کارشناسی

مقدمه: بازنگری و روزآمدسازی منظم و مداوم برنامه های آموزشی، به منظور تکمیل رسالت اصلی دانشگاه ها، امری ضروری است. هدف از این پژوهش، مقایسه و تطبیق برنامه درسی مقطع کارشناسی رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی با برنامه های درسی رشته های مشابه آن در ایران است. روش کار: روش پژوهش تطبیقی بود. ابزار گردآوری داده ها، چک لیست تهیه شده از سرفصل های مصوب کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی، علم اطلاعات و دانش شناسی و کتابداری و اطلاع رسانی بود. پژوهش در سال 1394 انجام شد. تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی، جدول در نرم افزار Excel انجام شد. یافته ها: برنامه درسی رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی 4/56 درصد با سرفصل دروس علم اطلاعات و دانش شناسی و 5/65 درصد با سرفصل دروس کتابداری و اطلاع رسانی مشابهت داشت. تفاوت های عمده سرفصل مذکور با دو سرفصل مشابه دیگر در تعداد واحدهای دروس اختصاصی، عمومی، پایه و عدم تنوع در دروس اختصاصی اجباری و اختیاری آن است. همچنین ضعف عمده سرفصل مذکور، نبود دروس پایه مرتبط با حوزه پزشکی و بالینی در سرفصل و کمبود دروس مرتبط با فناوری های اطلاعاتی و زیاد بودن دروس اصطلاح شناسی پزشکی است. نتیجه گیری: با توجه به کارکردهای رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی و جامعه هدف خدمت رسانی آن، همچنین شباهت زیاد محتوای دروس این رشته با رشته ها و گرایش های عمومی تر آن ، به نظر می رسد که تغییر در برنامه درسی این رشته ضروری است. پیشنهاد می شود دروسی مانند کتاب درمانی، کتابداری بالینی، کتابداری مبتنی بر شواهد، مرور نظامند، علم سنجی، مشاوره اطلاعاتی در حوزه سلامت و خدمات اطلاع رسانی پزشکی به گروه های ویژه مانند بیماران به برنامه درسی رشته اضافه گردد.

هدف کلی پژوهش، شناسایی موانع و راهکارهای توسعه اشتغالپذیریِ فارغ التحصیلان از دیدگاه اساتید، کارفرمایان و صاحب نظران حوزه اشتغال برای مقطع کارشناسی در دوره های علوم رفتاری است. پژوهش حاضر یک تحقیقِ کیفی از نوع پدیدارشناسی می باشد. مشارکت-کنندگان این پژوهش را اساتید، کارفرمایان تشکیل می دهد. روش نمونه گیری در تحقیق کیفی، روش نمونه-گیری هدفمند از نوع نمونه گیری نظری می باشد. از میان شرکت کنندگان در مصاحبه 15 نفر از اساتید و 12 نفر از کارفرمایان بودند. گردآوری داده ها از طریق انجام مصاحبه نیمهساختاریافته صورت گرفت. روایی محتوایی ابزار مصاحبه ها توسط 5 نفر از صاحب نظران آموزش عالی بررسی شده و پس از تأیید به کار گرفته شد. تجزیه و تحلیل داده ها با روش تحلیل مضمون می باشد. تحلیل اولین مصاحبه با کدگذاری باز آغاز گردید و در نهایت در مصاحبه 27 به اشباع نظری رسید. در مجموع 109 مضمون مرتبط با چالش ها و موانعِ توسعه اشتغال پذیری فارغ التحصیلان از این مصاحبه ها احصا شد. سرانجام، در 6 مانع اصلی از قبیل: «موانع فردی»، «موانع دانشگاهی»، «موانع اجتماعی»، «موانع فرهنگی»، «موانع اقتصادی»، «موانع سیاسی» و 21 مانع فرعی شامل: مشکلات شناختی-رفتاری، ضعف انگیزشی، زیاده خواهی، فقدان مهارت های کارآفرینی، ضعف شایستگیهای تحصیلی و شغلی، عدم کیفیت دوره های آموزشی، ضعف دانشگاهی، نقصان برنامه درسی، فقدان بسترهای اجتماعی مناسب، ناسازگاری سازمان ها، ضعف فرهنگی، کمبود برنامه های شغلی، ناعدالتی در استخدامی ها، نیازسنجی نامناسب، ضعف اقتصادی، ناهماهنگی سرمایه انسانی و بازار کار، عدم ارتباط با بازار کار، کمبود منابع مالی، نبود مدیریت اثربخش، سیاست های ناکارآمد، و کاهش تعاملات بین المللی طبقهبندی گردید. نتایج نشان داد که مهم-ترین راهکارِ توسعه اشتغال پذیری از نظر اساتید و کارفرمایان، ضرورت اصلاح و بازنگری در برنامه های درسی است.

