نظام اطلاعاتی

با وجود برابر نهاده‌های گوناگون ،‌ کلمه اصلی در نگرش سیستمی ، واژه «تعادل» ، یا به عبارتی ، دستیابی به تعادل میان عناصر تشکیل دهنده ورودی‌ها و خروجی‌هاست . اصرار بر وجود تعادل و چشم پوشی از ستیزه‌های موجود میان عناصر تشکیل دهنده سیستم از پویایی نگرش سیستمی می‌کاهد ؛ و در نتیجه جایگاه خود سیستم هرگز مورد پرسش قرار نمی‌گیرد . در مقاله حاضر ، نظریه سیستم‌ها بر فرضیه‌ای استوار است که اطلاعات را با توجه به برخورداری از معانی چندگانه در بستر پست مدرنیسم مطرح کرده و نیز تولید و مصرف اطلاعات در چارچوب برداشتی خطی را ، آن گونه که در دوره مدرنیسم دارای ارزش و اعتبار بوده است ، مورد انتقاد قرار می‌دهد ...

سازمان ها در عمر خود رفتارهای متفاوتی را در زمینه های مدیریت، اداره کسب وکار، و نظام های سازمانی نشان می دهند. از سویی دیگر، توسعه به کارگیری فنّاوری اطلاعات در عصر حاضر به کارگیری آنها را بخشی از الزامات کسب وکار نموده است. به کارگیری نظام های مدیریتی مناسب در دوره های عمر سازمانی بر موفقیت عبور از هر مرحله مؤثر است و هم سویی و هماهنگی فنّاوری اطلاعات با الزامات کسب و کار بر اثربخشی مدیریت در این دوره های عمر سازمانی مؤثر واقع می شود. پژوهش حاضر، وجود ارتباط معنی دار بین رفتارهای مدیریت و فنّاوری اطلاعات را در دوره های مختلف عمر و رویکردهای عمومی انتخاب شده توسط سازمان ها بررسی نموده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که سازمان ها در دوره های مختلف عمر خود، دارای رویکردهای متفاوتی نسبت به استفاده از فنّاوری اطلاعات هستند و مواجه شدن آنها با چالش های منحصر به فرد در هر مرحله، سبب بروز تجارب مشابه در بهره برداری از فنّاوری در هر یک از مراحل عمر سازمان ها شده است. مدل عمومی به کارگیری نظام های اطلاعاتی و فنّاوری اطلاعات در دوره های مختلف عمر سازمانی بخشی دیگر از نتایج پژوهش است که شناخت موارد این انطباق می تواند مبنای انتخاب و توسعه فنّاوری اطلاعات در سازمان ها برای پاسخ به نیازهای هر دوره عمر سازمانی قرار گیرد.

هدف: هر یک از بررسی تبیین تأثیرپذیری مدل های ذهنی کاربران نرم افزارهای کتابخانه های دیجیتال از تجربه های استفاده از سایر نظام های اطلاعاتی (پایگاه های اطلاعاتی، فهرست های رایانه اینرم افزارهای کتابخانه ای، موتورهای کاوش، شبکه های اجتماعی، و وب سایت ها). روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش کاربردی با استفاده از رویکرد کیفی و مصاحبه نیمه ساختاریافته و برپایه نظریه وسیله- هدف انجام شد. جامعه پژوهش شامل دو گروه بود: 1) سه نرم افزار کتابخانه دیجیتالی که شامل آذرخش، پاپیروس، و ثنا به عنوان نمونه انتخاب شدند. 2) کاربران نهایی: تعداد اندکی از 16 نفر کاربری که تجربه یک ساله استفاده از این نرم افزارها را داشتند، به روش گلوله برفی و بقیه با معرفی کتابداران، انتخاب شدند. یافته ها: گوگل، فیس بوک، و فهرست رایانه اینرم افزار کتابخانه ای سیمرغ بیشترین تأثیر را بر مدل های ذهنی کاربران وداشتند و ویژگی های مورد انتظار کاربران نیز، بیشتر تحت تأثیر موتورهای کاوش و شبکه های اجتماعی قرار داشتبود. نتیجه گیری: مدل های ذهنی کاربران، درهم کنشی از تجربه های فراگیر آنها در استفاده از سایر محیط ها یا نظام های اطلاعاتی به ویژه گوگل است. بنابراین، طراحان نرم افزارهای کتابخانه دیجیتالکتابخانه های دیجیتال می توانند از برخی کارکردها و قابلیت های سایر نظام های اطلاعاتی برای ارتقای کارآمدی نرم افزارها و افزایش رضایت کاربران بهره ببرند.

