دستیابی به الگویی مطلوب از سیره ارتباطی رسول اکرم| در گروِ تحلیل و فهم منطقیِ اجزاء، عناصر، متغیرهای مؤثر و فرایند طی شده است؛ چرا که فرایند ارتباط به هر شکلی که برقرار شود، حداقل سه عنصر را در بر می گیرد: فرستنده، پیام و گیرنده (مخاطب). هر سه عنصر ویژگی هایی دارد که اگر مورد توجه نباشد، به عنوان موانع ارتباط، از ارائه موفق پیام و تأثیرگذاری آن می کاهد. در این میان شناختِ ویژگی های مخاطب از اهمیت بسزایی برخوردار است که در حوزه ها و قلمروهای گوناگونی انجام می پذیرد. نوشتار حاضر می کوشد با روش اسنادی و رویکرد تحلیل کیفی، با استناد به داده های تاریخی و اقتباس از عناصر ارتباطی، به شناسایی عوامل و ویژگی هایی بپردازد که با تأثیر در شخصیت مخاطب، نوع مواجهه وی با پیام نبوی را در فرایند ارتباطی تحت تأثیر قرار می دهد. تأثیرپذیری از ساختار قومی-قبیله ای، تأثیرپذیری از بت ذهنی قبیله، از فقر اقتصادی، از اقتدار و غلبه، از شیوخ و رؤسای قبایل، و تأثیرپذیری از پیمان ها و پیوندهای قبیله ای در فرایند ارتباطی، از جمله ویژگی های شخصیتی مخاطبانِ عصر نبوی است. اولویتِ ساختار شناختی، مقتضیات و چالش های آن نیز از جمله مؤلفه ها و ویژگی های شخصیتیِ عامِ مخاطبان بوده که همواره مورد اهتمام رسول اکرم| در فرایند ارتباطی قرار گرفته است.
