بین المللی شدن آموزش عالی

درجهان امروز تلاش کشورهای درحال توسعه برای قرار گرفتن در مدارهای جهانی قدرت و ثروت توجه آینده اندیشان را به خود معطوف کرده و صحبت از ظهور قدرت های جدید به عنوان یکی از موضوعات نوپدید مطرح است. قرار گرفتن اسامی کشورهایی همچون نیجریه، ویتنام، فلیپین و اندونزی در کنار اسامی کشورهایی صاحب قدرت و ثروت جهانی همچون هند، چین، برزیل، افریقای جنوبی و روسیه جلوه ای از لزوم توجه به نقش موضوعات نوظهور است. روندها و تغییرات نوظهور در تمامی عرصه ها در حال وقوع است. تحول در جایگاه کشورهای صاحب آموزش عالی جهانی از جمله تغییرات و مسائل نوظهور در عرصه سیاست پژوهی و سیاست گذاری آموزش عالی است. قرار گرفتن نام کشورهای شرق آسیا، خاورمیانه و شرق اروپا در کنار نام کشورهای پیشتاز در جذب دانشجوی خارجی از مصادیق این تحول است که در این مقاله درباره آن توضیح داده شده است. در این مقاله تلاش شده است تجربه کشورهای متفاوت و خاصه کشورهای در حال توسعه در تبدیل شدن به درگاه های منطقه ای آموزش عالی بررسی شود. پرسش های اصلی این مقاله عبارت است از: درگاه های آموزش عالی چیست و چه نقشی در توسعه ملّی و منطقه ای دارند؟. انتظار می رود پاسخ به این پرسش داده ها و اطلاعات مناسبی را به منظور سیاستگذاری برای بین المللی سازی آموزش عالی ایران به اشتراک بگذارد. روش های اصلی بکارگرفته شده در این مقاله عبارتند از: روش های پویش محیطی، تحلیل ثانویه و خودمردم نگاری. مدعی اصلی این مقاله آن است توسعه منطقه ای مستلزم داشتن قدرت و سرمایه لازم است. تبدیل شدن مناطق جغرافیایی به درگاه آموزش عالی بین المللی زیرساخت مناسبی برای تربیت، شناسایی و جذب سرمایه های انسانی و اجتماعی و به تبع آن سرمایه های مادی را مهیّا می کند؛ به عبارت روشنتر نهادهای آموزش عالی مهمترین مراجع آموزش و تربیت سرمایه های اجتماعی هستند. از آنجا که سرمایه های اجتماعی مهمترین نیروی پیشران توسعه و پیشرفت در جهان امروز محسوب می شوند بنابراین با گسترش درگاه های منطقه ای آموزش عالی بین المللی زمینه مناسبی برای توسعه منطقه ای در ایران بوجود خواهد آمد.

هدف : هدف از پژوهش حاضر، واکاوی تجارب اعضای هیأت علمی در ارتباط با شایستگی ها و پویایی های تدریس و پژوهش در فرآیند بین المللی شدن آموزش عالی در دانشگاه شیراز بود. روش: به منظور نیل به هدف مطالعه از رویکرد کیفی و روش پژوهش در این مطالعه، روش مطالعه موردی بوده است. جامعه آماری شامل اعضای هیات علمی بود که دارای تجربه های آموزشی و پژوهشی مشترک بین المللی و یا دارای تحصیلات از دانشگاه های بزرگ بین المللی در بخش های مختلف دانشگاه شیراز بودند که با روش نمونه گیری هدفمند با تکنیک معیار و براساس اشباع نظری، تعداد 15 عضو هیأت علمی استادیار، دانشیار و استاد انتخاب و مورد مصاحبه قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده ها مصاحبه نیمه ساختمند با اعضای هیأت علمی است و روش تحلیل داده های به دست آمده نیز براساس روش کدگذاری، تدوین و تحلیل شبکه مضامین انجام گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد که شایستگی های تدریس اعضای هیات علمی در فرآیند بین المللی شدن دارای 17 مضمون پایه است که برخی از آن ها عبارت است از: داشتن انگیزه علمی، توانایی به کارگیری فناوری نو در تدریس، استفاده از منابع به روز در تدریس، توجه به توسعه حرفه ای خود، توانایی تربیت نیروی متخصص، تعهد و مسؤولیت حرفه ای و ... . شایستگی پژوهشی نیز دارای 8 مضمون پایه بود که برخی از آنها شامل انتشار مقاله و سایر آثار علمی استاد به زبان انگلیسی، تلاش در جهت همکاری برای تولید دانش در عرصه های بین المللی، توانایی علمی و پژوهشی استاد و ... می باشد.