ب باتوجه به جایگاه آموزشهای دانشگاهی در توسعه علمی و صنعتی کشور و نیز نقش آن در پیشرفت فنّاوری، در این مقاله به تجربیات و شیوه آموزش رشته نانوفنّاوری در برخی از کشورهای توسعه یافته به ویژه در مقطع کارشناسی پرداخته شده است که نشان دهنده لزوم توجه به رشته هایی از قبیل نانوفنّاوری در مقاطع پایین تر از تحصیلات تکمیلی است. در مقاله حاضر با هدف ارائه و مقایسه ویژگیهای دوره های آموزش نانوفنّاوری در کشورهای توسعه یافته مانند آمریکا، دانمارک، انگلستان و استرالیا به بررسی مواد آموزشی و عناوین دروس ارائه شده در مقطع کارشناسی نیز پرداخته شده است. همچنین کشور کره جنوبی به عنوان یک مدل موفق معرفی و مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به ماهیت بین رشته ای این موضوع ایجاد رشته هایی در این زمینه نیاز به همکاری دقیق و نزدیک بین دانشکده های مختلف دارد. با توجه به اهمیت راه اندازی این رشته و گسترش آن در مقطع کارشناسی، برای حفظ و ارتقای جایگاه کشور در توسعه علم و فنّاوری نانو ایجاد زیرساختارهای نرم افزاری و سخت افزاری مناسب در تصویب رشته های مرتبط و نیز گسترش آن به عنوان یک ضرورت مورد بحث قرار گرفته است.

در این مقاله برنامه آوزش عالی دوره کارشناسی مهندسی برق شرح داده شده است و تجزیه و تحلیل سیستمی برای ارتقای کمی و کیفی نظام آموزش عالی هر رشته ای از علوم فنی، مهندسی و انسانی توضیح داده شده است. در هر حال، بررسی سیستمی برنامه آموزش کارشناسی مهندسی برق ارایه شده لزوماً اجمالی و عمدتاً کیفی است. بنابراین، شناسایی برنامه آموزشی بهینه و مطلوب به مطالعه دقیقتر و گسترده تری نیاز دارد که شامل نظر خواهی از فارغ التحصیلان، دانشجویان، استادان و صنعتگران و نیز بررسی دقیق برنامه آموزشی تحصیلات عالی در کشورهای دیگر است.

