فعل مجهول در زبان ها و گویش های ایرانی(1) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

فعل مجهول در ادوار تاریخ زبان فارسی شکل ها و کاربردهای مختلفی داشته است. به طور کلی از دیرباز تا امروز در زبان ها و گویش های ایرانی، شیوه های زیر را می توان در ساخت یا مفهوم فعل مجهول مشاهده کرد: الف) ریشه / ماده فعل+ پسوند مجهول ساز؛ ب) اسم مفعول (صفت مفعولی) یا مصدر+ فعل کمکی؛ ج) صیغه سوم شخص جمع فعل های متعدی معلوم بدون عامل. در زبان فارسی و گویش های ایرانی امروز، هریک از شیوه های مذکور به طور مستقل و گاه در کنار یکدیگر به حیات خود ادامه می دهند. در این مقاله با مطالعه زبان ها و شماری از گویش های ایرانی، به بررسی روش های ساخت فعل مجهول در آنها پرداخته ایم. ابتدا به چگونگی ساخت این فعل در زبان های ایرانی باستان و میانه غربی اشاره شده و سپس براساس منابع موجود، روند تحول، شیوه ها و امکانات مختلف ساخت مجهول در گویش های ایرانی نو مورد بررسی و کاوش قرار گرفته است.