تخصص گرایی، پیچیدگی های اقتصادی و مبادلات تجاری شمال شرق ایران برمبنای داده های قاراچشمه نیشابور (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

با وجود کاوش ها و بررسی های باستان شناختی پراکنده در منطقه شمال شرق ایران، تاکنون در این منطقه مطالعه تخصص گرایی فن و میزان و مقیاس پیچیدگی های اقتصادی صورت نپذیرفته است. شمال شرق ایران به دلیل منابع معدنی فراوان و قرار گرفتن در مسیر ارتباطی بزرگ خراسان، همواره در طول تاریخ دارای اهمیت مکانی و اقتصادی ویژه ای بوده است. با آگاهی از این اهمیت در این مقاله تلاش شده است که فرایند تخصصی شدن محصولات و پیچیدگی های اقتصادی و مبادلات تجاری موجود در این منطقه بر اساس یافته های به دست آمده از محوطه باستانی قاراچشمه نیشابور مورد بررسی قرار گیرد. هدف این پژوهش، مشخص کردن روند ظهور جوامع با ساختار پیچیده اقتصادی، شروع تخصص گرایی و شناسایی ارتباطات و تعاملات فرهنگی درون منطقه ای و برون منطقه ای این حوزه جغرافیایی در خلال پیچیده شدن جوامع است. در این پژوهش تحلیل برپایه یافته های میدانی و مطالعه تطبیقی داده های حاصل از کاوش بوده است و نتایج این پژوهش حکایت از آن دارد که محوطه باستانی قاراچشمه در طول هزاره سوم پیش از میلاد دارای تخصص پذیری بوده و کالاهای انبوهی تولید می کرده که از طریق راه های ارتباطی، فرهنگ های شمال شرق ایران را به جنوب ترکمنستان، درّه سند در شبه قاره هند و جنوب شرق ایران متصل می کرده است. این ویژگی ها نشان از توسعه و تحول جوامع پیچیده اقتصادی و سیاسی در شمال شرق ایران دارد که توسط گروهی از نخبگان اقتصادی و اجتماعی اداره می شده است و بر تولید کالا و در مدیریت راه های ارتباطی نقش بسیاری داشته است.