سرمایه ی فکری

مقدمه: در دو دهه ی اخیر، آموزش عالی به عنوان یکی از مهم ترین عناصر تشکیل دهنده ی جوامع پیشرفته نقش بسیار حیاتی در رشد و توسعه ی علوم، فن آوری اطلاعات و ارتباطات شبکه ی اینترنت ایفا نموده است. در آستانه ی قرن 21 که جهان به سمت محوری شدن دانش پیش میرود و نیاز متخصصان و مدیران آشنا به علوم پیشرفته بیش از پیش احساس میشود، آموزش عالی نیز مسؤولیت سنگینی را در قبال اجتماع و جامعه ی جهانی بر دوش خود احساس میکند. این مقاله در صدد شناسایی اجزای سرمایه ی فکری در نظام آموزش عالی دولتی پزشکی و غیر پزشکی استان اصفهان بوده است. روش بررسی: نوع پژوهش تحلیلی و جامعه ی آماری شامل کلیه ی اعضای هیأت علمی دانشگاه های اصفهان، صنعتی، کاشان، علوم پزشکی اصفهان و علوم پزشکی کاشان (1830 نفر) بود که با روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی 480 نفر از آنان در سال 1390 انتخاب شدند. ابزار تحقیق شامل پرسش نامه ی استاندارد بر اساس مطالعه ی Torres بود که روایی آن با استفاده از روایی محتوایی و صوری و پایایی آن با استفاده از محاسبه ی ضریب Cronbach's alpha (97/0 = r) تأییدگردید. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار 18SPSS و در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی صورت گرفت. یافته ها: سرمایه ی فکری و اجزای آن که شامل سرمایه ی انسانی، سرمایه ی ساختاری و سرمایه ی رابطه ای می باشد، در دانشگاه های دولتی استان،کمتر از سطح متوسط بود و رابطهی بین سرمایه ی انسانی، سرمایه ی ساختاری و سرمایه ی رابطه ای مثبت و معنی دار بوده است. از طرفی، بین میانگین اجزای سرمایه ی فکری در دانشگاه ها بر حسب محل و سابقه ی خدمت، تفاوت معنی داری مشاهده شد، به طوری که سرمایه ی ساختاری در دانشگاه اصفهان بیش از سایر دانشگاه های دولتی استان و نیز این سرمایه در اعضای هیأت علمی با سابقه ی کار 1 تا 10 سال بیش از 11 تا 20 سال بود. و از سوی دیگر، سرمایه ی انسانی و سرمایه ی رابطه ای در اعضای هیأت علمی با سابقه ی کار 21 سال به بالا بیش از 11 تا 20 سال بود؛ اما تفاوت بر حسب سایر مشخصات دموگرافیک معنی دار نبوده است. نتیجه گیری: دانشگاه ها با به کارگیری چارچوپ سرمایه ی فکری به عنوان یک ابزار اکتشافی، قادر به حل مشکلات جدید مدیریتی، اشاعه ی منابع نامشهود و نیز ارتباط با ذی نفعان و جامعه خواهند شد.

