جایگاه و مفهوم هندسه در هنر معماری اسلامی بر اساس آراء اخوان الصفا (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
هنر معماری ایران به واسطه همراهی و همکاری معماران با دانشمندان اسلامی، دارای ابعاد علمی و حکمی فراوانی است. از قرون چهارم هجری به بعد، معماری با ظهور دانشمندانی چون اخوان الصفا با ارائه رسالات حوزه ریاضی، صناعات و مبانی هندسی همراه شده است که بر امکان اتصال علم روز با مبانی صناعت معماری تأکید بیشتری نموده است. وجود و حضور نسخ خطی دوره و همچنین اشارت علمی هندسی، ریاضی و صناعتی آن در مقوله احداث بنا، در این نسخ اثبات شده است. نکته و هدف اساسی در پرداخت به این موضوع، نحوه برخورد مفهومی این دانشمندان با موضوع هندسه در صناعت معماری است که در دوره تاریخی خود به چه صورتی مفهوم هندسه را تعبیر کرده و جهت کاربرد صناعت معماری تعریف نموده اند. سؤال اساسی در این نوشتار شناخت مفاهیم و موضوعات هندسه است که اخوان الصفا در ارتباط با صناعت معماری به آن پرداخته و معرفی نموده اند. این موضوع خطاب به علم برپایی بنای معماری از صناعت آن، بر اساس مفاهیم صادرشده ریاضی و هندسی است. روش پژوهش در این نوشتار باتوجه به بررسی موضوع هندسه در ریاضیات اخوان الصفا و موارد اندیشه دار و فلسفی آنان است که از روش تفسیری و تاریخی در برخورد با نسخه خطی هندسه اخوان الصفا و صناعت ریاست بناست. در بحث تحلیل مبانی و یافته گیری معماری آرای هندسی، از استدلال قیاسی دراین خصوص استفاده شده است. اخوان الصفا هندسه را دارای زمینه کمّی محسوس و کیفی معقول معرفی نموده اند که صناعت معماری را برای انسان دارای وجوه جسمانی و روحانی خطاب نموده است. فرم ها و اشکال هندسی در صناعت معماری، مستخرج شده از قوانین اعداد و اصول ریاضیات است که برای رفع نیازهای کارکردی انسان به دست آمده اند. قدس اعداد و اشکال مبنا در کارکرد بر اساس قاعده عقلی ریاضیات است که دارای اثبات از منظر معادلات عددی است. اعداد مبنایی به صورت یک، دو، سه و چهار معرفی شده اند و هرکدام دارای کارکرد و نحوه گسترش بر اساس معادلات تناسباتی هندسه عددی خاص خود هستند. در عالم فرمی نیز نقطه، خط، دایره، مثلث، مربع، کلمات و نقوش هندسی دارای چنین کارکردی هستند. در بحث هندسه از دیدگاه اخوان الصفا، اعداد و مبانی ریاضی به صورت هندسه نظری معرفی شده است و انسان در این دیدگاه دارای ابعاد جسمانی و روحانی تلقی شده است. هندسه عملی باید پاسخی باشد جهت برپایی بنای معماری برای انسان در جهت رفع نیاز فیزیکی و سپس مبانی روحانی. تناسبات دقیق و مشخص بین اعداد و اشکال فرمی خاص دراین خصوص به صورت ترسیمی و کاربردی به همراه نصایح و تدابیر حکمی منتج شده از اندیشه اسلام و دیگر مبانی اندیشه دار واجب در پرداخت صناعت معماری در باب کاربرد هندسه است. از هندسه به نردبانی تعبیر شده است که اثر معماری را خاصیت جسمانی و روحانی متعالی می بخشد. هندسه در این منظر در جهت کاربرد مناسب باید از حکمت نیز در این امور بهره مند باشد.The position and concept of geometry in the art of Islamic architecture based on the views of the Akhavan Al-Safa
Iranian architectural art has many scientific and legal dimensions due to the association and cooperation of architects with Islamic scientists. In the fourth century AH, architecture was associated with the emergence of scientists such as the Akhavan Alsafa with the presentation of mathematical treatises, specialized professions and geometric foundations, which has further emphasized the possibility of connecting modern science with the foundations of the specialized profession of architecture. The existence and presence of manuscripts of that period as well as scientific, geometric, mathematical and specialized references in the category of building construction in this version have been proved. The main point and purpose in addressing this issue is the conceptual approach of these scientists to the subject of geometry in the specialized profession of architecture, which in their historical period has interpreted the concept of geometry and defined for the application of the specialized profession of architecture. The main question in this article is to know the concepts and topics of geometry that Akhavan Al-Safa has discussed and introduced in connection with the specialized profession of architecture. This issue is addressed to the science of erecting architecture from its specialized profession, based on issued mathematical and geometric concepts. The research method in this article is considering the subject of geometry in the mathematics of the Akhavan Alsafa and their thoughtful and philosophical cases, which is an interpretive and historical method in dealing with the manuscript of the Akhavan Alsafa and the specialized profession of the building. In the discussion of analyzing the foundations and finding the architecture of geometric ideas, deductive reasoning has been used in this regard. The Akhavan Alsafa has introduced geometry as a quantitative and sensible qualitative field, which has addressed the specialized profession of architecture for human beings with physical and spiritual aspects. Geometric forms and shapes in the specialized profession of architecture are introduced from numbers and positive mathematical structure and from the perspective of the function of various human dimensions. The sanctity of numbers and basis forms in function is based on the rational rule of mathematics, which has proof from the perspective of numerical equations. Basic numbers are introduced as one, two, three and four, and each has its own function and method of expansion based on its own proportional equations of numerical geometry. In the Fermi world, points, lines, circles, triangles, squares, words, and geometric patterns have a similar function. Geometry in the specialized profession of architecture According to the theories of the Akhavan Alsafa in converting numbers into the position of theoretical geometry, it should be considered that the user of the specialized profession of human architecture is with the physical field in the first level and the spiritual field in the next level. Practical geometry should be the answer to erecting an architectural structure for human beings in order to meet the physical need and then the spiritual foundations.
تبلیغات