هدف: شناسایی اطلاعات مورد نیاز و نقش و جایگاه سامانه اطلاعات مدیریت در کتابخانه ملی ایران از دیدگاه مدیران این کتابخانه است. روش/ رویکرد پژوهش: از رویکرد کیفی و روش مطالعه موردی استفاده شده است. جامعه آماری کلیه مدیران رده میانی کتابخانه ملی است که براساس ساختار سازمانی 14 نفر بوده اند؛ داده ها از طریق مصاحبه گردآوری شد. تحلیل داده ها نیز براساس مبانی کدگذاری و تحلیل محتوا با استفاده از نظریه داده بنیاد صورت گرفت. یافته ها: یافته ها نشان دهنده انواع اطلاعات مدیریتی مورد نیاز مدیران و راه های کسب این اطلاعات است. همچنین، دیدگاه مدیران در خصوص وضعیت MIS در کتابخانه، مزایای MIS، چالش های نبود MIS، و موانع استقرار MIS را در کتابخانه دربرمی گیرد. نتیجه گیری: استفاده از MIS در کتابخانه ملی می تواند راهگشای بسیاری از مشکلات مدیریتی باشد و به کتابخانه در رسیدن به اهدافش کمک شایانی نماید. شرط اصلی موفقیت این سامانه، مهیا بودن پیش نیازهای استقرار آن در کتابخانه ملی است.

نظام اطلاعاتی در جمهوری اسلامی ایران از سال 1357 تاکنون به جهت گفتمان، عملکرد، ساختار، کارگزار و توانمندی از ارزیابی های متفاوتی برخوردار بوده است. حوزه اطلاعات در نظام های سیاسی از عرصه های راهبردی و حاکمیتی به حساب می آید که نباید دچار مشکل شود. رخدادها و مسائل مستحدثه برای نظام اطلاعاتی ایران طی سال های اخیر، نگرانی از بروز ناکارامدی و شکاف بین نهادهای اطلاعاتی را افزایش داده است. پرسش مقاله حاضر ناظر بر چیستی شکاف حکمرانی اطلاعاتی و تبیین نشانگان و وضعیت آن در نظام اطلاعاتی جمهوری اسلامی ایران است. نوع شناسی مقاله حاضر بر اساس هدف از نوع توصیفی، روش پژوهش مقاله موردکاوی، روش گردآوری اطلاعات به طریق اسنادی و پرسشنامه و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از نوع دلفی است.

هدف از این پژوهش، تحلیل مؤلفه ها و شاخص های نشر علمی در پایگاه های نشر علمی از منظر مؤلفه های دسترسی، ارتباطات، کنترل، زیرساخت، زبان، منابع اطلاعاتی(مواد)، پشتیبانی، فناوری، اقتصاد، ارزیابی ،آموزش، اخلاق و شاخص های آن ها بود. پژوهش حاضر از نوع کیفی بود و جامعه آن با استفاده از تحلیل محتوای متون علمی شناسایی شد. در مجموع 73 پایگاه نشر علمی شناسایی شد و نمونه آن بر اساس فراوانی و تأیید خبرگان به 12 پایگاه رسید که شامل پایگاه های آرشیو، دواج، الزویر، اشپرینگر،گوگل اسکالر، پاب مد، نیچر، وب او ساینس، اسکوپوس، مرکز اطلاعات سلامت، کنسرسیوم محتوای علمی اسپارک و آمازون (بخش منابع علمی) بود. ابزار این پژوهش شامل سیاهه وارسی بود که بر اساس مؤلفه ها و شاخص های نظام نشر علمی استخراج شد. یافته ها حاکی از این بود که تمامی مؤلفه های دسترسی، ارتباطات، کنترل، زیرساخت، زبان، منابع اطلاعاتی(مواد)، پشتیبانی، فناوری، اقتصاد، ارزیابی،آموزش و اخلاق در پایگاه های نشر علمی مورد توجه قرار گرفته اند و اختلاف پایگاه ها در کاربست شاخص های نشر علمی است. نتایج پژوهش نشان داد برخی مؤلفه هایی نظیر فناوری، پشتیبانی وکنترل و شاخص های آن ها دراین پایگاه ها اهمیت یکسانی دارند؛ در حالی که با توجه به نوع، قدمت و سیاست کلی هر پایگاه، در میزان اهمیت شاخص های برخی مؤلفه ها؛ مانند آموزش، اقتصاد و منابع اطلاعاتی؛ در میان پایگاه ها اختلاف هایی نظیر شیوه آموزش، تأمین منابع مالی و قالب های اطلاعاتی نیز مشاهده شد.

