خلیل مطران

الملخ ّص إن عصر النهضه یعد عصر التحولات الجذریه فی الساحات السیاسیه و الإجتماعیه حیث شاهدنا فیه أن الأدب تأثر بصحوه طرأت علی المجتمع فانعکست التحولات فی الشعر و فی موضوعاته. من أبرز الموضوعات التی عنی بها فی هذا العصر هی قضیه المرأه التی أصبح الشعراء ینظرون إلیها بنظره تختلف عما کان فلاغرو إذا وجدنا شاعراً کمطران وهو من رواد الشعراء الرومنسیین فی عصر النهضه یتطرق الی موضوع المرأه فی شعره. لکن الموضوع یقتضی تسلیط الضوء علی زوایاه لکی یتضح لنا کیف ینظر مطران إلی المرأه، و ما الجدید فی نظرته هذه و کیف یلتجئ إلی الرومنسیه فی تصویره للمرأه فی الشعر. فأصبحنا ندرس الموضوع فی هذه المقاله وأثناء دراسه أعماله الشعریه فی المجلدات الثلاثه لدیوانه وتحلیل قصائده التی تعالج هذا الموضوع وخاصه عده من قصائده المعروفه فی هذا المجال وجدنا أن مطران اهتم بالمرأه فی الإطارین الإجتماعی والعاطفی. ففی الإطار الإجتماعی ینظر مطران إلی المرأه کرکن أساس فی المجتمع، فهو لا یصورها -کما یصورها بعض معاصریه -صوره مخلوق ضعیف یجب أن نحامیه وإنما یصورها بطله؛ فمطران عند معالجه القضایا التی تعانیها المرأه لا یهتم بالقشور بل یسبر الأغوار فی الجذور لتعالج المشاکل من العمق، ثم لمطران وجهات نظر جیده فی المرأه عندما یطرحها کموضوع عاطفی فی شعره فهو لا ینظر إلی جمالها الجسمی فقط وإنما ینظر الیها کموجود ذی شخصیه إنسانیه و عواطف وبرّ وحنان.أما الاتجاه الرومنسی فیظهر فی شعره عندما یبدی أدقّ العواطف والمشاعر فی الحب، ویستخدم الأسلوب القصصی أحیانا لیطرح موضوع حبه بصوره غیر مباشره لأن فی الطریقه غیر المباشره تأثیراً أعمق واجتذاباً أکثر للقارئ، کما أنه یستفید من التکرار لیساهم مخاطبه فی الجو العاطفی الذی یعیشه الشاعر.

نیما یوشیج و خلیل مطران، از پیشگامان شعر نو، در ادبیات فارسی وعربی به شمار می روند. روحیه متفاوت آن دو، سبب شده تا پدیده های طبیعی، در شعر هر یک از این دو، رنگی ویژه به خود بگیرد. هر کدام، در عالم خیال شاعرانه، از «شیر»، نمادی متناسب با احساسات درونی خود خلق نموده اند که یکی ناتوان و گریان، و دیگری، شجاع و غرّان است. شیر در قصیده ی نیما، نمادی از آزادی خواهان در بند است و رنگی به شدت واقعگرایانه دارد، اما همین حیوان توانا، در «الأسد الباکی» مطران، به موجودی بسیار ضعیف و گریان تبدیل شده است که پیوسته اندوهی رمانتیکی به همراه دارد. نیما با به کارگیری این نماد، شعری روایی با مضمونی حماسی خلق نموده، اما مطران، قصیده ای غنایی با مضمونی کاملاً عاطفی از آن پدید آورده است. این مقاله، براساس چارچوب های ادبیّات تطبیقی، به بررسی و نقد نگاه متفاوت دو شاعر در این موضوع می پردازد.