در شرایط جهانی شدن اقتصاد، فرهنگ و فناوری ، جذب دانشجویان خارجی موجب مشارکت فعال در روند جهانی تولید علم و تسهیل انتقال فناوری و غنی شدن فرآیند آموزش می شود. امروزه عواملی چون ظهور آموزش عالی به مثابه یک کسب و کار و نقش کلیدی دانش آموختگان خارجی در توسعه فرهنگی و اجتماعی کشورهای مبداء و تأثیر تحرک و جابه جایی دانشجویان در ارتقاء سرمایه انسانی باعث توجه به مزیت های پنهان جذب دانشجویان خارجی شده است. همچنین نقش آموزش چند فرهنگی در غنا بخشیدن به آموزش ها و ارتقای برابری، احترام، پذیرش و فهم متقابل فرهنگ ها اهمیت بین المللی سازی آموزش عالی را مضاعف کرده است. با وجود این که در دو دهه اخیر تعداد دانشجویان خارجی جهان 2.3 برابر شده و کشورهای منطقه نیز در یک رقابت جدی برنامه های بلند پروازانه ای برای جذب دانشجویان خارجی تدارک دیده اند، در کشور ما نوعی بی تصمیمی و خلاء راهبرد کلان ملی در این زمینه مشهود است. مقاله حاضر می کوشد با مطرح نمودن تجارب مختلف جهان بویژه کشورهای منطقه، الگوهای مختلف و انواع تلاش های جاری در این زمینه را معرفی نماید. سپس از طریق انجام یک مطالعه اکتشافی-پیمایشی نظرات خبرگان، متخصصان و مدیران آشنا با موضوع پیرامون گزینه های مختلف راهبردی از طریق برجسته سازی اولویت های مورد نظر آنان تدوین شده است. یافته های این مطالعه بیانگر اولویت تمرکز بر رقابت منطقه ای (در مقابل خط شکنی در عرصه جهانی و یا حفظ وضع موجود) با تمرکز بر محوریت پژوهش و فنآوری در جذب دانشجویان خارجی است. خبرگان پیرامون "راهبرد پذیرش دانشجو" جذب دانشجویان شایسته (در مقابل جذب نخبه و یا سیاست درهای باز) را توصیه نموده اند. همچنین ارکان اصلی راهبرد ایرانی از نظر پاسخگویان عبارتند از: تمهید زیست بوم مناسب علمی و رفاهی، ارائه کیفیت بالای آموزش، آموزش انعطاف پذیر و ارائه خدمات آموزشی ارزان.

هدف: هدف این پژوهش، بررسی چالش ها و پیامدهای بین المللی شدن برنامه های درسی از دیدگاه دانشجویان تحصیلات تکمیلی بود. روش پژوهش: پژوهش کنونی با رویکرد کمّی و با استفاده از راهبرد پیمایش انجام گردید. جامعه آماری پژوهشی 2779 نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شیراز بودند که از این تعداد 338 نفر با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای نسبتی انتخاب و مطالعه شدند. ابزار پژوهش، پرسشنامه پژوهشگر ساخته با اقتباس از پژوهش فتحی واجارگاه(1388) و بوستروم(2010) بود.یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که از دیدگاه دانشجویان تحصیلات تکمیلی مشکلات تجهیزاتی، انسانی، محتوایی و روش های تدریس از مهم ترین چالش های بین المللی شدن برنامه های درسی دانشگاه مورد مطالعه می باشد. همچنین از دیدگاه دانشجویان تحصیلات تکمیلی مثبت ترین پیامد بین المللی شدن برنامه های درسی دانشگاهی، ارتقا کیفیت دانشگاه، منفی ترین پیامد به زعم دانشجویان تحصیلات تکمیلی گرایش بیش از حد به تجاری سازی برنامه های آموزشی و درسی دانشگاهی می باشد.نتیجه گیری: مطالعه موجود نشان داد به زعم دانشجویان تحصیلات تکمیلی، دانشگاه در فرآیند بین المللی شدن برنامه های درسی، بیشتر با پیامدهای مثبت روبرو خواهد شد. دانشجویان بر این باوربودند که توسعه و بین المللی شدن برنامه های درسی ایجاد فرصت برای جذب نخبگان خارجی، تغییر رویکرد آموزش به سمت تغییر شهروند جهانی، فراهم آوردن امکان نوآوری در برنامه های درسی دانشگاهی، دسترسی به نظریات و پژوهش های جدید، نوآوری در تدریس و پژوهش، تنوع بخشی به برنامه های آموزشی و صلاحیت ها، افزایش رقابت پذیری، جبران کمبود آموزش مهارت ها، افزایش اعتبار نظام های آموزش عالی ملی.