سینمای جنگ

امروز با گذشت نزدیک به چهل سال از انقلاب اسلامی، اختلاف دو تهیه کننده اصلی سینمای ایران؛ یعنی حوزة هنری و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ را باید «پاشنه آشیل سینمای ایران» دانست. حوزة هنری در وضعیت متضادی که داعیه دار سینمای فاخر و ارزشی است، تولیدات و مجوزهای صادره وزارت ارشاد را رد می کند. به نظر بسیاری آثار تولیدی این ارگان با تعریف اثر فاخر همسانی ندارد. جداکردن صفت ابدی از ناهنجاری مذکور، قبل از آنکه قهر مسئول با سینما به قهر تماشاگر از سینما دامن بزند و جذابیت های سینمای بیگانه، ابتکار عمل را به طورکل از ما بگیرد؛ الزامی است. در این مقاله با گزینش درون سازمانی ارکان مقاله (شامل آثار، کارگردانان و مبانی نظری) از بطن حوزة هنری، به دنبال تبیین وضعیتی هستیم که در آن نتایج صریح و الزاماً مورد قبول امروز قطب منتقد قرار گیرد. دفاع مقدس تنها بستر مقبولی است که می تواند در این تنگنا راه گشا باشد. آثار حاتمی کیا و ملاقلی پور به مثابه اسطوره های فیلم ساز دفاع مقدس، شهریار بحرانی به منظور طلایه دار سینمای فاخر، ردپایی بر شن و چشم شیشه ای هم به منزلة آثار صاحب سبک در دهه شصت از تولیدات حوزه گزینش شده اند. آوینی دراصل از زمان شروع به کارش در اداره تلویزیون و سپس با تأسیس مجله سوره در حوزة هنری شروع به تدوین جدی آرای خود کرد. اگر در بحث تطبیقی مقاله تردیدی وجود نداشته باشد، این مقاله باید نقطه پایانی بر شکست های قبلی و آغاز نگاه جدید به تعریف اخلاق و ارزش در سینما شود. نتایج مقاله نشان می دهد که آثار تولیدی حوزة هنری با آرای آوینی هماهنگی غیرقابل ملاحظه ای دارد. مهاجر، ردپایی برشن و چشم شیشه ای به طور قابل ملاحظه ای با آرای آوینی تطبیق دارد و در مقابل سه اثر هراس، گذرگاه و بلمی به سوی ساحل؛ دیدگاه های شهید آوینی ناهماهنگ هستند. بنابراین، بررسی تطبیقی حاضر نشان می دهد که تضاد درون سازمانی مذکور اثبات شده است.

مقاله حاضر به نقش موقعیت اجتماعی در ایجاد رضایت از زندگی می پردازد. براساس مبانی تئوریک، موقعیت اجتماعی افراد و گروه ها که خود از پایگاه اجتماعی اقتصادی، توانایی کنترل بر زندگی و بر قراری حیات رابطه ای و سبک زندگی ناشی از آن شکل می گیرد، می تواند از جمله مبین های رضایت از زندگی در نظر گرفته شود. بدین ترتیب پایگاه اجتماعی، اقتصادی و سبک زندگی انتخابی، بعنوان دو مولفه اصلی شکل دهنده موقعیت اجتماعی افراد، از طریق سازو کارهای واسط حیات رابطه ای و کنترل بر زندگی، با یکدیگر ارتباط برقرار می نمایند. نتیجه این فرآیند در زندگی کنشگران اجتماعی، رضایت آنها از زندگی خواهد بود. در بررسی تجربی سازوکارهای مطرح شده در پیوند بین موقعیت اجتماعی و رضایت از زندگی از روش پیمایش استفاده شده و اطلاعات لازم از طریق پرسشنامه و مصاحبه با 390 نفر از افراد 18 سال به بالای ساکن تهران بدست آمده است. نتایج نشان داده است که گرچه میزان رضایت از زندگی در بین افراد مورد مطالعه در حد قابل توجهی قرار دارد، اما موقعیت اجتماعی افراد از طریق برقراری ارتباطات اجتماعی مطلوب، کنترل آنها را بر زندگی افزایش داده است و سبک زندگی انتخابی آنها را شکل می بخشد و در نهایت این همه، اندازه رضایت از زندگی آنها را متاثر می سازد.

ارتباط نسل ها همواره در سینما دستمایه روایت داستان های گوناگونی بوده استو از این رو برخی فیلم های سینمای دفاع مقدس در دهه هفتاد، هشتاد و نود به ارتباط بین قهرمان نسل دفاع مقدس و نسل پس از آن و چالش های برآمده از تغییر شرایط به گونه ای نمادین پرداخته اند. سینما نقشی دو سویه دارد، به این معنی که از طرفی واقعیت های جامعه را به عنوان موضوع انتخاب و آنرا بازنمایی می کند و از سوی دیگر خود اقدام به ساخت واقعیت ها آنگونه که می خواهد، می کند. حال این سوال پیش می آید که چرا سینماگران جنگ به بازنمایی ارتباط نسلی در فیلم های جنگی می پردازند؟ این پدیده چگونه بازنمایی می شود و چه ویژگی هایی دارد؟ سویه دیگر مسئله این است که ژانر جنگ لاجرم باید قهرمان داشته باشد تا به نیاز مخاطب پاسخ دهد. بسیاری از آثار جنگی بر محوریت یک قهرمان و ماجراهای او شکل می گیرند و در واقع قصه ای قهرمان محور دارند بنابراین در بررسی سیر تطور عنوان پژوهش، بررسی ابژهسازی قهرمان که بازتاب ویژگیهای نسل جنگ است ضروری مینماید. برای پرداختن به بازنمایی ارتباط نسلی در سینمای دفاع مقدس از روش نشانه شناسی تلفیقی استفاده شد. در بخش نتیجه گیری پس از طرح تفاوت در ابژه های نسلی، نتیجه شد که تطور بازنمایی ارتباط نسلی در سینمای جنگ ایران از »زایایی فرهنگی؛ بحران نسلی و بحران هویتی» و »ابهام در تأویل جمعی؛ نمادسازی فرافرهنگی» در دهه هفتاد و هشتاد به «دیالکتیک نسلی؛ خلق ابژه قهرمان میان نسلی و در نتیجه همگرایی نسلی» در حرکت است.