ارزیابی عملکرد مدیران

با ظهور تئوری نمایندگی و تفکیک مدیریت از مالکیت، ارزیابی عملکرد مدیران مطرح گردید. بنابراین می بایست شاخص ها و مؤلفه هایی برای این منظور در نظر گرفته شود، که شاخص های حسابداری و شاخص های اقتصادی از آن جمله اند. به همین جهت در این مطالعه به بررسی تأثیر پاداش هیأت مدیره بر شاخص های حسابداری ارزیابی عملکرد پرداخته شده است. برای این منظور، بر اساس آزمون تجربی مضامین تئوری نمایندگی، اطلاعات لازم برای سال های 1381 تا 1387 از کلیه ی شرکت های واجد شرایط در بورس اوراق بهادار تهران جمع آوری گردید و با استفاده از ضریب تعیین تعدیل شده، تحلیل واریانس و یک مدل رگرسیونی خطی، این رابطه مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه، تأثیر پاداش بر خالص جریان های نقدی حاصل از فعالیت های عملیاتی و نسبت Q توبین در سطح کل شرکت ها و صنایع انتخابی مورد آزمون قرار گرفت. یافته های پژوهش در سطح کل شرکت ها دلالت بر وجود رابطه معنی دار بین مبلغ پاداش هیأت مدیره و خالص جریان های نقدی حاصل از فعالیت های عملیاتی و رابطه ضعیف بین مبلغ پاداش هیأت مدیره و نسبت Q توبین دارد. نتایج آزمون فرضیه ها در سطح صنایع مورد رسیدگی نیز، نشان می دهد که جریان های نقدی حاصل از فعالیت های عملیاتی (CFO) در صنعت سیمان، آهک و گچ و صنعت خودرو و ساخت قطعات، تأثیر معنی داری روی مبلغ پاداش هیأت مدیره دارد و همچنین در سطح صنایع، رابطة معنی داری بین مبلغ پاداش هیأت مدیره و نسبت Q توبین شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران وجود ندارد.

با توجه به نقش برجسته رهبری و مدیریت در عرصه دستیابی به اهدف سازمان ها، به ویژه مدیران مدارس در نظام آموزش و پرورش، توجه به عملکرد آنان و ارزیابی این عملکردها اهمیت بسیاری دارد. از این رو پژوهش حاضر با هدف ارائه مدل مفهومی برای ارزیابی عملکرد مدیران مدارس انجام شد. روش پژوهش کیفی و از نوع فراترکیب بود. گردآوری داده ها به روش اسنادی و با بررسی تمامی منابع علمی مرتبط با موضوع ارزیابی عملکرد مدیران مدارس (1380-1398داخلی و 19990-2019 خارجی) انجام شد. بدین منظور، کلید واژه های مربوط به دو دهه اخیر، از جمله: ارزشیابی و ارزیابی عملکرد مدیران، وظایف مدیران، استانداردهای عملکردی مدیران، ویژگی های و شایستگی های مدیران و صلاحیت های حرفه ای مدیران (مدارس) در پایگاه های داخلی نظیر پایگاه اطلاعات علمی؛ اس آی دی، و پایگاه داده های خارجی همچون گوگل اسکولار، اسکوپوس، امرالد، الزویر، پروکوئست اشپینگر تیلور و فرانسیس بررسی شد. با بررسی کامل 47 منبع از 1123 منبع اولیه، 8 مؤلفه اصلی و 28 زیرمؤلفه به عنوان ملاک های ارزیابی عملکرد مدیران مدارس، شناسایی و طبقه بندی شد. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که توجه به ابعاد شناسایی شده، می تواند به مدیران ارشد در تشخیص دقیق و همه جانبه عملکرد مدیران مدارس، کمک کند و زمینه تصمیم گیری بهینه، گزینش و انتخاب صحیح آ ن ها را فراهم کند.

هدف پژوهش حاضر، شناسایی و وزن دهی به شاخص های ارزیابی عملکرد مدیران مدارس متوسطه شهر تهران با رویکرد تصمیم گیری چندمعیاره فازی است. ارتقا کیفیت آموزش و پرورش و رسیدن به اهداف و سیاست های آن زمانی محقق می شود که نظام ارزیابی موثری با شاخص های مناسب وجود داشته باشد. از آنجایی که در موقعیت های واقعی، قضاوت متخصصان نمی تواند به صورت اعداد کمّی قطعی بیان و تفسیر شوند و داده ها و اعداد قطعی به منظور مدل کردن سیستم های دنیای واقعی بعلت عدم قطعیت موجود در قضاوت تصمیم گیرندگان ناکافی است، از این رو این مطالعه با اتکاء به تئوری فازی انجام شد. پژوهش حاضر بر حسب هدف، کاربردی و بر حسب نحوه گردآوری داده ها، توصیفی است. جامعه آماری، به روش نمونه گیری در دسترس، متشکل از 20 نفر خبره شامل 10 نفر از اساتید دانشگاه و 10 نفر از مدیران ارشد مناطق مختلف آموزش و پروش شهر تهران می باشد. برای گردآوری داده ها از دو روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شد. فرایند تحقیق در حوزه وزن دهی و رتبه بندی شاخص ها، با طراحی سه پرسش نامه در 5 مرحله شامل دلفی فازی و تاپسیس فازی، بهترین-بدترین، دیمتیل و روش تحلیل شبکه ای انجام شد. یافته ها نشان داد با استفاده از رویکرد تصمیم گیری چندمعیاره فازی، شاخص های ارزیابی عملکرد مدیران که از قبل شناسایی شده بود، به ترتیب مهارت های ارتباطی، ویژگی شخصیتی، مهارت مدیریتی، قابلیت ها و مهارت های حرفه ای و مهارت تصمیم گیری رتبه بندی شدند. نتیجه اینکه، استفاده از روش های چندمعیاره فازی، نتایج واقعی تری را نسبت به روش های کمّی یا کیفی در موقعیت های عملی ارائه داده و قابلیت اجرایی بیشتری دارند.