پیوندهای فرهنگی ، سیاسی، اجتماعی بین ایران وکشورهای عربی از جمله لبنان از زمان هخامنشیان تاکنون پیوسته ادامه داشته، ودستاورد این تعامل، مشترکاتِ فرهنگی-علمی ، بین دو ملت بوده  است.   اما آنچه در این میان  چشمگیرتر است ،تاثیر زبان فارسی بر زبان عربی است که دارای تاریخچه طولانی بوده ودارای سهم ونقش بسزایی است. از دوره جاهلی که واژگان فارسی برشعر شعرای جاهلی تاثیر گذاشت، این روند تا دوره های بعد حتی تا دوره  معاصر ادامه پیدا کرد، اما آنچه کمتر مورد توجه واقع شده، تاثیر فرهنگ وزبان فارسی بر ادبای کشور لبنان است. یکی از بزرگان وشعرای لبنانی  که بر سنت های قدیمی انقلاب نمود، وافقِ جدیدی در شعر جهانِ عرب گشود،""خلیل مطران ""بود. از دستاورد های خلیل مطران سرودن قصیده مقتل بزرجمهر است.این قصیده حماسه ای بی نظیر در به تصویر کشیدن زوایایی از تاریخ سرزمین ایران  است. هدف مطران از سرودن قصیده مقتل بزرجمهر  قیام اعراب بر علیه رژیم عثمانی به منظور رهایی از استبداد عثمانی ها بود. خسرو انوشیروان در این قصیده رمز توریه بر سلطان عثمانی است. وداستان بزرجمهر جنبه عبرت آموز  داشته  وهدف آن بیدار کردن نسل جدید در جهان عرب است. در این مقاله  تلاش شده است، برای آشنایی بیشتربا قصیده ""مَقْتَل بُزَرجمِهر"" از شاعر بزرگ عرب؛ ""خلیل مطران""، معروف"" به"" شاعر قُطْرَین ""(سرزمین لبنان ومصر) که تاثیر فرهنگ فارسی در آن به خوبی مشهود است، به روش تحلیل محتوا مورد نقد وبررسی قرار گیرد.

این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی و به شیوه کتابخانه ای به بررسی، تحلیل و تطبیق توصیفهای خلیل مطران و قاآنی شیرازی از جلوه های مختلف طبیعت در اشعارشان می پردازد و در نهایت به این مهم دست می یابد که هر دو شاعر از طبعی لطیف، گفتاری شیرین و ذوقی سرشار و قدرتی شگفت در وصف طبیعت برخوردارند. برخی از توصیفات طبیعت در دیوان دو شاعر رنگی از اشرافیت دارد و به نظر می رسد که مطران در توصیف برخی از عناصر طبیعت از ادبیات فارسی و قاآنی از ادبیات عربی تأثیر گرفته است؛ این امر بویژه در تلمیحات و صنایع لفظی و بدیعی بخوبی خود را نشان داده است.

کان الشعر ولایزال یسجل أحداث عصره، کما أنّه مرآه ینعکس فیها بعض الوقائع التاریخیه الهامه. فبعض الشعراء ومنهم مطران، قام فی شعره بتسجیل الأحداث التاریخیه. فنحن فی هذه المقاله بصدد دراسه شعر مطران التاریخی والبحث عن آرائه فی الصله بین التاریخ والسیاسه. کما تتناول هذه المقاله مواقفه من الجبابره والأمم المظلومه. وتبین دوره الریادی فی قصائده التاریخیه، وتحاول الکشف عن الأسلوب الذی اتخذه فی إلقاء آرائه. توضّح هذه الدراسه أنّ الشاعر لا ینظر إلی الشعر التاریخی کسجلّ للأحداث، وإنّما یربط فیه بین مواقفه السیاسیه والتاریخ. فهو یتخذ من التاریخ وسیله لتقدیس الحریه کما یحرّض أمّته علی مقاومه الاستبداد والظلم، فیندّد بالأمم التی انحنت لجبابرتها بالاستکانه والخضوع لهم. ویشید أیضا بالأمم التی قاومت الظلم ولم تکتف بالرجاء والدعاء فی سبیل الحریه والاستقلال. إنه یتخذ ماده شعره التاریخی من تاریخ مصر قدیمها وجدیدها، ثم لا یکتفی به وإنّما یتخذها من تاریخ الأمم الأخری کالفرس والروم لأنّه یعتقد بأنّ هناک صله أو تشابهاً بین الأمم ألا وهی الانتقام من الجبابره. إنّ مطران قد بقی رائداً للتجدید فی شعره التاریخی مستخدماً الأسلوب القصصی واللهجه الساخره کما حاول خلق اللوحات التصویریه؛ ذلک بهدف التأثیر النافذ فی القارئ وإیجاد الصله بین الأمم المختلفه باختلاف زمانها ومکانها.

