ابوموسی

مروری بر شش سند به زبان عربی که شیوخ منطقه به حقانیت حاکمیت ایران بر جزایر سه گانه شهادت داده اند و محمدعلی خان سدیدالسلطنه کبابی در کتاب خود آورده است.

دولت انگلیس از آغاز سده نوزدهم با عقد قراردادهایی با شیوخ خلیج فارس می کوشید ضمن تحکیم موقعیت خود در این منطقه، آنها را در برابر ایران قرار دهد.

در بسیاری از کشورهای حاشیه خلیج فارس اختلافات سرزمینی وجود دارد؛ امّا موضوع دعاوی در قبال جزایر سه گانه ایرانی تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی به یکی از جنجال برانگیزترین این اختلافات تبدیل شده است. پیگیری های بسیار جدی و مستمر امارات متحده عربی در این دعاوی و حمایت-های غیرمسئولانه کشورهای عربی-خصوصاً اعضای شورای همکاری خلیج فارس- و شیطنت های قدرت های فرا منطقه ای،همچون انگلیس که در طول تاریخ معاصر ما نقش قیّم را برای شیوخ عرب بازی می کرد، بارها مورد اعتراض دولت ایران قرار گرفته است. ادعایی که از اویل قرن بیستم از سوی بریتانیا، با عنوان حمایت از حقوق شیوخ شارجه و رأس الخیمه، آغاز گشت و همواره نیز با مواضع قاطع دولتهای ایران مواجه شد. به طوریکه حاصل اعتراضات مستدل ایران به این دعاوی، واگذاری این جزایر در سال 1971م به ایران بود. این مقاله درصدد است با تکیه بر مناقشات صورت گرفته بین ایران و انگلیس- به عنوان قیّم شیوخ عرب منطقه- مواضع دولت های ایران را در قبال حاکمیت بر جزایر سه گانه، در دوران حکومت های پهلوی اول و دوم با روش توصیفی- تحلیلی مورد کنکاش قرار دهد.

سیادت دریایی برای بسیاری از کشورهای ساحلی همواره یکی از دغدغه های اصلی استراتژی های کلان آنها بوده است. وجود جزایر از مهمترین ابز ا رهای کسب سیادت دریایی در قلمروهای دریایی می باشند. کشور ایران با توجه به موقعیت دریایی خود، در سواحل خلیج فارس دارای جزایر فراوانی است که جزایر سه گانه از مهمترین آنها می باشند. مسئله سیاسی ادعای امارات متحده عربی نسبت به این جزایر و موقعیت بسیار استراتژیک آنها باعث شده است که این جزایر در سیادت دریایی خلیج فارس از اهمیت بسیار بالایی برخوردار باشند. لذا تحلیل چگونگی تاثیرگذاری این جزایر بر سیادت دریایی ایران به عنوان مساله اصلی این مقاله مورد توجه قرار گرفته است. روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش، روش کتابخانه ای و اسنادی می باشد و با مراجعه به منابع واقعی و مجازی اطلاعات گردآوری شده است. تجزیه و تحلیل داده ها از نوع کیفی و استنباطی می باشد و از GIS برای ترسیم نقشه ها استفاده شده است. نتایج نشان می دهد جزایر سه گانه به اشکال مختلف باعث گسترش سیادت دریایی ایران شده و به تثبیت کنترل دریایی ایران در خلیج فارس و تنگه هرمز کمک فراوانی نموده اند. این جزایر از طریق گسترش حاکمیت دریایی ایران بر اساس حقوق بین الملل دریاها و خط FIR ، واقع شدن در مجاورت آبراهه بین المللی هرمز، تعیین مسیرهای تردد دریایی و ایفای نقش ناو نظامی سیادت دریایی ایران را افزایش داده اند.

کتاب Islands and International Politics in the Persian Gulf برای اولین بار مسئله سه جزیره ایرانی در خلیج فارس را از دیدگاه راهبردی مورد بحث قرار داده است. کتاب ها و مقالاتی که پیش از این درباره این مسئله و ادعاهای شیوخ جنوب خلیج فارس در خصوص این جزایر نوشته شده بود عمدتاً به ابعاد و مباحث حقوقی مربوطه پرداخته بودند. این کتاب با مرور تاریخ یک صد و پنجاه ساله رقابت انگلیس (به عنوان ابرقدرت دوره قبل) و ایران (به عنوان تنها یا مهم ترین قدرت منطقه ای مستقل در تمام دوره مورد بحث) نتیجه می گیرد که انگلیس برای بسط و حفظ سلطه خود در خلیج فارس و حفظ محورهای منتهی به متصرفاتش در آسیا، خود را نیازمند به محدود کردن و مهار قدرت ایران و تعرض به قلمرو آن دانسته است. به این دلیل، منافع انگلیس به عنوان یک قدرت استعماری موجب شد تا مقامات سیاسی انگلیس در لندن و بمبئی، طی ده ها سال بکوشند تا به اشکال و بهانه های مختلف بخش هایی از قلمرو ایران (شامل جزایر، بنادر و سواحل خلیج فارس) را عمدتاً برای استفاده نیروی دریایی به هر نحو ممکن تحت کنترل خود درآورند و از این طریق در جهت حفظ منافع استعماری خود در مقابل ایران به عنوان قدرت منطقه ای و سایر قدرت های استعماری رقیب اقدام کنند. متأسفانه، این سیاست انگلیس و بعضاً دستاویزهای حقوقی که برای پیش برد منافع مربوطه جعل می شد، در خلیج فارس و نیز در بسیاری از مناطق دیگر جهان همچنان یکی از دلایل اصلی برخی از تعارضات بین کشورهاست.

سیادت دریایی برای بسیاری از کشورهای ساحلی همواره یکی از دغدغه های اصلی استراتژی های کلان آنها بوده است. وجود جزایر از مهمترین ابزارهای کسب سیادت دریایی در قلمروهای دریایی می باشند. کشور ایران با توجه به موقعیت دریایی خود، در سواحل خلیج فارس دارای جزایر فراوانی است که جزایر سه گانه از مهمترین آنها می باشند. مسئله سیاسی ادعای امارات متحده عربی نسبت به این جزایر و موقعیت بسیار استراتژیک آنها باعث شده است که این جزایر در سیادت دریایی خلیج فارس از اهمیت بسیار بالایی برخوردار باشند. لذا تحلیل چگونگی تاثیرگذاری این جزایر بر سیادت دریایی ایران به عنوان مساله اصلی این مقاله مورد توجه قرار گرفته است. روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش، روش کتابخانه ای و اسنادی می باشد و با مراجعه به منابع واقعی و مجازی اطلاعات گردآوری شده است. تجزیه و تحلیل داده ها از نوع کیفی و استنباطی می باشد و از GIS برای ترسیم نقشه ها استفاده شده است. نتایج نشان می دهد جزایر سه گانه به اشکال مختلف باعث گسترش سیادت دریایی ایران شده و به تثبیت کنترل دریایی ایران در خلیج فارس و تنگه هرمز کمک فراوانی نموده اند. این جزایر از طریق گسترش حاکمیت دریایی ایران بر اساس حقوق بین الملل دریاها و خط FIR، واقع شدن در مجاورت آبراهه بین المللی هرمز، تعیین مسیرهای تردد دریایی و ایفای نقش ناو نظامی سیادت دریایی ایران را افزایش داده اند.