هدف اصلی این پژوهش تهیه ابزاری استاندارد به منظور ارزیابی کمّی عملکرد مدیریتی مدیران و فرماندهان ناجا مبتنی بر شاخصهای عملکرد مدیریتی نظام شایسته سالاری بر اساس روشهای جدید اندازه گیری است. بدین منظور از نمونه ای 664 نفری از مدیران و فرماندهان ناجا از تمام استانهای کشور و ستادفرماندهی ناجا صورت تصادفی طبقه ای درخواست شد که میزان تناسب هر یک از شاخصهای عملکرد مدیریتی نظام شایسته سالاری را روی پیوستار مشخص کنند. در مرحله تجزیه و تحلیل داده ها، پس از سرند و بررسی مفروضه های آماری داده های معتبر ویژگیهای روانسنجی شاخصها و سؤالات طبق نظریه کلاسیک (CTT) و نظریه سؤال- پاسخ (IRT) با استفاده از نرم افزارهای آماری Statistica و Multilog تعیین، و بخشی از شاخصها بدین طریق حذف شد. در ادامه با استفاده از شیوه تحلیل عاملی اکتشافی، شاخصهای عملکرد مدیریتی فرماندهان و مدیران به 41 شاخص کاهش یافت و در هفت عامل شناخت سازمانی، مهارت هدایت، رهبری و ایجاد انگیزش، مهارت برنامه ریزی و تصمیم گیری، مهارت ارتباط و تعامل سازمانی، مهارت نظارت و کنترل، به کارگیری فناوری، مهارت روابط اجتماعی دسته بندی شد.

این پژوهش با هدف ارزیابی عملکرد مدیریتی فرماندهان و مدیران ناجا در قالب ارزیابی 360 (چندمنبعی) و ارزیابی ابزار تهیه شده برای این منظور در میدان عمل اجرا شده است؛ بدین منظور ابتدا چهارده پلیس و معاونت انتخاب شد؛ سپس از هر استان چهارده مدیر یا فرمانده یا معاون به تشخیص مرکز بازرسی هر استان انتخاب و برای هر مدیر یا فرمانده، یک مدیر مافوق، دو همکار هم درجه و دو نفر کارمند تحت امر برای ارزیابی این مدیر یا فرمانده نیز انتخاب شد؛ بدین ترتیب هر مدیر یا فرمانده توسط شش نفر (خود فرد، مقام مافوق فرد، دو همکار، دو نیروی تحت امر) ارزیابی شد. برای نمونه گیری از استانهای کشور ابتدا کشور از لحاظ وضعیت جغرافیایی به پنج منطقه، شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز تقسیم، و از هر کدام از مناطق کشور چند استان به صورت تصادفی انتخاب شد؛ بدین ترتیب 22 استان به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شد. حجم نمونه در این مرحله از پژوهش، برابر 1848 نفر بوده است که بر این اساس عملکرد مدیریتی 308 مدیر یا فرمانده مورد ارزیابی قرار گرفت. به منظور ارزیابی عملکرد مدیریتی مدیران و فرماندهان ناجا و گردآوری داده های مورد نیاز از شاخصهای تهیه شده در پروژه شایسته سالاری ناجا و ابزار اعتباریابی شده در پژوهش یونسی (1390) استفاده شده است. نتایج ارزیابی مدیران و فرماندهان و ترسیم نیمرخ مربوط نشان داد که از یک سو ادراک مدیران از میزان شایستگی های مدیریتی آنان صحیح نیست که برای تصحیح این خطای ادارکی و تغییر آن به ادراکی صحیح و واقعیتر باید به مدیران بازخورهای مداوم و پیوسته ارائه شود. از سوی دیگر مدیران تمایل داشته اند تا شایستگی های خود را نسبت به سایر منابع ارزیابی (مقام مافوق، همکار و تحت امر) بهتر ارزیابی کنند.