مقدمه: خبره یابی شناسایی افراد با دانش و مهارت کافی در زمینه ای خاص و معرفی آنها به عنوان خبره در آن زمینه است. بازیابی افراد خبره زیرمجموعه ای از بازیابی اطلاعات است که هدف آن ارائه رتبه بندی از افرادی است که دارای دانش درزمینه خاصی هستند. کار خبره یابی خودکار به دلیل فراوان بودن اطلاعات خبرگی و منابع داده چالش برانگیز است. هدف این پژوهش مقایسه عملکرد خبره یابی مدل بازیابی اطلاعات تحلیل معنای نهان و نیز گراف زمان دار با مدل پایه بود.روش شناسی: روش پژوهش تجربی است و در کنار آن از روش کتابخانه ای نیز استفاده شده است. روشی که در پژوهش حاضر برای بازیابی مقالات استفاده می شود ال اس ای یا بازیابی معنای نهان است که بر روی مقالات مجموعه آزمون تهیه شده از وب آو ساینس پیاده شد. این اسناد شامل مقالات انگلیسی علم اطلاعات و دانش شناسی است که از 1989 تا 2018 در پایگاه وب آوساینس در ذیل مقوله علم اطلاعات و دانش شناسی نمایه شده است. تعداد کل این مقالات 126924، پرس وجوهای ساخته شده توسط کاربران به همه این مقالات عرضه شد. اسناد بازیابی شده مورد قضاوت ربط قرار گرفتند و پس از انجام قضاوت ربط اسناد توسط شرکت کنندگان در پژوهش، عملکرد مدل بازیابی اطلاعات توسط سنجه های ارزیابی نظام های بازیابی اطلاعات اندازه گیری شد. سنجه های ارزیابی که در پژوهش حاضر مورداستفاده قرار گرفتند عبارت اند از میانگین متوسط دقت، میانگین معکوس رتبه، و دقت در سطح پنج نتیجه اول بازیابی شده. حاصل سنجه های محاسبه شده با مقدار هر یک از این سنجه ها در مدل پایه مقایسه شد. برای دخالت دادن عامل زمان از گراف زمان دار استفاده گردید. پس از دخالت دادن عامل زمان نویسندگانی که بیشترین کار مرتبط و نیز شاخص خرد شبکه اجتماعی آنها بیشتر بود به عنوان خبره معرفی گردید. سپس ده پرس وجو از مدل پژوهش حاضر و مدل پایه به طور تصادفی ساده انتخاب گردید و برای قضاوت در اختیار هشت نفر از افرادی که توسط جامعه دوم معرفی گردید قرار گرفت و نتایج حاصل باهم مقایسه گردید.یافته ها: میزان به دست آمده از هر یک از سنجه های بازیابی اطلاعات یعنی میزان دقت در سطح پنج نتیجه اول، میانگین متوسط دقت (MAP) و میانگین معکوس رتبه (MRR) به ترتیب با مقدار 895/0، 839/0 و 909/0، مدل بازیابی تحلیل معنای نهان عملکرد بهتری نسبت به مدل پایه داشت؛ و این امر به دلیل بهتربودن عملکرد بازیابی به روش کاهش ابعاد نسبت به تطابق کلیدواژه ای است. چون در این روش از نمایه سازی معنای نهان استفاده می شود که نوعی نمایه سازی مفهومی است و از روش آماری حداقل مربعات بهره می برد و نمایه سازی ذکرشده با به کارگیری این روش آماری استخراج می شود طبق تعریف پژوهشگران، خبره کسی است که بیشترین کار مرتبط با مجموع پرس وجوها در ده سال اخیر را داشته و دارای بالاترین مقدار در مرکزیت درجه ای، نزدیکی، بینابینی و بردار ویژه باشد. تعداد 10 پرس وجو از هر پژوهش به طور مجموع 20 پرس وجو به صورت اتفاقی انتخاب گردید و به خبرگان مشخص شده هر پژوهش توسط جامعه آماری سوم نمره صفر یا یک داده شد. مجموع نمرات برای هرکدام نشان می دهد دخالت دادن عامل زمان و استفاده از گراف زمان دار ازنظر نفر اول به میزان 3 نمره و ازنظر نفر دوم نیز به اندازه 3 نمره و ... از مدل پایه پیشی گرفته است.نتیجه گیری: نتایج نشان دادند که مدل ال اس ای در مقایسه با مدل پایه جهت بازیابی اسناد مرتبط عملکرد بهتری داشته است و نیز استفاده از گراف زمان دار نسبت به مدل پایه عملکرد بهتری را نشان داده است.