رفتار حفاظتی

حفظ و توسعه منابع انسانی در محیط کشاورزی پرخطر، مستلزم رعایت اصول ایمنی کشاورزی است. در این راستا رفتار حفاظتی باغداران شهرستان زنجان با تأکید بر نقش میانجی مؤلفه های مدل اعتقاد بهداشتی و تبیین مسیر شکل گیری رفتار حفاظتی از طریق تأثیر دانش بر نگرش به عنوان هدف این مطالعه انتخاب شده است. مطالعه ازنظر هدف کاربردی و به روش توصیفی همبستگی انجام شده است. جامعه موردمطالعه، باغداران شهرستان زنجان می باشند. تعداد نمونه طبق فرمول کوکران 293 نفر محاسبه و نمونه گیری به روش طبقه ای چندمرحله ای انجام گردید. این پژوهش پیمایشی با استفاده از ابزار پرسشنامه اجرا شد که روایی و پایایی آن بررسی و مورد تأیید قرار گرفت. نتایج این مطالعه نشان داد باغداران پوشیدن لباس و کفش مناسب را به عنوان تجهیزات حفاظتی در حین کار با مواد شیمیایی معمولاً موردتوجه قرار می دهند، اما سایر تجهیزات حفاظت فردی مانند ماسک، کلاه، دستکش و عینک کمتر موردتوجه قرار می گیرد. همچنین اگرچه باغداران دانش در حد متوسط تا کمی نسبت به رفتار حفاظتی دارند، اما بستر نگرشی نسبتاً خوبی در خصوص نیاز به انجام اقدامات حفاظتی وجود دارد که همین امر اجرای برنامه آموزشی و پذیریش آن را تسهیل می کند. آزمون فرضیه های مطالعه نشان داد که 41% از واریانس نگرش باغداران پیرامون رفتارهای حفاظتی تحت تأثیر دانش آنان شکل می گیرد. همچنین تأثیر نگرش بر تمامی مؤلفه های اعتقاد سلامت معنی دار بوده و تقریباً نیمی از تغییرات حساسیت درک شده، شدت درک شده، منافع درک شده، خودکارآمدی و راهنمای عمل را تبیین می کند. تحلیل مسیر حاکی از تبیین 58 درصد از تغییرات رفتار حفاظتی بر اساس مدل پیش بینی شده است؛ بنابراین آموزش می تواند ضمن افزایش دانش و تأثیر بر نگرش، درک باغداران از رفتارهای حفاظتی را تحت تأثیر قرار داده و زمینه را برای اجرای رفتارهای ایمن فراهم نمود.

هدف این پژوهش تحلیل رفتار حفاظتی روستاییان دهستان دشت روم (شهرستان بویراحمد) از گونه های گیاهی خوراکی-دارویی بود که با استفاده از نظریه انگیزش حفاظت و به شیوه پیمایش انجام شد. جامعه آماری تحقیق، خانوارهای روستایی در روستاهای بالای 20 خانوار دهستان دشت روم بودند. حجم نمونه آماری با استفاده از جدول بارتلت و همکاران، 119 خانوار برآورد و به صورت تصادفی ساده در بین روستاهای هدف توزیع شدند. در هر خانوار، سرپرست آن مورد پرسش قرار گرفت. ابزار جمع آوری داده های تحقیق، پرسشنامه ای محقق ساخته بود که بر اساس متغیرهای برآمده از تئوری انگیزش حفاظت تدوین شد. روایی صوری پرسشنامه توسط پانلی از متخصصان موضوعی موردبررسی و اصلاح قرار گرفت. برای سنجش پایایی پرسشنامه، مطالعه ای راهنما خارج از محدوده تحقیق انجام شد و ضریب آلفای کرونباخ (62/0 تا 87/0) به دست آمد. داده ها پس از گردآوری در نرم افزار آماری SPSS21 بارگذاری و تحلیل شدند. یافته ها نشان داد رفتار حفاظتی بهره برداران موردمطالعه در حد متوسطی است. افزون بر آن، متغیرهای برآمده از تئوری انگیزش حفاظت رابطه معناداری با رفتار حفاظتی بهره برداران داشتند که قوی ترین رابطه به «قصد برای حفاظت» و «خودکارآمدی» تعلق داشت. نتایج تحلیل رگرسیون های سلسله مراتبی نشان داد، متغیرهای مستقل پژوهش سهم مؤثر و معناداری در تبیین واریانس متغیر رفتار حفاظتی به خود اختصاص داده اند. نتایج تحلیل مسیرها نیز مؤید آن بود که «قصد برای حفاظت»، «شدت درک شده»، «هزینه پاسخ» و «خودکارآمدی» بیشترین تأثیر را بر متغیر رفتار حفاظتی داشته اند. در پایان، توانمندسازی، ترویج کشت گیاهان دارویی سازگار با شرایط اقلیمی و توزیع بذور رایگان در روستاهای موردمطالعه توصیه می گردد.