هدف این مطالعه، شناسایی الگوی غنی سازی صمیمیت زناشویی در دیدگاه اسلامی بود. بدین منظور داده های مطالعه به روش کیفی از نوع تحلیل مضامین از میان منابع اسلامی شامل آیات قرآن و روایات معصومین (ع) با روش نمونه گیری نظری استخراج شد. با استفاده از کلیدواژه های مرتبط با موضوع و با کمک نرم افزارهای جستجوگر از میان آیات قرآن و پنجاه منبع روایی اسلامی که شامل منابع حدیثی شیعی و سنی از علمای متقدم و متأخر بود، عبارات مرتبط گردآوری شد و با استفاده از روش استرلینگ، تحلیل گردید. پس از اعتمادپذیری داده های کیفی، 33 مضمون پایه، 6 مضمون سازمان دهنده و یک مضمون فراگیر از تحلیل داده ها حاصل شد. یافته های پژوهش نشان داد که الگوی غنی سازی صمیمیت زناشویی دارای اصول، ارکان، ابعاد، موانع، مناطق هیجانی و نحوه ارزیابی آن است. ابعاد صمیمیت از نظر این الگو شامل؛ صمیمیت های عاطفی، جسمی، جنسی، معنوی، همباشی، اقتصادی و کلامی است. همچنین نتایج نشان داد که ارزیابی صمیمیت بر چهار محور، ابعاد صمیمیت، مناطق هیجانی، شدت و ضعف هیجانات و صمیمیت انتظاری و واقعی صورت می گیرد. نتایج این مطالعه می تواند برای مشاوران خانواده و زوج درمانگران به منظور تدوین برنامه های غنی سازی صمیمیت زناشویی مبتنی بر دیدگاه اسلامی و ارزیابی آن مؤثر واقع شود.

شعر مقاومت و پایداری و ادب اعتراض با هدف بیان نگرانی های اجتماعی و انسانی، بخشی از ادبیات است که به منظور روشنگری از اوضاع نامطلوب نسبت به ناهنجاری ها و مشکلات جامعه در ساختار اجتماعی و سیاسی ابراز می شود. خلیل مطران و شفیعی کدکنی دو شاعر توانمند و مشهور ادبیات معاصر عربی و فارسی هستند، که شعر آنها مفاهیم ارزشمند و قابل تأملی در زمینه اعتراض و مقاومت با مضامین نارضایتی از جامعه، تلاش برای مبارزه با استبداد، مدح و ستایش آزادی و یادبود آزادی خواهان در بردارد. این پژوهش، به دلیل انعکاس مطالب مشترک در شعر دو شاعر به واکاوی میزان هنرآفرینی شعر آن ها در حوزه شعر مقاومت و با تکیه بر روش تطبیقی–توصیفی پرداخته است، تا با بررسی وجوه اشتراک و افتراق خطوط فکری و شعری این دو شاعر بیان نماید، چگونه شرایط یکسان در دو منطقه جغرافیایی موجب ظهور و بروز وحدت اندیشه دو شاعر گردیده است. داده های مورد استفاده در این پژوهش دیوان خلیل مطران و کتاب آیینه ای برای صداها از شفیعی کدکنی است که با روش نمونه گیری تصادفی با در نظر گرفتن موضوع پژوهش انتخاب شده است. نتیجه حاصل از این بررسی نشان می دهد، با توجه به تفکرات سیاسی یکسان خلاقیت مطران در ادب مقاومت و اعتراض در ایجاد ارتباط میان روایت تاریخی با شرایط روزگار معاصر و ابتکار شفیعی کدکنی در خلق و استفاده از نمادهای سمبلیک در ادب پایداری و اعتراض است.

