فرماندهی و مدیریت

بیتردید فرماندهی رکن رکین نیروهای مسلح است. فرماندهی مهمترین عامل تداوم حیات و استمرار موفقیت یک سازمان نظامی محسوب شده و نقش بسیار مهم و حیاتی در رشد، بالندگی و پیشرفت آن را بر عهده دارد. این فرماندهی و مدیریت شایسته است که میتواند همواره مشوق و حامی پیشرفت و تحول در یک سازمان دفاعی اثربخش باشد. هدف از ارائه مقاله حاضر تبیین الگوی فرماندهی و مدیریت از منظر امام علی (ع) است که بهعنوان الگویی اخلاقی و اسلامی همیشه بایستی مدنظر سیاستگذاران و فرماندهان سازمانهای دفاعی باشد. بر همین اساس از روش کیفی و استراتژی تحلیل مضمون بهره گرفته شد. دادههای پژوهش با استفاده از نرمافزارهای تحلیل کیفی مکس کیودا مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفت. نتایج کیفی پژوهش مبین آن است که 66 مضمون فرعی بر اساس بیانات امام علی (ع) درباره فرماندهان و ویژگیهای آنها از نهجالبلاغه استخراج شد که در 9 طبقه منش فرماندهی، اخلاق نظامی، معیارهای شخصیتی، گزینش نظامیان، حقوق حاکم بر نظامیان، شیوه جنگاوری، رهبری نیروها، گزینش فرماندهان، حقوق نظامیان بر حاکم، طبقهبندی شدند.

یکی از دغدغه های موجود در سازمان های نظامی چگونگی تربیت و رشد کادر فرماندهی و مدیریت خود می باشد. این نکته دارای اهمیت دوچندان می شود وقتی که رسالت پاسداری و حراست از کیان انقلاب اسلامی به عنوان اصلی ترین وظیفه یک سازمان قرارمی گیرد.ضرورت شناخت جامع و کامل از شخصیت های مؤثر به خصوص در مجموعه های نظامی و انتقال سبک ها و شیوه های عملکردی آن ها در فرماندهی و مدیریت زیرمجموعه خود، امری بسیار مهم به شمار می رود. این پژوهش با هدف شناسایی ابعاد و مؤلفه های فرماندهی و مدیریت شهید مهدی باکری به بررسی اسناد و مدارک شامل کتب، مقالات، مصاحبه ها، گزارش و... در مورد شهید پرداخته است، آنگاه با بهره گیری از راهبرد تحلیل مضمون به 235 مضمون پایه، 9 مضمون سازمان دهنده و 3 مضمون فراگیر دست یافته است. مضمون های سازمان دهنده شامل «شخصیت معنوی»، «فضایل اخلاقی»، «شخصیت قوی، مؤثر و باصلابت»، «حسن تدبیر در مدیریت و فرماندهی»، «انسان مدار»، «روحیه جهادی»، «مردم دار»، «مسئولیت پذیری و دردمندی»، «دشمن شناسی و مدارا با اسرا» بوده و در نهایت الگویی متناسب با سه بعد فردی، سازمانی و فراسازمانی به عنوان مضمون های فراگیر ارائه شده است.

ملاک انتخاب و انتصاب فرماندهان و مدیران بایستى بر اساس یک روند و فرآیند چندین ساله در محیط کارى کارکنان، احصاء و بر اساس معیارهاى اخلاقی موثر صورت پذیرد که قطعاً نتایج متفاوتى را نسبت به گذشته در پى خواهد داشت. در این تحقیق تلاش گردیده با بهره گیری از منابع دینی و ترکیب آن با تکنیک های ریاضی تصمیم گیری و روش های آماری، مهم ترین معیارهای اخلاقی مدیران و میزان اهمیت و تأثیر هر یک را شناسایی نموده، تا ضمن ارائه داده های مورد نیاز برای برنامه ریزی و تقویت معیارهای اخلاقی مدیران و فرماندهان آجا، الگو و معیاری مناسب برای ارزیابی اخلاقی آنان در مقام تعلیم و تربیت قشر عظیمی از جوانان و آینده سازان این مرز و بوم ارائه نماییم. این پژوهش کاربردی بوده و رویکرد آن، آمیخته (کیفی- کمی) است. ابزار گردآوری داده ها اسناد و مدارک (فیش برداری) و پرسشنامه می باشد. به-منظور شناسایی مهم ترین معیارهای اخلاقی موثر در فرماندهی و مدیریت ابتدا با مطالعه منابع دینی( قرآن، احادیث و نهج البلاغه) و نظرات کارشناسان و خبرگان آجا، معیارهای اولیه شناسایی و سپس با بهره گیری از تکنیک AHP و با استفاده از نرم افزار Expert Choice معیارها بر اساس میزان اهمیت به ترتیب; محبت و مهربانی، صداقت و وفای به عهد، نرم خویی و عفو و گذشت، عدالت و مساوات، تواضع و پرهیز از غرور، مشورت و پرهیز از تملق و چاپلوسی تعیین گردید.