مهندسی شیمی یکی از رشته های تخصصی است که پس از مدت نسبتاً کوتاهی از بدو پیدایش آن به عنوان یکی از شاخه های علوم مهندسی در ایران مورد توجه و اقبال گستره ای قرار گرفت . در این میان، نقش منابع عظیم نفت و گاز به عنوان منبع انرژی و مواد اولیه بسیاری از صنایع شیمیایی پایین دست که باعث رشد و اعتلای مضاعف این توجه و اقبال عمومی در کشور شد، انکار ناشدنی است. در حال حاضر، تداوم حضور ده ها صنعت بزرگ با قدمت شصت الی هفتاد ساله، ایجاد حداقل 16 دانشکده مهندسی شیمی در دانشگاه های دولتی و حدود 17 پژوهشکده و مرکز تحقیقات مرتبط با مهندس شیمی، تربیت ده ها هزار کارشناس و متخصص مهندس شیمی که در 11 شاخه عمده صنعتی به فعالیت مشغولند و ایجاد و گسترش ده ها شرکت مشاوره خرد و کلان خدمات مهدنسی نشان دهنده پتانسیل بالای رشد و بالندگی این حرفه تخصصی در میهن اسلامی است. از طرفی، وجود مشکلات و بروز کاستی ها در بخشهای آموزشی، پژوهشی و صنعتی، ضرورت یک بازنگری عمیق و همه جانبه را به وضوح طلب می کند. بازنگری و باز سازی هدفمندی که بدون همدلی و هم اندیسشی تمام دست اندرکاران حرفه مهندسی شیمی امکان پذیر نخواهد بود. ضعف شاخص های متعارف در بخش های آموزشی و پژوهشی، از جمله تعداد بسیار محدود مقالات علمی معتبر، صرف بخش کوچکی از بودجه ناچیز 3/0% تولید ناخالص ملی کشور برای پژوهش، کمبود تجهیزات و امکانات آزمایشگاه ها تحقیقاتی، اجرای آموزش بی انگیزه و غیر حرفه ای، رشد پدیده مدرک گرایی، سیستم ارزیابی غیره مؤثر و نمره سالار و در بخش صنعت نیز کاهش نرخ درآمد و ارزش افزوده به دلیل بهره وری پایین، معضل اشتغال فارغ التحصیلان این رشته و افت زیاد رتبه مهندسی شیمی در مقایسه با رشته های دیگر مهندسی در کشور از جمله مواردی است که ضرورت بازنگری را ایجاب می کند. در این مقاله ضمن مرور آماری پتانسیل ها و ضعف های موجود، دلایل احتمالی بروز و توسعه نارسایی ها به بحث و بررسی گذاشته شده و برخی پیشنهادهای مفید برای مواجهه با تنگناهای در پیش رو با الگو برداری از شیوه های نوین آموزشی و پژوهشی و با توجه به مقدورات و مختصات بومی ارائه شده است.

طبیعی است که یک برنامه ایدآل برای دوره لیسانس(کارشناسی) تمام دانشکده های مهندسی شیمی وجود ندارد. با وجود این، در سال های گذشته سعی شده است که یک برنامه مشخص به دانشکده های شیمی تحمیل شود در حالی که دانشکده های مهندسی شیمی باید برنامه آموزشی خود را بر مبنای نیازهای ضروری رشته مهندسی، قدرت مهارت اعضای هیئت علمی، محدودیت ها و نیازهای صنایع منطقه برنامه ریزی کنند. به عنوان نمونه، دانشکده های موجود در مناطقی که بیشتر دارای معادن و صنایع شیمیایی معدنی است در همان زمینه ها بیشتر فعالیت نمایند. با آنکه هیچ کس در آموزش عمیق اصول اولیه مهندسی شیمی تردیدی ندارد، ولی این موضوع باید با توجه به محدودیت زمانی(حدود 4 سال) و گنجاندن موضوعات دیگر موازنه شود. در این زمینه پیشنهاد می شود که آموزش اصول اساسی مهندسی شیمی همراه با نرم افزارهای تخصصی و عقل سلیم مهندسی صورت گیرد. شایان ذکر است که در روند آموزش، به ترم؛ آخر یعنی" عقل سلیم مهندسی" باید توجه بیشتری معطوف شود. در این خصوص با توجه به تغییرات انجام شده در دهه های گذشته بازبینی آموزش دوره کارشناسی ضرور می نماید. 