مقدمه: تحولات رو به رشد در هر جامعه ای از دانشگاه ها آغاز میشود. سرمایه ی فکری از مهم ترین تئوریهای مدیریتی است که سازمان های دانش محور با استفاده از آن میتوانند بر اثربخشی و کارآیی خود بیفزایند. هدف از این پژوهش، تبیین مدل معادله ی ساختاری تأثیر فرایند تبدیل دانش بر مؤلفه های سرمایه ی فکری در دانشگاه های دولتی اصفهان بود. روش بررسی: روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی و بررسی پدیده های مستند و تکراری بود. جامعه ی آماری شامل کلیه ی اعضای هیأت علمی دانشگاه های دولتی شهر اصفهان (1472 نفر) در سال تحصیلی 90-1389 بود که حجم نمونه پس از مطالعه ی مقدماتی و تعیین واریانس جامعه، با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب با حجم 205 نفر برآورد شد. ابزار جمع آوری اطلاعات، 2 پرسش نامه ی استاندارد فرایند تبدیل دانش (26 سؤال) و پرسش نامه ی محقق ساخته ی مؤلفه های سرمایه ی فکری (35 سؤال) بود که بر اساس مقیاس پنج درجه ای لیکرت تنظیم شد. برای تعیین روایی صوری و محتوایی پرسش نامه ها از نظرات متخصصین بهره گرفته شد و ضریب پایایی پرسش نامه های فرایند تبدیل دانش و سرمایه ی فکری با استفاده از Cronbach's alpha به ترتیب 96/0 و 93/0 به دست آمد. داده ها با استفاده از نرم افزارهای آماری Amos Graphic و SPSS و در سطح استنباطی به روش های Manova و مدل معادله ی ساختاری مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها: نتایج تحلیل Manova نشان داد که اجتماعیسازی و ترکیب دانش با هیچ یک از مؤلفه های سرمایه ی فکری رابطه ی معنی دار نداشت، اما مراحل ترکیب و برونیسازی دانش ارتباط معنی داری را با تمام مؤلفه های سرمایه ی فکری نشان دادند. یافته های حاصل از مدل معادله ی ساختاری نیز نشان داد که ضریب اثر مراحل فرایند تبدیل دانش بر مؤلفه های سرمایه ی فکری معنی دار بوده است. نتیجه گیری: در کل میتوان استنباط نمود که پیاده سازی فرایند تبدیل دانش علاوه بر اینکه در استخراج، سازمان دهی، انتقال، تبادل و استفاده ی مناسب از دانش موجود در سازمان و اعضای هیأت علمی مناسب است، میتواند در ارتقای سرمایه ی فکری دانشگاه ها نیز مؤثر باشد.

هدف این پژوهش بررسی تأثیر سرمایه ی فکری و اجزای آن بر ارزیابی عملیات مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. نسبت بازده ی حقوق صاحبان سهام، نسبت بازده ی دارایی ها و سود هر سهم به عنوان شاخص های عمل کرد در نظر گرفته شده اند. دوره ی زمانی مورد مطالعه، سال های 1381 تا 1386 و نمونه ی انتخابی شامل 100 شرکت است. برای آزمون فرضیه های پژوهش روش آماری «داده های ترکیبی» به کار رفته است. نتایج به دست آمده از آزمون فرضیه های این پژوهش، با استفاده از مدل پالیک (2000) بیان گر این است که حتی پس از کنترل اندازه ی شرکت و ساختار بدهی، بین سرمایه فکری با عمل کرد مالی شرکت رابطه ی مثبت و معنی داری وجود دارد. سرمایه ی فکری افزون بر این، میان کارایی سرمایه ی به کار گرفته شده و کارایی سرمایه ی انسانی با سود هر سهم نیز رابطه ی مثبت معنی داری وجود دارد، اما رابطه ی میان کارایی سرمایه ی ساختاری با سود هر سهم مثبت و بی معنی است

