جامعه پذیری دانشگاهی

امروزه فن آوری های اطلاعات و ارتباطات نقش مهمی در تحولات اقتصادی و اجتماعی ایفا می کنند و این نقش روز به روز اهمیت بیشتری پیدا می کند. کامپیوترها به طور وسیعی ظرفیت دسترسی به داده ها و منابع اطلاعاتی را افزایش داده اند. این تحقیق با هدف بررسی مقایسه ای میزان بهره مندی از کامپیوتر به عنوان رکن اصلی این فن آوری ها در میان دانشجویان رشته های علوم انسانی و فنی- مهندسی صورت گرفته است و سعی کرده به برخی عوامل که این بهره گیری را تحت تاثیر قرار داده بپردازد.در این تحقیق با روش پیمایشی و تکنیک پرسشنامه 384 دانشجوی مقطع کارشناسی و سال آخر دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر انتخاب و مورد سوال قرار گرفتند. یافته ها نشان می دهد که فرهنگ رشته ای دانشجویان علوم انسانی موجب بهره گیری کمتر آنان از این فن آوری می شود. همچنین تاثیرگذاری پایگاه اقتصادی- اجتماعی بر روی بهره مندی از کامپیوتر در میان دانشجویان علوم انسانی بیشتر از فنی- مهندسی است. از سوی دیگر دانشجویان علوم انسانی در مقایسه با فنی- مهندسی حمایت کمتری برای کار با کامپیوتر از اطرافیان خویش دریافت می کنند.همچنین دانشجویان علوم انسانی در مقایسه با فنی- مهندسی ها سطح دسترسی پایین تری به کامپیوتر دارند.

مقاله حاضر به بررسی وضعیت مؤلفه های سیزده گانه سرمایه اجتماعی دانشگاهی و مقایسه آن در میان 190 نفر دانشجوی دکتری در حال تحصیل در سه دانشگاه تهران، تربیت مدرس و فردوسی مشهد (به عنوان نمونه ایرانی) و دانشجویان دکتری ایرانی در حال تحصیل در دانشگاه میسور هند (نمونه خارج از کشور) پرداخته است. این مطالعه با پرسشنامه محقق ساخته و به روش پیمایش در میان دانشجویان دانشگاه های ایرانی و دانشگاه میسور هند انجام شده است. نتایج نشان می دهد وضعیت سرمایه اجتماعی دانشگاهی در میان دانشجویان دکتری ایرانی در حد متوسط به پایین است. در میان چهار گروه از دانشجویان مورد مطالعه پیوند با اعضای خانواده بیش از تعاملات در فضای مجازی گسترش دارد. از میان چهار نوع اعتماد سنجیده شده در این پژوهش، اعتماد به استادان در میان دانشجویان از سایر اعتمادها بیشتر است. شبکه سازی در دوران دبیرستان و دانشگاه پایین ترین سطح وضعیت سرمایه اجتماعی برآورد شده است. مقایسه دانشجویان در حال تحصیل در ایران و هند نشان می دهد، میانگین استانداردشده شاخص های سیزده گانه در میان دانشجویان دکتری در حال تحصیل در دانشگاه میسور هند از دانشجویان در حال تحصیل در سه دانشگاه ایرانی تا حدی بیشتر است. ارتباط با خانواده و شبکه سازی در دوران دبیرستان در میان دانشجویان ایرانی خارج از کشور در مقایسه با دانشجویان ایرانی نیز بیشتر ارزیابی شده است.

جامعه پذیری دانشگاهی از مفاهیمی است که می توان آن را مهم ترین اهداف دوران دانشجویی و حضور در دانشگاه دانست. این متغیرها همواره متأثر از چند عوامل از جمله سلامت روان است. بررسی ها نشان داده است که این دو متغیر می توانند با امید به آینده رابطه داشته باشند. هدف این مقاله، تعیین نقش میانجی گری امید به آینده در رابطه بین سلامت روان و جامعه پذیری دانشگاهی است. از روش پیمایشی تبیینی  و از نوع مدل یابی معادلات ساختاری استفاده شده است. جامعهٔ آماری تحقیق 9132 نفر است که کلیهٔ دانشجویان مشغول به تحصیل در دانشگاه های ملّی، پیام نور و دانشگاه آزاد اسلامی ایلام در سال تحصیلی 98-1397 را شامل می شود. اندازهٔ نمونه با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران و به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای تعیین شد. ابزار مورداستفاده در این پژوهش پرسشنامه های محقق ساخته است. پرسشنامه جامعه پذیری در قالب 5 بعد و 61 گویه، سلامت روان با 11 گویه و امید به آینده با 6 گویه است. روایی صوری و محتوایی آن با نظرخواهی از اساتید راهنما و مشاور، و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ به دست آمد. یافته های پژوهش نشان داده است که سلامت روان با جامعه پذیری دانشگاه رابطهٔ معنادار داشته است. همچنین امید به آینده با سلامت روان و جامعه پذیری دانشگاهی رابطهٔ معنادار داشته است. نقش میانجی امید به آینده در رابطه بین متغیر مستقل و وابسته نیز معنادار بوده است. می توان نتیجه گرفت که برخورداری از امید به آینده در بین دانشجویان می تواند با تقویت نقش سلامت روان، منجر به جامعه پذیری بیشتر در بین دانشجویان گردد.