إنّ الأنظمه الاستعاریه هی عباره عن مجموعات من النظم التی تتشکل من الاستعارات المفهومیه والفئویه والکونیه والمعرفیه والهیکلیه، وهی استعارات تعتمد علی التجارب الحسیه للإنسان فی تعامله مع بیئته وما یحیط به من أحداث ووقائع. لقد دخل مصطلح الاستعاره المفهومیه عالم الأدب علی ید جورج لیکاف ومارک جنسون، وذلک علی أساس نماذج العلوم المعرفیه وفی اتجاهات علم المعانی. وفی محاوله معرفه ما إذا کانت الاستعارات المفهومیه منفصله عن بعضها البعض أو متصله فیما بینها طُرح موضوع آخر بعنوان "الأنظمه الاستعاریه"، التی تشمل "التسلسل الکبیر للوجود"، و"استعاره هیکل الحدث". یهدف البحث الراهن إلی دراسه أنواع الأنظمه الاستعاریه فی أشعار خلیل مطران وجولشین جیلانی لمعرفه ماهیه الأنظمه الاستعاریه التی وظفها الشاعران فی شعرهما . وما هی الخصائص التی أضافتها هذه الأنواع من الاستعاره علی شعری مطران وجیلانی؟ أظهرت النتائج أن شعر خلیل مطران یری المجتمع باعتباره ظاهره ونظاما انتزاعیا معقدا وذلک بالاعتماد علی "استعاره التسلسل الکبیر للوجود"، کما یعرف الخصائص والنتائج المترتبه علیها والتی تتحکم فی أفراد المجتمع باعتبارها حدثا وذلک علی ضوء "استعاره هیکل الحدث". کما أن جولشین جیلانی وفی ظل "استعاره التسلسل الکبیر للوجود" ینظر إلی الإنسان والحرب والموت باعتبارها ظواهر، ویعرف اللحظات العابره للحیاه والسعاده والرحمه من خلال الاعتماد علی الاستعارات من نوع "هیکل الحدث".

برپایه الگوهای علوم شناختی و در رویکردهای معنی شناسی، استعاره های مفهومی پا به عرصه ادبیات گذاشتند. استعاره های مفهومی همان هایی بودند که نخستین بار جورج لیکاف و مارک جانسون مدّعی طرح آن شدند. انگاره هایی که ویژگی قلمرو مبدأ را تعیین می کنند و بر قلمرو مقصد نگاشته می شوند. تجربیاتی حسی که نتیجه تعامل ما با محیط پیرامونمان هستند. پژوهش حاضر استعاره های مفهومی (جهتی، ساختاری و هستی شناختی) را در اشعار خلیل مطران و گلچین گیلانی بررسی کرده تا ضمن واکاوی میزان استفاده دو شاعر از این الگو، جهت گیری و سمت و سوی دو شاعر را در استفاده از این تصاویر بشناسد. پس از بررسی اشعار این دو شاعر، به طور جداگانه مشخّص شد که هردو شاعر، به صورت کاملاً متعادل از این استعاره ها در اشعارشان بهره برده اند و با استفاده از تصاویر حاصل از استعاره های مفهومی، به شعرشان پویایی، پیوستگی، سرعت و شتاب بخشیده اند. با این تفاوت که خلیل مطران از این مفاهیم درراستای تصویرسازی در تمامی مواضع و جهت ها (عشق، سیاست، وطن، جهل، ستم و...) بهره برده است؛ اما گلچین گیلانی به جز در مواردی اندک، از این استعاره های مفهومی در تصویرسازی طبیعت و انتقال احساسات خود استفاده کرده است.