رهبران آموزشی

نظام آموزش وپرورش ایران، مانند بسیاری از نظام های آموزشی دنیا، با مسئله کمبود رهبران آموزشیِ توانمند و کارآمد روبه روست. یکی از شیوه های تعدیل تأثیر منفی این مسئله، بهره گیری از «نظام جانشین پروری» است. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر «ارائه مدل جانشین پروری رهبران آموزشی در نظام آموزش وپرورش رسمیِ عمومی ایران» است. این پژوهش از نظر ماهیت، کیفی؛ از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، کیفی است. برای رسیدن به اهداف سه گانه ذیلِ هدف اصلی، سه سؤال مطرح شده است: ۱. ابعاد و مؤلفه های جانشین پروری متناسب با نظام آموزش وپرورش رسمی عمومی ایران کدام اند؟ ۲. مدل پیشنهادی براساس این ابعاد و مؤلفه ها چگونه است؟ ۳. میزان اعتبار این مدل از نظر خبرگان چقدر است؟ برای پاسخ به پرسش های سه گانه، از روش های مرور نظام مند و تحلیل محتوا استفاده شد. نمونه گیری ها با روش هدفمند و دردسترس انجام شدند. در پرسش اول، برای مرور نظام مند، انتخاب نمونه از میان منابع اولیه و ثانویه از 58 منبع اسنادی انجام شد. در پرسش دوم از نمونه گیری های خوشه ای چندمرحله ای در سطح کلان و فرد متخصص در سطح خُرد برای انجام مصاحبه نیمه ساختاریافته از 34 نفر از صاحب نظران استفاده شد و برای پرسش سوم از نمونه گیری فرد متخصص برای گروه کانونی با تعداد 12 نفر استفاده شد. یافته های مرتبط با پرسش اول، به شناسایی سه بعد عوامل سازمانی، فردی و فرایندی و 61 مؤلفه ذیل آن ها منجر شد. در پرسش دوم به تثبیت مؤلفه های نوزده گانه در ابعاد سه گانه سازمانی (شامل پنج مؤلفه)، فردی (شامل نه مؤلفه) و فرایندی (شامل پنج مؤلفه) منجر شد که برای ارائه مدل پیشنهادی جانشین پروری، جایابی و ارائه شد. به منظور پاسخ به پرسش سوم اعتبار مدل به دست خبرگان گروه کانونی بررسی و تأیید جمعی شد.

هدف: هدف از انجام پژوهش حاضر، دست یابی به مؤلفه های تربیتی دانش آموزان یتیم با بهره گیری از تجارب زیسته رهبران آموزشی در مدارس شاهد بود. روش: پژوهش حاضر از نوع مطالعات کیفی با استفاده از روش پدیدارشناسی تفسیری و به کارگیری ابزار مصاحبه انجام گرفت. جامعه پژوهش شامل 11 تن از رهبران آموزشی مدارس شاهد در مقطع ابتدایی شهر تهران در سال تحصیلی 01-1400 بود که با استفاده از روش نمونه گیری ملاکی انتخاب شدند. به منظور تجزیه وتحلیل یافته ها از روش پدیدارشناسی تفسیری اسمیت استفاده شد. یافته ها: نتایج حاصل از انجام مصاحبه نیمه ساختاریافته با رهبران آموزشی در قالب (5 مضمون کلی، 19 مضمون جزیی و 57 مضمون پایه) شامل راهبردهای تربیتی (توجه به اصول تربیتی، تقویت مهارت های شناختی-اجتماعی، توجه به تفاوت های فردی، تربیت چندبُعدی، احسان به یتیم و اکرام یتیم)، سیستم حمایتی (حمایت همه جانبه از دانش آموزان و خانواده)، تقویت عملکرد پرورشی رهبران آموزشی (هم افزایی گروهی مربیان، حساسیت تربیتی رهبران آموزشی، آموزش مربیان و توجه به اهمیت گزینش مربیان و کادر آموزشی)، تقویت شبکه ارتباطی (تقویت احساس تعلق به مدرسه، انعطاف در روابط و استحکام در روابط) و تقویت شبکه حمایتی (ضعف برنامه ریزی در زمینه های پرورشی وآموزشی مربیان، ضعف در حمایت مالی و شبکه ارتباطی) بود. نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاضر بیان گر خلاء توجه به موضوع ایتام در اسناد بالادستی نظام آموزش وپرورش و ضرورت توانمندسازی رهبران آموزشی در میزان و نوع توجه به نیازهای آموزشی و پرورشی دانش آموزان یتیم به ویژه در مدارس شاهد است.