دنیای کنونی، عصر دانایی است. مواهب و دارایی های طبیعی و مشهود کلید کامیابی جوامع و سازمان ها نیستند، بلکه برخورداری و مدیریت سرمایه های نامشهود موجود در عرصه ی پرتلاطم و چالش برانگیز سازمان ها، رمز موفقیت آن ها محسوب می شود. سازمان هایی که بتوانند این دارایی های نامشهود را به خوبی تشخیص دهند و آن ها را مدیریت کنند، نسبت به رقبایشان از عملکرد بهتری برخوردار خواهند بود. جهت مدیریت این دارایی ها، لازم است سازمان ها از وضعیت کنونی خود مطلع شده و برای رفع نقص و کمبودهایشان اقدامات لازم را به عمل آورند. هدف از این مقاله، بررسی و مقایسه ی اجزا و مدل های متداول سرمایه ی فکری در سازمان بود. این پژوهش با استفاده از مرور کتابخانه ای و اینترنتی منابع فارسی و لاتین به مقایسه ی اجزا و مدل های متداول سرمایه ی فکری پرداخت. سرمایه ی انسانی شامل دانش، مهارت و تجربه های کارکنان، مدیران و پاسخ مؤثر آن ها به آینده است و منبع بازسازی استراتژیک، نوآوری و خلاقیت می باشد. سرمایه ی ساختاری به یادگیری و دانش مقرر در فعالیت های روزمره اطلاق می گردد و زیرساختار حمایتی سرمایه ی انسانی محسوب می شود. سرمایه ی رابطه ای نشان دهنده ی روابط رسمی و غیر رسمی یک سازمان با ذی نفعان خارجی و ادراک آن ها درباره ی سازمان و نیز تبادل اطلاعات بین سازمان و آن ها است و عنصر افزایش دهنده ی ارزش آفرینی برای سازمان می باشد. امروزه مدل های متنوعی برای شناخت و اندازه گیری سرمایه ی فکری در سازمان ها به کار می روند، مانند مدل کارت امتیازی (تبدیل رسالت و استراتژی به معیارهای عملکرد، جهت سیستم مدیریت و اندازه گیری استراتژیک سازمان)، حسابرسی سرمایه ی فکری (تعیین جایگاه سرمایه فکری سازمان در ایجاد ارزش مالی)، رهیاب اسکاندیا (تقسیم ارزش بازار یک سازمان به دو دسته ی سرمایه ی مالی و سرمایه ی فکری)، شاخص سرمایه ی فکری (جمع آوری مؤلفه های سرمایه ی فکری در یک شاخص سازمانی) و هدایتگر دارایی های نامشهود (ارزش بازار کل یک سازمان شامل ارزش خالص و مشهود سازمان همراه با سه نوع دارایی ناملموس) که هر یک دارای ویژگی ها و مزایای منحصر به فردی هستند. در اقتصاد مبتنی بر دانش، محصولات و سازمان ها بر اساس دانش زندگی می کنند. موفق ترین سازمان ها در این میان آن هایی هستند که از دارایی ناملموس به نحو بهتر و سریع تری استفاده می کنند. امروزه از سرمایه ی فکری به منظور خلق و افزایش ارزش سازمانی استفاده می شود و موفقیت یک سازمان به توانایی آن در مدیریت این منبع کمیاب بستگی دارد.

هدف از این مطالعه، بررسی آثار سرمایه ی فکری در بهبود کیفیت گزارش گری مالی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. به همین منظور با استفاده از مدل فرانسیس و همکاران (2005) از بخش اختیاری کیفیت اقلام تعهدی به عنوان نماگری برای کیفیت گزارش گری مالی و از مدل پالیک (2000) برای سنجش سرمایه ی فکری استفاده شده است. جامعه ی آماری این پژوهش را 76 شرکت پذیرفته شده، در بورس اوراق بهادار تهران تشکیل می دهد که در بازه ی زمانی 1382 تا 1388 مورد بررسی قرار گرفته و از تحلیل آماری رگرسیون خطی چند متغیره، برای آزمون فرضیه های پژوهش استفاده شده است. نتایج آزمون فرضیه های پژوهش نشان می دهد که بین ضریب کارایی سرمایه ی ساختاری و ضریب کارایی سرمایه ی انسانی با کیفیت گزارش گری مالی رابطه ی مستقیم معناداری وجود دارد؛ اما رابطه ی بین ضریب کارایی سرمایه ی فیزیکی و کیفیت گزارش گری مالی از لحاظ آماری معنادار نیست