در کنار آموزش همگانی، تربیت کارشناسان متخصص برای کنترل آلودگی های زیست محیطی بسیار اساسی و ضروری است. متأسفانه، هنوز دوره مدونی برای تربیت کارشناس های مهندسی محیط زیست در دانشگاه های کشور ارائه نشده است. در این مقاله طراحی محتوای دوره کارشناسی مهندسی محیط زیست در قالب دوره های چهار ساله کارشناسی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ارائه شده است. با توجه به گسترش ابعاد آلودگی در همه زمینه های محیط زیست(آ، هوا و خاک) و با نیاز به گسترش فرهنگ زیست محیطی، طبعاً به راه اندازی این دوره در دانشکده های مهندسی و تربیت متخصصان و کارشناسانی در سطح گسترده نیاز خواهد بود که جا دارد دانشگاه های کشور خود را از پیش برای تربیت آنها آماده سازند. بدین منظور، در این تحقیق بعد از بررسی کامل درباره برنامه درسی رشته های مشابه در دانشگاه های مختلف جهان(از جمله کشورهای اروپایی، کانادا، آمریکا و ژاپن)، رشته مهندسی محیط زیست در سه گرایش مهندسی هوا، آب و خاک که سه رکن اصلی این رشته را شامل می شوند، طراحی شده است.  

 علم مکانیک به عنوان زیر شاخه ای از علم فیزیک گستره ای وسیع در جهان مادی دارد. در سال های اخیر، تحقیقات وسیعی در زمینه های مختلف این علم به عمل آمده است و هنوز هم ناشناخته های زیادی وجود دارد که باید مورد بررسی و کاوش قرار گیرد. مهندسی مکانیک وظیفه کاربردی کردن علم مکانیک را بر عهده دارد و در عین حال، آموزش و پژوهش در زمینه های خاص آن را نیز عهده دار است. مهندسی مکانیک به عنوان یکی از رشته های اصلی مهندسی خود نیز گستره ای وسیع را شامل می شود. از طرفی، مهندسی مکانیک زیر بنای رشته های مهندسی هوافضا، کشتی سازی، صنایع و ... است و از طرف دیگر، وابستگی تنگاتنگی با رشته های مهندسی دیگر از جمله سازه در مهندسی عمران، شکل دهی فلزات، مهندسی پزشکی و ... دارد. از این رو، شناخت سیر تکوینی و گوناگونی آموزش این شاخه مهندسی در ایران و جهان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این مقاله گوناگونی آموزشی مهندسی مکانیک در ایران و برخی از کشور های جهان به طور خلاصه بررسی شده و بدیهی است که مجموعه نکات مربوط به آموزش مهندسی مکانیک در یک مقاله امکان پذیر نیست و امید است در ادامه مقاله های تکمیلی دیگری نیز ارائه شود.

تحقیق پیش رو، مطالعه ای تطبیقی روی برنامه های درسی دوره کارشناسی رشته روزنامه نگاری در دو کشور ایران و ترکیه است. دو کشوری که از نظر تحولات تاریخی، اشتراکات فرهنگی، اجتماعی، آموزشی و جمعیتی در جغرافیای خاورمیانه و بین کشورهای اسلامی مشابهت های بیشتری دارند. از این منظر با کاربرد راهبرد پژوهش کیفی و از نوع ماتریس مضمون، محتوای برنامه های درسی دوره کارشناسی رشته روزنامه نگاری در دو دانشگاه علامه طباطبائی و استانبول با استفاده از روش نمونه گیری قضاوتیِ هدفمند و کاربرد تکنیک تحلیل مضمون تحلیل و مقایسه شدند. درضمن، به منظور اعتبارسنجی (قابلیت اطمینان و باورپذیری) یافته های کیفی تحقیق برساخته شده از روش ممیزی و جهت پایایی سنجی از قابلیت تکرارپذیری و تیز قابلیت انتقال یا تعمیم پذیری استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که برنامه درسی دوره کارشناسی رشته روزنامه نگاری این دو دانشگاه هم در بخش شناسنامه کلی و هم در بخش برنامه درسی از وجوه اشتراک و افتراق برخوردارند. ازجمله در ابعاد هدف، ضرورت و نظام واحدی در این دو دانشگاه مشابهت وجود دارد، ولی از نظر تعداد و موضوع واحدهای درسی، دورنمای رشته، سطح مهارت و دانش و فرصت های شغلی تمایز بیشتری مشاهده می شود.