علل رویکرد تعلیمی در منظومه دولرانی و خضرخان امیرخسرو دهلوی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

امیرخسرو دهلوی (651-725ﻫ.ق) از شاعران عارف فارسی گوی نیمه دوم قرن هفتم و نیمه اول قرن هشتم هجری هندوستان است. منظومه ادبی-تاریخی « دُوَل رانی خَضَر خان» از مثنوی های اوست که مشتمل بر 4519 بیت است. این مثنوی به بحر هزج مثمن مقصور یا محذوف در داستان واقعی عشق خضر خان، پسر علاء الدیّن محمّد شاه خلجی با «دیول دی» دختر راجه گجرات است. امیرخسرو ابتدا این داستان را به نثر فارسی نوشت و سپس به دستور سلطان آن را در 715 ﻫ.ق به نظم در آورد. توجه به آموزه های تعلیمی به صورت مستقیم و غیرمستقیم از زبان شخصیت های داستانی دولرانی و خضرخان بیان شده است. این پژوهش، به شیوه توصیفی- تحلیلی و استواری بر چارچوب نظری می کوشد به این پرسش پاسخ دهد که شاخص ترین انواع مضامین اندرزی و همچنین علل و انگیزه تعلیم در منظومه غنایی دولرانی و خضرخان در چیست؟ مطابق با دستاوردهای تحقیق، اصلی ترین علت و انگیزه انعکاس مضامین تعلیمی در داستان دولرانی و خضرخان، تنبه و عبرت است. همچنین در منظومه غنایی دولرانی و خضرخان، پیوستگی و آمیزش مضامین غنایی و تعلیمی به روشنی نشان می دهد، امیرخسرو در پی طرح این موضوع بوده است که برای رسیدن به کمال در یک رابطه عاشقانه، توجه به آموزه های تعلیمی جایگاه مهم و بلندی دارد.