در راستای بهبود عملکرد سازمان ها، مدیریت منابع انسانی نقش های مختلفی را ایفا می کند که از مهم ترین آن ها پرورش استعداد ذاتی افراد سازمان در محیط رقابت دانشی می باشد. هدف از اجرای این تحقیق، تبیین جایگاه سرمایه ی فکری در ارتباط میان وظایف مدیریت منابع انسانی و عملکرد سازمان در قالب یک مدل است. در این تحقیق، سرمایه ی فکری به عنوان متغیر میانجی و وظایف مدیریت منابع انسانی به عنوان متغیر مستقل و عملکرد سازمانی به عنوان متغیر وابسته بررسی شده اند. جامعه ی آماری تحقیق، شرکت ملی نفت ایران است و نمونهة شامل 156 مدیر میانی و عالی است که به روش خوشه ای تصادفی انتخاب شده اند. در این تحقیق، برای بررسی مؤلفه های متغیرهای مورد مطالعه و سنجش روایی سازه از تحلیل عاملی تأییدی و برای آزمون فرضیه های تحقیق از روش مدل معادلات ساختاری استفاده شده است. یافته های تحقیق، حاکی از آن است که فعالیت های مدیریت منابع انسانی از طریق سرمایه ی فکری بر عملکرد سازمانی دارای تأثیر معنادار است. در مدل برازش شده ی این تحقیق، ارزیابی عملکرد، انتخاب و استخدام، بیش ترین بار عاملی را در فعالیت های مدیریت منابع انسانی به خود اختصاص داده و در بین سرمایه های فکری، سرمایه ی ساختاری، بیش ترین بار عاملی را در مجموعه ی سرمایه ها دارا می باشد.

مقاله حاضر، با هدف بررسی و سنجش تأثیر ادراک کارکنان از عدالت سازمانی بر سرمایه فکری انجام شده است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی بوده و از راهبرد همبستگی بهره برده است. ابزار آزمون، مدل سازی معادلات ساختاری می باشد. 181 نفر از کارکنان سازمان به عنوان نمونه انتخاب شدند و برای گردآوری اطلاعات از پرسش نامه های سنجش ادراک از عدالت کیم و لیونگ (2004) و کالکویت (2001) و سنجش سرمایه ی فکری یلیپ لو گری (2004)، رودز (2007) و مهدی حدادزاده (1389) استفاده شد. نتایج، نشان داد که ادراک کارکنان از عدالت درون و برون سازمانی بر سرمایه ی فکری تأثیری مثبت دارند. بنابراین، می توان ادعا کرد که اگر کارکنان یک سازمان، ادراک مثبتی از رفتارهای عدالت گرایانه ی سازمان داشته باشند، سرمایه ی فکری نیز افزایش خواهد یافت. هم چنین، رابطه ی بین ادراک کارکنان از عدالت درون سازمانی و عدالت برون سازمانی مورد تأیید قرار گرفت.

در عصر اطلاعات و ارتباطات بیش از هر زمان دیگری ثابت شده است که رشد و توسعه ی رقابت سازمانی و در پی آن توسعه ی یک جامعه و کشور، درگرو درک و استفاده ی صحیح از سرمایه ی فکری است. سرمایه هایی که به علت محدودیت منابع فیزیکی، رویکردها و رویه های ارزش افزا را در جهت تعالی سازمان به وجود می آورند، و در کنار راهبرد جذب منابع انسانی بر کارآیی و اثربخشی فعالیت های سازمان می افزایند و در جهت هدف توسعه ی عملکرد رقابتی سازمان حرکت می کنند. این تحقیق، از نوع کاربردی و روش تحقیق پیمایشی است. جامعه ی تحقیق مجموعه ی مدیران و کارشناسان شرکت فولاد آلیاژی ایران/ یزد هستند. از ابزار پرسش نامه به منظور گردآوری داده ها استفاده شده و با استفاده از نرم افزار SPSS18 و AMOS16به تحلیل داده ها پرداخته است. نتایج تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از روش رگرسیون و تحلیل مسیر نشان داد که سرمایه ی فکری به طور مستقیم بر توسعه ی عملکرد رقابتی اثر ندارد و ازطریق راهبرد جذب منابع انسانی رابطه و اثر سرمایه ی فکری بر توسعه ی عملکرد رقابتی تعدیل می گردد. همچنین، نتایج نشان داد که سرمایه ی فکری بر راهبرد جذب منابع انسانی اثر دارد.

