پان ترکیسم

با ظهور ترک های جوان در سال ۱۹۰۸ میلادی، بحث محوری محافل روشنفکری ترک این بود که با چه ایده ای می توان امپراطوری عثمانی را حفظ کرد. در این دوره سه ایده اسلام گرایی، عثمانی گرایی و پان ترکیسم برای بقای امپراتوری مطرح شدند که با توجه به شکست های نظامی عثمانی در بالکان و کودتای جناح تندرو ترک های جوان به رهبری طلعت پاشا، انور پاشا و جمال پاشا، دو ایده اول توسط نخبگان سیاسی کنار گذاشته شدند و ایده سوم یعنی پان ترکیسم توسط آنها برگزیده شد. سوال اصلی پژوهش  این است که چرا از میان سه ایده مذکور، پان ترکیسم توسط نخبگان سیاسی وقت برگزیده شد؟ شناخت ریشه های جریان پان ترکیسم به جهت ملاحظات سیاسی و امنیتی ناشی از همجواری مناطق آذری زبان ایران با کشورهای ترکیه و آذربایجان، امری ضروری در راستای حفظ و تامین منافع ملی ایران می باشد. در این پژوهش با استفاده از روش کیفی می کوشیم تا استدلال نماییم که این ایده جعلی توانست با بهره گیری از نهاد دولت مدرن، دست به تحریف واقعیات تاریخی بزند و از این طریق هویتی متناسب با مرزهای کشور نوین ترکیه خلق و ابداع نماید.

پان ترکیسم یک ایدئولوژی سیاسی مبتنی بر نژاد، قومیت و زبان است که بر وحدت و همبستگی جوامع تمامی گویشوران به یکی از شاخه های زبان ترکی تأکید دارد و براساس همین ایده، جریانی الحاق گرا نیز به شمار می رود که الحاق سرزمینی جوامع مزبور به یکدیگر را دنبال می کند؛ ایده ای که دستیابی به آن باعث تجزیه چندین کشور ازجمله ایران می شود و به همین دلیل، تهدیدی جدی برای امنیت ملی، موجودیت و تمامیت سرزمینی ایران است. درحال حاضر، این ایدئولوژی به طور مشخص در منطقه قفقاز جنوبی با سیاست های جمهوری اسلامی ایران در این منطقه در شرایط تضاد بنیادین قرار دارد. با توجه به شرایط خاص قفقاز جنوبی و اینکه اکثریت نفوس آن مسلمان و اهل تشیع هستند، این منطقه از اصلی ترین مناطقی بوده که جمهوری اسلامی ایران از ابتدای انقلاب اسلامی، ایدئولوژی خود را در آن پیگیری کرده است؛ ازاین رو، پرسش اصلی این است که «ایدئولوژی پان ترکیسم چگونه ایده انقلاب اسلامی را تهدید می کند؟». یافته های پژوهش از این قرار است که ایدئولوژی پان ترکیسم، نه تنها به عنوان تهدید و سدی برای پیگیری ایده انقلاب اسلامی در قفقاز جنوبی عمل می کند، بلکه به نظر می رسد این ایدئولوژی درحال حاضر تهدیدی حیاتی برای تمامیت سرزمینی کشور نیز باشد. روش تحقیق این پژوهش، توصیفی تحلیلی و ابزار گردآوری داده های مطالعات، کتابخانه ای است. چهارچوب نظری پژوهش بر پایه تقسیم بندی سه گانه هالستی از سیاست خارجی کشورها در دستیابی به اهداف سیاست های خود است.