دانش پژوه

استاد محمدتقی دانش پژوه در 1290ش متولد شد. پس از طیّ تحصیلات مقدماتی در زادگاهش آمل، دروس طلبگی را در قم گذراند. وی دورة دانشکده معقول و منقول دانشگاه تهران را در 1320 به پایان رساند. خدمات دولتیاش در 1319 با استخدام در کتابخانه دانشکده حقوق دانشگاه تهران آغاز شد. در 1331 به سمت معاونت این کتابخانه تعیین شد و 29 سال در این مقام باقی ماند. در 1348 به گروه تاریخ دانشکدة الهیات این دانشگاه پیوست. به همت او کتابخانه دانشکده حقوق به یک کتابخانه نمونة علوم انسانی و بزرگترین کتابخانه ایران بدل شد. دانش پژوه در فعالیتهای فرهنگی بسیاری سهیم بود و در محامع علمی متعددی مشارکت داشت. وی در 27 آذر 1375 درگذشت. از او آثار متعددی به صورت تألیف، تصحیح، و تهیه فهرست برجای مانده است. عمده ترین کار او فهرست مفصل نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران است.

از مقلّد تا محقّق فرق هاست کاین چو داود است وآن دیگر، صداست قرآن کریم ، روایات معصومین (ع) و حکیمان مسلمان، با طرح نقشه راهِ دانش پژوهی -از تقلید تا تحقیق-، علو همت، پویایی، اشتیاق به فراگیری، پاسداشت حرمت استاد، تفقه وتدبر، زمان شناسی ونوگرایی، خلاقیت وابتکار و...، را از مهم ترین محرک های رسیدن دانش پژوه به افتخارات علمی می دانند و از این طریق او را از جمود وخمودگی، دون همتی، قناعت در کسب معرفت، حیا از پرسش گری، هراس از اظهارنظر علمی، همیشه شاگرد و مقلد ماندن و...، باز می دارند. واضح است که تحقق کامل این نقشه و عبور از مرحله تقلید و رسیدن به مرحله جویای علم بودن و نشستن بر اریکه تحقیق وتولید علم کردن، علاوه بر سعی و اهتمام خود دانش پژوه، همت و تدبیر مشفقانه خانواده و جامعه- به ویژه استادان فرزانه و مسئولان مربوط- را نیز می طلبد.

علم و دانش در مقابل جهل و نادانی چراغ راه انسان بوده و از مهمترین زیرساختهای سعادت انسان بلکه تعالی همه جانبه کشور است و از همین رو به تعبیر مقام معظم رهبری مسأله فرهنگ و تعلیم و تربیت، مسأله اوّل در نظام ما است.  خیر دنیا و آخرت با علم و دانش قرین بوده، لذا در اسلام دانش پژوهی، البته همواره با ترسیم آداب آن مورد تأکید بوده است. نوشتار پیش رو تحقیقی است با مطالعه اسنادی و به روش توصیفی که به شاخصه های دانشجویی و دانش پژوهی براساس کتاب منیه المرید شهید ثانی(م965ق) و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به عنوان راهبردی ترین سند بالادستی نظام جمهوری اسلامی ایران در زمینه آموزش و پرورش اختصاص یافته است. از مهمترین شاخصه های دانشجویی و دانش پژوهی می توان به این موارد اشاره کرد: نیت ناب و پالودن دل از بدی ها؛ استفاده از فرصتهای پیش رو برای تحصیل؛ زدودن موانع تحصیل و دلبستگی های مادی؛ اجتناب از افراد سطحی نگر و معاشرتهای ناسالم؛ جدیت، پویایی، بلند همتی و اولویت بندی در دانش پژوهی.

هدف: هدف این پژوهش، بررسی تطبیقی دیدگاه شهید ثانی در خصوص ویژگی های دانشجو و دانش پژوه مطلوب، با اسناد بالادستی نظام آموزشی کشور(سند اسلامی شدن دانشگاهها؛ مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران؛ سند تحول بنیادین آموزش و پرورش) بود. روش: این تحقیق از حیث هدف، کاربردی است و با استفاده از رویکرد کیفی و روش اسنادی و منابع کتابخانه ای، به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. یافته ها: از دیدگاه شهید ثانی، دانشجو و دانش پژوه موفق از ویژگی هایی همچون: نیّت ناب و پالودن دل از بدی ها، استفاده از فرصتهای پیش رو برای تحصیل، زدودن موانع تحصیل و دلبستگی های مادی، اجتناب از افراد سطحی نگر و معاشرتهای ناسالم، جدّیت، پویایی، بلندهمتی و اولویت بندی در دانش پژوهی برخوردار است. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان داد در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی کشور، به تمامی ویژگی های ذکر شده لااقل به صورت غیر مستقیم اشاره شده است؛ اما در سند اسلامی شدن دانشگاهها، به دلیل استادمحور بودن سند، به ویژگی هایی همچون: استفاده از فرصتهای پیش رو برای تحصیل، زدودن موانع تحصیل و دلبستگی مادی و اجتناب از افراد سطحی نگر و معاشرتهای ناسالم توجه لازم صورت نگرفته بود.