در این تحقیق، تلاش شده است تا عوامل مؤثر بر بهره وری منابع انسانی کاربری های آموزشی شناسایی شود. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی تحلیلی و جامعه ی آماری آن، کارکنان و اعضای هیئت علمی دانشگاه های پیام نور استان گیلان و تعداد نمونه ها نیز براساس روش نمونه گیری گروهی، 112 نفر بوده است. برای رسیدن به هدف این تحقیق، از روش تحلیل عاملی (از نوع اکتشافی) استفاده شده است. نتایج، حاکی از آن است که درنهایت 5 عامل اصلی مؤثر بر بهره وری منابع انسانی کاربری های آموزشی شناسایی شدند که به ترتیب عبارتند از: سرمایه انسانی اولویه، سرمایه ی انسانی ثانویه، سرمایه ی ساختاری، عوامل محیطی– مکانی و سرمایه ی ارتباطی. از ترکیب عوامل اول، دوم، سوم و پنجم، مجموعاً عامل سرمایه ی فکری به دست می آید و عامل چهارم نیز عامل محیطی– مکانی است. درنتیجه، عامل سرمایه ی فکری و عامل محیطی–مکانی به عنوان مهم ترین عوامل مؤثر بر بهره وری منابع انسانی کاربری های آموزشی شناسایی شده اند. امروزه بهره وری از جمله موضوعات جذابd است که جذابیت و کاربرد آن فقط محدود به یک رشته یا شاخه از علم نمی شود، بلکه محققان علوم مختلف هر یک از منظری به بررسی آن می پردازند. در این تحقیق تلاش شده تا عوامل موثر بر بهره وری منابع انسانی کاربری های آموزشی شناسایی شود. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و جامعه آماری این پژوهش نیز کارکنان و اعضای حی ها علمی دانشگاه های پیام نور استان گیلان و تعداد نمونه ها نیز بر اساس روش نمونه گیری گروهی 112 نفر بوده است. برای رسیدن به هدف این تحقیق از روش تحلیل عاملی (از نوع اکتشافی) استفاده شده است. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که در نهایت 5 عامل اصلی موثر بر بهره وری منابع انسانی کاربری های آموزشی وجود دارند که این عوامل مجموعاً قادر به توضیح تقریباً 73 درصد از واریانس کل متغیرها می باشند. این 5 عامل به ترتیب عبارتند از: سرمایه انسانی 1، سرمایه انسانی 2، سرمایه ساختاری، عوامل محیطی–مکانی و سرمایه رابطه ای. از ترکیب عوامل اول، دوم، سوم و پنجم، مجموعاً عامل سرمایه فکری حاصل می شود و عامل چهارم نیز عامل محیطی–مکانی می باشد.

در اقتصاد دانشی، دارایی های فکری و به ویژه سرمایه های انسانی جزو مهم ترین دارایی های سازمانی به شمار می رود و موفقیت بالقوه ی سازمان ها، ریشه در قابلیت های فکری آنها دارد. هدف این پژوهش، تبیین چارچوب علمی و ارایه ی راه کارهایی برای انعطاف منابع انسانی در صنعت بانکداری مبتنی بر سرمایه ی فکری است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ نحوه ی گردآوری داده ها از نوع پژوهش های توصیفی همبستگی است. برای گردآوری داده ها، از پرسش نامه استفاده شده است. جامعه ی آماری این پژوهش، کارکنان بانک های ملت، تجارت، صادرات و مسکن شهرستان تبریز را دربر می گیرد. پس از تعیین حجم نمونه، 262 پرسش نامه به روش تصادفی توزیع، گردآوری و مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از روش مدل سازی معادلات ساختاری نشان داد که سرمایه ی فکری با ضریب تشخیص 81 درصد، تبیین کننده ی قوی انعطاف منابع انسانی است. همچنین نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که همه ی ابعاد متغیر سرمایه ی فکری رابطه ای مثبت و معنادار با انعطاف منابع انسانی دارند. بنابراین، مدیریت اثربخش سرمایه های فکری، به بهبود انعطاف منابع انسانی منجر می شود.