اجتهاد سیستمی

مسئله اصلی در مقاله بررسی «ابزارهای اصلی برای فهم گزاره های دینی در مقیاس کلان» است. این بحث در پارادایم کلام شیعی، دینِ تمدنی، فقه و اصول فقه جواهری مطرح است. در این دستگاهِ معرفتی، «اجتهاد» عبارتست از «کشف الحکم عن مدرکه» و «حکم» عبارتست از: «الاعتبار الشرعی المتعلق بأفعال العباد»؛ و به علت قیدِ «افعال العباد» در تعریف حکم، رویکرد رفتاری فردی به خود گرفته است. داعیه تمدن سازیِ اسلام و مواجهه با نیازها در مقیاس اجتماعی و بین المللی، سبب شده است تا تلاش برای استخراج دیدگاه اسلام در مقیاس جمعی و با رویکرد استخراج «فرآیندها»، مورد توجه جدی قرار بگیرد. ضرورت «حجت بودن» برای استناد به دین، سبب تمرکز بر روش شناسیِ چنین تلاشی شده است. این مقاله، به چنین مقصودی می پردازد و نتیجه آن در سه محور اصلی عبارتست از: 1- تغییر تعریف حکم به «الاعتبار الصادر من الشارع لتنظیم حیاه الانسان» 2- تغییر هویت «وضع الفاظ» از وضع برای مصادیق، به وضع برای روح معنا (فرآیند) 3- استفاده از منطق سیستم ها برای جمع ادله. مقصود از منطق سیستم ها، دیدنِ هر «حکم» به عنوان یک پردازشگر برای تبدیل ورودی های مربوطه اش به خروجی مورد نظرش است که در آن نقطه شروع پردازش، هسته مرکزی، مراحل، نقاط بحران، مبتنی بر ادله، تعریف شده باشد.

مسئله اصلی در مقاله چیستی فقه حکومتی و بررسی «ابزارهای اصلی برای فهم گزاره های دینی در فقه حکومتی» است. بر اساس نظریه نگرش سیستمی به دین در این دستگاهِ معرفتی، «اجتهاد» عبارتست از «کشف الحکم عن مدرکه» و «حکم» عبارتست از: «الاعتبار الشرعی المتعلق بأفعال العباد» داعیه تمدن سازیِ اسلام سبب شده است تا تلاش برای استخراج دیدگاه اسلام در مقیاس جمعی و با رویکرد استخراج «فرآیندها»، مورد توجه جدی قرار بگیرد. ضرورت «حجت بودن» برای استناد به دین، سبب تمرکز بر روش شناسیِ چنین تلاشی شده است. و نتیجه آن اتخاذ راهبردهای 1- دین محوری منابع اطلاعات 2- دین استراتژیک 3-نگاه شبکه ای به هستی 4- پارادایم محوری بر اساس پارادایم شبکه ای دین 5- موضوع شناسی و مساله شناسی در تمام لایه های هرم نیازها 6- تعیین مرزهای سیستم بر اساس شبکه اهداف دین 7- منطق اجتهاد جواهری 8- گسترش هویت «حکم» 9- گسترش هویت «وضع» 10- منطق فقه تفریعی در تطبیق 11 - استفاده منطق سیستم ها در جمع دلالی در مراحل عملیاتی زیر میباشد: 1- تولید شبکه مسائل و موضوعات زندگی 2- تولید فرآیندهای پایه سیستم 3- تولید ماتریس کلیدواژه ها 4- عملیات تحلیل گزاره ها 5- ترجمه گزاره دین به زبان فرضیه علمی 6- موقعیت یابی فرضیه در الگوی پیشرفت و نقشه تمدنی

گزاره های دین راهبرداستراتژی های های لازم را برای برنامه ریزی و مدیریتِ جوانب مختلف زندگی ارائه نموده اند کرده اند و راهبرد فعّاال سازی و کارآمدی دین در عرصه ه زندگی، نگرش سیستمی نظام مند و استراتژیک راهبردی به گزاره های دین است. یکی از عرصه های تحقق جلوه مدیریت دین، شهر می باشداست. شهرسازی اسلامی می تواند کارآمدی دین را در عرصه شهر تجلی دهد. برای رسیدن به مدل راهبردی شهرسازی اسلامی، روش تحقیق شبکه ای مطلوب ترین روش در تولید آن است. روش تحقیق در این نوشتار تلفیقی از روش کتابخانه ای، تحقیق موردی، تحقیق ترکیبی، و سیستمی است. این روش با رویکرد اجتهاد سیستمی صورت می پذیرد. که بر اساس منابع دین با روش اجتهاد جواهری به علاوه منطق استنباط فرآیندها فرایندها حاصل می گردد. در این مقاله برانیم برآنیم تا گام به گام به روش تحقیق درباره موضوع روش تحقیق در تحقق شهرسازی اسلامی به صورت قدم به قدم، بپردازیم تا در نتیجه بر اساس پژوهش با آن بتوانیم به تولید «مدل راهبردی» شهرسازی اسلامی را بپردازیمتولید کنیم.

یکی از عوامل تعیینکننده در مطالعه یک موضوع که بیشک تأثیر اساسی در نتایج مطالعه دارد، روش استنتاج دادهها درباره آن موضوع است. چنانچه محققی با نگاه جزء گرایانه به پژوهش درباره یک موضوع بپردازد، قطعاً یافتههای او نسبت به پژوهشگری که با روش کل گرایانه به تحقیق درباره موضوع پرداخته است، تفاوتهای انکارناپذیری خواهد داشت. با توجه به اینکه موضوع «مالکیت»، یکی از بنیادیترین موضوعات حقوقی و اقتصادی است، هدف از این مقاله پاسخ به این پرسشهاست که روش غالب فقهای امامیه در استنباط احکام مالکیت، کدامیک از دو روش جزء گرایانه یا کل گرایانه است؟ و آیا این روش با کارکرد و جایگاه مالکیت در بین سایر موضوعات متناسب است؟ بدین منظور نظرات فقها و محققان و اندیشمندان اسلامی را موردمطالعه قرار دادهایم و بهطور خاص به بررسی نظرات امام خمینی بهعنوان شاخصترین فقیهی که اجتهاد و فقاهت را به عرصه اداره جامعه کشاندند، پرداختهایم و درنهایت کوشیدهایم بر اساس مفهوم شناسی و شناخت اهداف و غایات موضوع «مالکیت»، روش اجتهادی مناسب و متناسب برای استنباط احکام این موضوع را از بین دو روش مذکور اختیار کنیم.