با توجه به نقش اساسی دوره های آموزشی تحصیلات تکمیلی در پویایی فضای علمی کشور، مطالعه و ارزیابی روند جامعه پذیری دانشجویان تحصیلات تکمیلی و نقش پذیری آنها در دانشگاه از اهمیت زیادی برخوردار است. مطالعه حاضر باهدف بررسی وضعیت جامعه پذیری دانشگاهی دانشجویان تحصیلات تکمیلی و عوامل مؤثر بر آن در دانشگاه های کشور صورت گرفته و براساس رویکرد کمّی و پیمایش از 482 نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه های تهران، تربیت مدرس، شهید بهشتی، شیراز و فردوسی، که به شیوه نمونه گیری طبقه ای متناسب انتخاب شده اند، سامان یافته است. نتایج این مطالعه نشان می دهد وضعیت کلی جامعه پذیری دانشگاهی دانشجویان تحصیلات تکمیلی پنج دانشگاه مورد بررسی در ابعاد چهارگانه فراگیری نقش دانشجوی تحصیلات تکمیلی، درگیری در نقش، مشارکت، سرمایه گذاری و احساس هویت حرفه ای، براساس طیف مطلوبیت در سطح متوسط قرار دارد. همچنین براساس مدل سازی معادله ساختاری صورت گرفته، سرمایه دانشگاهی و خود اثربخشی دانشگاهی بیشترین تأثیر را بر جامعه پذیری دانشگاهی دانشجویان دوره های تحصیلات تکمیلی داشته اند. 

هدف پژوهش حاضر توصیف عمیق از تجربه زیسته دانشجویان دکتری دانشگاه های تهران، علامه طباطبایی و امیرکبیر از جامعه پذیری دانشگاهی خود در دوران کرونا است. با استفاده از رویکرد کیفی و استراتژی استفهامی و نمونه گیری نظری، مصاحبه نیمه ساختار یافته با 18 دانشجوی دکتری (در سال 1399) انجام شد. سپس اطلاعات به دست آمده از مصاحبه ها با استفاده از نرم افزار MAXQDA11 و روش کدگذاری باز، محوری و انتخابی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت و درنهایت 139 کد باز، 20 کد محوری و 5 کد انتخابی شامل آموزش (با 5 کد محوری)، پژوهش (با 4 کد محوری)، تعاملات کنشگران علمی (با 6 کد محوری)، زیست روزمره (با 3 کد محوری) و تعاملات علمی بین المللی (با 2 کد محوری) استخراج شد. یافته ها نشان داد استفاده از اساتید سایر دانشگاه ها برای تدریس، امتحان جامع مجازی، عدم کسب مهارت ها از طریق سیستم مجازی، افت یادگیری، تأخیر در فرصت های مطالعاتی خارج از کشور، دسترسی محدود به منابع موردنیاز، محدودیت ارتباطات رشته ای و بین رشته ای، تجربه احساس تنهایی، کاهش فرصت تدریس یاری اساتید، کاهش حس پویایی از تجربیات دانشجویان در فرایند جامعه پذیری دانشگاهی در دوران شیوع ویروس کرونا بوده است. بحران کرونا شیوه های پیشین آموزش و حتی برخی شیوه های پژوهش را بی اعتبار ساخته است. ضرورت جلوگیری از اجتماعات (علمی و غیرعلمی) بر ارتباطات و اجتماعات تأثیرگذار بوده است. دانشجویان کاهش تعاملات رشته ای و بین رشته ای با دیگر دانشجویان را آسیب زننده می دانند از طرف دیگر، افزایش چشمگیر کنفرانس ها، سمینارها و لایوهای مجازی به دلیل کم هزینه بودن و امکان مشارکت از نقاط مختلف کشور و دنیا زمینه تعاملات اعضای هیئت علمی، دانشجویان و متخصصین و تقویت اجتماعات علمی را فراهم کرده است. این موارد نشان از تغییر در شیوه-های جامعه پذیری دانشجویان دکتری در دوران حضور فیزیکی اندک در دانشگاه می دهد.

گرایش به تحصیلات دانشگاهی در بین جوانان همچنان رو به افزایش بوده و از طرفی در طول سالیان اخیر مشارکت اجتماعی نیز دچار تغییرات بسیار زیادی گردیده است. دانشگاه به عنوان مرکز تولید علم و ارزش، بر فردی ترین تا جمعی ترین رفتار دانشجویان تاثیر می گذارد. هدف این تحقیق، بررسی رابطه جامعه پذیری دانشگاهی و مشارکت اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه تهران است. جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانشجویان 18 تا 29 سال، دانشگاه تهران در چهار گروه آموزشی علوم انسانی، علوم پایه، فنی و مهندسی و علوم پزشکی تشکیل داده اند که 382 نفر بر اساس فرمول نمونه گیری کوکران به عنوان نمونه آماری تعیین شدند. پژوهش به روش توصیفی از نوع پیمایشی انجام شده است. در مبانی نظری از نظریه های مرتبط استفاده شده و در پایان مدل نظری تحقیق، طراحی گردیده است. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه است که بعد از برآورد اعتبار و پایایی در بین پاسخ گویان توزیع گردید. پس از گردآوری داده ها، اطلاعات بر اساس آمارهای توصیفی و استنباطی و با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفتند. با توجه به سطح متغیرها، از آزمون پیرسون استفاده شد و در نهایت طبق میزان بتای مدل رگرسیون تاثیر متغیرهای مستقل به این ترتیب بر میزان مشارکت اجتماعی جوانان دانشجو تأثیر گذارند: اصول و ارزش های اخلاقی با میزان بتای 533/0، سن به میزان 218/0، طبقه اقتصادی- اجتماعی به میزان 274/0،  موفقیت علمی به میزان 433/0 و تعاملات و ارتباطات 382/0. مقدار ضریب تعیین برابر با 41/0 = 2R می باشد.