پیشگویی

باتوجه به ضرورت پژوهش در منظومه های حماسی پس از شاهنامه و با هدف شناخت بیشترِ جوانبِ گوناگون آن ها، مقاله حاضر با استفاده از روش کتابخانه ای ، مبتنی بر توصیف و تحلیلِ محتوا به بررسی «عنصر پیشگویی» در منظومه «شهریارنامه» سروده مختاری پرداخته است. در منظومه شهریارنامه تقریباً بیست وهفت مورد پیشگویی های مختلف صورت گرفته است. مهمترین این پیشگویی ها، پیشگویی درباره کینه جویی و انتقام بهمن ، پسر اسفندیار از خاندان زال است و افراد گوناگون هشت بار در بخش های مختلف به آن اشاره کرده اند. پیشگویی های شهریارنامه اغلب بر اساس خواب، احکام نجومی و با یاری سروش یا با ابزارها و اشیاء شگفتی نظیر جام انجم نما، آیینه حکمت و لوح زرین، توسط اخترشناسان و وزیران فرزانه به ویژه جاماسپ،موبدان و پهلوانان صورت می پذیرد. موضوع خواب دیدن و خواب نما شدن شخصیت ها به ویژه قهرمان داستان از محورهای اساسی در منظومه های حماسی است و در شهریارنامه نیز نمود فراوانی دارد. برخی از خواب های شهریارنامه جنبه پیشگویی دارد و برخی دیگر مبتنی بر امر و نهی و پند و اندرز است. خواب هایی که جنبه پیشگویی دارد در بسیاری از موارد از وقایع و حوادث و سختی ها گره گشایی می کند و قهرمانان و پهلوانان داستان را از بند مخمصه ها می رهاند.

شاهنامه، از دو جهان واقعیت و فرا واقعیت نقش پذیرفته است؛ یعنی جهان تدبیر و جهان تقدیر؛ آنچه که حاکمیت خود را در تمامی داستان های شاهنامه تثبیت نموده جهان تقدیر است. هدف این پژوهش، ریشه یابی تقدیرگرایی در شاهنامه نیست. بلکه چیزی جز شناخت مهم ترین عامل و عناصر در شکل گیری تقدیر در شاهنامه نیست. محور این پژوهش، تحلیل تقدیر در شاهنامه بر اساس کردارهای فرا طبیعی پیشگویی است. با این کردار، حوادث از قبل مشخص می شود: اختر شناسان و فرشتگانی؛ مثل سروش و اسرافیل یافت می شوند که قضایا را از پیش می دانند؛ دانایان و بینادلانی آینده را می بینند؛ شاهان، شاهزادگان، پهلوانان و موبدان به جهت داشتن فرّه ایزدی و هنرمندی، پیشگویی می کنند؛ خارق العاده هایی؛ مثل سیمرغ، جام جهان بین و «درخت گویا» از آینده و اسرار عالم می گویند . آنچه در پی می آید حاصل مطالعاتی است که با روش کیفی، تحلیل داده های متنی و به صورت هدفمند شکل یافته است. گرد آوری مطالب نیز به شیوه مطالعات کتابخانه ای انجام یافته است. بر این اساس، تمام مصادیق کردارهای آینده خوانی که بالغ بر یکصد مورد می باشد توصیف و تحلیل شده است. در نهایت، اثبات می شود وقتی که تمام گزاره های آینده خوانی محقق می شوند این چیزی جز سیطره تقدیر نیست و این ویژگی در همه حماسه های مطرح جهان وجود دارد.

مقاله حاضر پیرامون این سوال شکل می گیرد: آیا پیشگویی ها مبنی بر رهبری امام خمینی در پیروزی انقلاب نقش داشته است؟ فرض ما این است که تعاملات انسان ها لزوما مبتنی بر محاسبات عقلانی مصطلح نیست بلکه اعتقادات دینی، باورهای مذهبی و حتی زمینه های فرهنگی می تواند زمینه مناسبی برای پذیرش ادعاهای متافیزیکی فراهم بکند. از جمله این باورها اعتقاد به این مطلب است که عده ای از انسان های خاص هستند که به خاطر عنایات خداوندی و برخی ریاضات و سیر و سلوک عرفانی، توانایی پیشگویی آینده را دارند و در مورد موضوع این مقاله، نیز پیشگویی ها یی رخ داده است. یافته های این مقاله نشان می دهد برخی از این افراد با بیان پاره ای پیشگویی ها توانسته اند بخشی از باورهای اجتماع را با خود همراه بکنند و با فراهم آوردن پذیرش رهبری امام خمینی (ره)، در زمینه پیروزی انقلاب اثرگذار باشند. واژه های کلیدی: امام خمینی، پیشگویی، انقلاب اسلامی، غیب

در قرآن و عهدین (بایبل) دربردارنده صدها پیشگویی درباره اتفاقات کوچک و بزرگ آینده هستند، ولی این مسأله در عهدین اهمیت بالاتری دارد. پیشگویی ها بخش گسترده ای از عهد عتیق و عهد جدید را تشکیل می دهند. در الهیات مسیحی، اصطلاح نبی ناظر به شخصی است که به پیشگویی وقایع آینده می پردازد و وقوع پیشگویی نیز نشانه ای بر صحت ادعای نبی است. با بررسی پیشگویی های موجود در عهدین می توان دریافت که برخی از این پیشگویی ها به صورت مبهم ، کلی و بدون قیود زمانی و مکانی و... ذکر شده اند و در نتیجه، صحت سنجی آن ها امکان پذیر نیست. در سوی دیگر، برخی از این پیشگویی ها مشخصه هایی مانند زمان، مکان و یا سایر قیود دارند و در نتیجه، می توان با مراجعه به اسناد تاریخی، به صحت سنجی این پیشگویی ها پرداخت. از دیرباز، تحقیق و پژوهش درباره این دسته از پیشگویی ها و راستی آزمایی آن ها، به عنوان یکی از روش های اعتبارسنجی عهدین مورد توجه قرار داشته است. به عقیده بسیاری از محققان و پژوهشگران، تحقق یافتن برخی از پیشگویی های عهدین مورد تردید است؛ همچنان که در مواردی می توان با اطمینان از تحقق نیافتن آن ها سخن به میان آورد. البته در سوی مقابل، عالمان سنتی مسیحی و مفسران کتاب مقدس در بسیاری از موارد با ارائه تفاسیری متفاوت و یا با به تأویل بردن این عبارات، به دفاع از این نبوت ها پرداخته اند، هرچند در مواردی نیز عدم تحقق این پیشگویی ها را پذیرفته اند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که گرچه بسیاری از پیشگویی های عهدین محقق شدند، اما برخی از پیشگویی های زمانمند در عهدین هرگز محقق نشدند و این مسأله یکی از موضوعات مورد توجه منتقدان عهدین برای اثبات تحریف در این کتاب شمرده می شود، در حالی که این مسأله درباره قرآن دیده نمی شود و تمام پیشگویی های زمانمند قرآن تحقق یافتند.