نیازهای روان شناختی اساسی

هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه فرهنگ مدرسه با نیازهای روان شناختی اساسی (خودمختاری، شایستگی و ارتباط) است. بدین منظور، 320 نفر از دانش آموزان پسر دوره متوسطه شهر بابل با استفاده از نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند و به مقیاس فرهنگ مدرسه و نیازهای روان شناختی اساسی پاسخ دادند. یافته های به دست آمده با استفاده از روش تحلیل همبستگی بنیادی نشان داد که ابعاد فرهنگ مدرسه رابطه معناداری با برآورده شدن نیازهای روان شناختی دارند. تحلیل کانونی دو مجموعه معنادار بین فرهنگ مدرسه و نیازهای روانی اساسی را نشان داد. در مجموعه اول ابعاد روابط دانش آموزان، روابط دانش آموزان و معلمان، انتظارات هنجاری و فرصت های آموزشی رابطه مثبت و معنا داری با نیازهای شایستگی، خودمختاری و ارتباط داشتند. در مجموعه دوم نیز روابط دانش آموزان پایین و روابط دانش آموزان و معلمان بالا با احساس شایستگی بالا و ارتباط پایین رابطه معنا داری داشت. به طور کلی می توان نتیجه گرفت که در مدارسی که فرهنگ آن ها به روابط دوستانه اعضای آن، وجود اعتماد بین اعضاء و احترام متقابل تأکید دارند و همچنین امنیت و کیفیّت خدمات آموزشی در آن بالا باشد، میزان احساس شایستگی، حس انسجام و خودمختاری در میان دانش آموزان آن مدارس نیز بالا خواهد بود.

از خودبیگانگی، حالت انزوا از یک گروه یا فعالیتی است که انتظار می رود فرد در حالت عادی با آن گروه احساس همبستگی نموده یا با آن فعالیت درگیر شود. نوجوانانی که دچار از خودبیگانگی تحصیلی هستند، تبدیل به بزرگسالانی می شوند که از لحاظ اقتصادی و سیاسی منزوی بوده و در فقر زندگی می کنند. هدف پژوهش حاضر، بررسی چندسطحی رابطه فرهنگ مدرسه، نیازهای روان شناختی اساسی و از خودبیگانگی تحصیلی نوجوانان بود. بدین منظور، 1029 نفر از دانش آموزان دوره متوسطه شهر ارومیه با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شده و به پرسش نامه های از خودبیگانگی تحصیلی، فرهنگ مدرسه و نیازهای روان شناختی اساسی پاسخ دادند. برای تحلیل داده ها از نرم افزار HLM استفاده شد. نتایج تحلیل نشان داد که در سطح فردی نیازهای روان شناختی اساسی (خودمختاری، شایستگی و ارتباط) اثر منفی و معنی دار بر از خودبیگانگی تحصیلی دارند. در سطح مدرسه نیز اثرات روابط دانش آموزان و معلمان و فرصت های آموزشی بر متغیر وابسته منفی و معنی دار بود. اما روابط دانش آموزان و انتظارات هنجاری اثر معنی داری بر این متغیر نداشتند. به طور کلی یافته های پژوهش بر لزوم توجه به نقش عوامل چندسطحی در مطالعه از خودبیگانگی تحصیلی نوجوانان تأکید می کنند.

مطالعه حاضر با هدف بررسی موانع معلمان در ارتقای نیازهای روان شناختی اساسی دانش آموزان مقطع متوسطه اول انجام گردید. در این مطالعه با بهره گیری از روش شناسی آمیخته تبیینی -متوالی تلاش گردید فهم مناسبی از موانع به دست آید. بر همین اساس به منظور مشخص کردن وضعیت نیازهای روان شناختی دانش آموزان از پرسشنامه نیازهای روان شناختی اساسی دانش آموزان در مدرسه (تیان و همکاران، 2014) استفاده شد. در بخش کیفی بر اساس شیوه نمونه گیری تصادفی ساده از بین معلم ها، نمونه ها انتخاب شدند. در بخش کمی 150 دانش آموز از طریق شیوه نمونه گیری تصادفی ساده پرسشنامه پاسخ دادند. در بخش کیفی نیز 15 نفر از معلمان از مدارس بخش انتخاب شدند. نتایج به دست آمده نشان داد که میزان ارضای نیازهای روان شناختی اساسی در دانش آموزان دختر و پسر منطقه نسبتاً پایین است. علاوه بر این نتایج مصاحبه ها نشان داد که فرهنگ و بافت مدرسه و سازمان، عدم توجه به انگیزش درونی دانش آموزان، دانش ناکافی معلمان در زمینه نیازها و ابهام نقش در این زمینه و انگیزش ناکافی معلمان از مهم ترین عوامل بازدارنده بودند.

