی در پیش می گیرد. در این رساله، سیاحتی با راهبری عقل فعال و رهروی نفس ناطقه، برای شناخت مبادی عالیه و در رأس آنها خدا به تصویر کشیده شده است. ابن سینا از زبان حیّ یا همان عقل فعال، بر این نکته تأکید میکند که نیل به خداآگاهی نیز بدون انقطاع از قوا تحقق نمییابد. درحقیقت ابن سینا در آثار خویش رویکرد واحدی در سیر خودآگاهی و خداآگاهی اتخاذ کرده است که مبتنی بر تزاحم قوا در سیر نفس و لزوم انقطاع نفس از قوا برای تحقق و تکمیل این سیر است. دلیل این امر نیز رویکرد خاص ابن سینا در تفسیر چیستی قوا و نسبت آن با نفس است.Avicenna’s Approach to the Detachment of Soul from its Faculties in His Flying Man Argument and Ḥayy ibn Yaqẓān Treatise
One of Avicenna's renowned intuitive arguments that emphasizes the individuality or distinct existence of the soul is the thought experiment of the 'flying' or 'suspended' man. This argument takes various forms in Avicenna’s works. The central concept across all versions is the imperative nature of cessation or detachment from the soul's faculties to attain self-awareness and confirm the inniyyah (particular existence) of the self. In other words, a focus on particular existence is only achievable through detachment from both external and internal faculties. This detachment unfolds in three stages: withdrawal of attention from the external world, turning attention inward to the internal sphere, and ultimately confirming the Inniyyah , representing the deepest layer of the self in Avicenna’s perspective. Avicenna employs the same approach in his treatise Hayy Ibn Yaqzan , framing it as a journey to acquire knowledge about God. In this treatise, we witness the rational soul's journey, guided by the active intellect, towards higher principles. This journey is predicated on the detachment from faculties. Avicenna consistently adopts this approach in the pursuit of self-awareness and knowledge of God. This methodology is rooted in the interference of the soul's faculties in its path and the necessity of detachment from these faculties for the fulfillment and completion of this journey. The rationale behind this lies in Avicenna's distinctive perspective on the faculties and their relationship to the soul.
تبلیغات
