مقدمه: در اغلب پژوهش ها؛ حافظه در بستری انفرادی بررسی گردیده است، حال آنکه اجتماعی بودن انسان علاوه بر جهت دهی به رفتار آشکار، بر ظرفیت های شناختی از جمله حافظه و یادگیری نیز مؤثر است. هدف این پژوهش مطالعه یادگیری در رابطه ای متقابل، از طریق مقایسه اثر دو روش مرور «برای خود و برای دیگری» بر یادآوری آزاد واژگان مرور شده به دو روش «نگهدارنده و بسط دهنده» و بر حافظه «عملی و کلامی» می باشد. روش: در این مطالعه که از نوع تجربی می باشد، تعداد 166 دانش آموز دبستانی در چهار گروه مستقل و در هشت آزمون شرکت کردند. هر گروه، واژگان ارائه شده را به یکی از 4 نوع «نگهدارنده – بسط دهنده» برای خود و برای دیگری؛ و «کلامی- عملی» برای خود و برای دیگری؛ مرور کردند. پس از مدت 48 ساعت آزمون یادآوری آزاد انجام گرفت. داده ها به روش آزمون تی و تحلیل واریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: این تحقیق نشان داد که اولاً، میزان یادآوری در مرور عملی و نگهدارنده در مقایسه با مرور کلامی و بسط دهنده بهطور معناداری بالاتر است. ثانیاً، در شرایط فشار زمان، مرور بسط دهنده در مقایسه با مرور نگهدارنده کاهش معناداری در یادآوری به دنبال دارد. ثالثاً، میزان یادآوری در مرور بسط دهنده در شرایط «برای دیگری» در مقایسه با «برای خود» بهطور معناداری بالاتر است. نتیجه گیری: مرور برای دیگری با افزایش عمق پردازش، عملکرد مرور بسط دهنده بر یاآوری را افزایش می گردد. اما فشار زمان باعث کاهش اثر مرور بسط دهنده می گردد چرا که این نوع مرور نیاز به منابع ذهنی و زمان کافی دارد. مرور عملی و نگهدارنده در شرایط فشار زمانی بالاترین میزان افزایش یادآوری را همراه داشتند.