یکی از معیارهای مهم برای ارزیابی میزان موفقیت یا شکست نظام آموزشی، پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است و بالا بردن پیشرفت تحصیلی و کاهش میزان افت تحصیلی آنان از مهم ترین اهداف این نظام است. هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه ی نیازهای روان شناختی اساسی (خودمختاری، شایستگی و ارتباط)، راهبردهای یادگیری (عمیق و سطحی) و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در قالب یک الگوی علّی بود. دویست و هشتاد و پنج نفر از دانش آموزان دوره متوسطه شهرستان سلماس با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شده و به پرسشنامه های راهبردهای یادگیری و نیازهای روان شناختی اساسی پاسخ دادند. برای تحلیل داده ها از تحلیل مسیر استفاده شد. نتایج تحلیل نشان داد که الگوی آزمون شده از برازش مناسبی برخوردار بوده و 23 درصد از تغییرات پیشرفت تحصیلی، 14 درصد راهبردهای عمیق یادگیری و 13 از واریانس راهبردهای سطحی یادگیری را تبیین نمود. راهبردهای یادگیری عمیق تأثیر مثبت و معنی داری بر پیشرفت تحصیلی داشت. اما اثر راهبردهای سطحی یادگیری بر این متغیر منفی و معنی دار بود. نیاز به خودمختاری و شایستگی اثر مثبت و معنی داری بر راهبردهای عمیق یادگیری داشتند. اما اثر نیاز به ارتباط بر این متغیر معنی دار نبود. همچنین اثر نیاز به ارتباط بر راهبردهای سطحی یادگیری مثبت و معنی دار بود. یافته های پژوهش نشان دادند که هم متغیرهای انگیزشی مانند نیازهای روان شناختی اساسی و هم متغیرهای شناختی مانند راهبردهای یادگیری نقش مهمی در پیش بینی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارند.

درگیری فعال تحصیلی یادگیری و موفقیت تحصیلی دانشجویان، مهم است و دانشجویان با درگیری تحصیلی بیشتر، عملکرد تحصیلی بالاتری دارند؛ بنابراین، هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش میانجی اهداف پیشرفت در ارتباط بین نیازهای روان شناختی اساسی و درگیری تحصیلی دانشجویان با استفاده از روش مدل یابی معادلات ساختاری بوده است. بدین منظور، 382 نفر از دانشجویان کارشناسی دانشگاه فرهنگیان تهران (پردیس شهید مفتح شهرری و مرکز آموزش عالی عترت واوان اسلامشهر) و در پژوهش شرکت کردند و به پرسش نامه نیازهای روان شناختی اساسی دسی و همکاران (2001)؛ اهداف پیشرفت میگلی و همکاران (2000) و درگیری تحصیلی آسور، کاپلان و روث (2002) پاسخ دادند. یافته های به دست آمده، نشان داد که نیازهای روان شناختی اساسی اثر مستقیم مثبت و معناداری بر اهداف تبحری و رویکرد - عملکرد دارد و از این طریق، به صورت غیر مستقیم بر درگیری تحصیلی اثر می گذارد. همچنین، اهداف تبحری اثر مستقیم مثبت و معناداری بر درگیری تحصیلی دانشجویان دارد. اثر اهداف اجتناب - عملکرد بر درگیری تحصیلی نیز منفی و معنادار بود؛ اما اثر اهداف رویکرد - عملکرد بر درگیری تحصیلی دانشجویان معنادار نبود. به طور کلی، می توان نتیجه گرفت که برآورده شدن نیازهای روان شناختی به انتخاب اهداف تبحری و رویکرد - عملکرد و در نتیجه افزایش درگیری تحصیلی دانشجویان منجر می شود.

پژوهش حاضر با هدف تحلیل روابط بین فرهنگ مدرسه بر از خود بیگانگی تحصیلی با توجه به نقش میانجی نیازهای اساسی روان شناختی با استفاده از روش توصیفی- همبستگی انجام گرفت. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان دوره ی اول متوسطه استان لرستان که در مجموع 23223 نفر بود، که 400 نفر نمونه آماری با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها سه پرسشنامه ی استاندارد، فرهنگ مدرسه ی الساندرو و ساد (1997)، نیازهای روان شناختی اساسی لاگواردیا و همکاران (2000) و ازخودبیگانگی تحصیلی دیلون و گروات (1976) بود. داده های تحقیق پس از جمع آوری با استفاده از نرم افزارهای آماری Lisrel و  SPSSتحلیل شدند. نتایح نشان داد، اثر مستقیم فرهنگ مدرسه بر نیازهای روان شناختی اساسی (67/0) می باشد. آماره t این اثر نیز (72/8) می باشد که در سطح 001/0 مثبت و معنی دار است. اثر مستقیم فرهنگ مدرسه بر از خودبیگانگی تحصیلی (27/0-) می باشد. آماره t این اثر نیز (12/3-) می باشد که در سطح 01/0 منفی و معنی دار است. اثر مستقیم نیازهای روان شناختی اساسی بر از خودبیگانگی تحصیلی (47/0-) می باشد. آماره t این اثر نیز (41/4-) می باشد که در سطح 001/0 منفی و معنی دار است. اثر غیر مستقیم فرهنگ مدرسه بر از خودبیگانگی تحصیلی (31/0-) می باشد. آماره t این اثر نیز (20/4-) می باشد که در سطح 001/0 منفی و معنی دارمی باشد. با توجه به اینکه این اثر از طریق نیازهای روان شناختی اساسی بر از خودبیگانگی تحصیلی وارد می شود، در نتیجه نقش واسطه ای نیازهای روان شناختی اساسی در ارتباط بین فرهنگ مدرسه و از خودبیگانگی تحصیلی دانش آموزان تأیید می شود.