تن پوش

لباس و پوشاک در هر قوم و ملتی بیانگر مراتب و جایگاه اجتماعی اشخاص در آن جوامع می باشد و عامل مهمی برای تحقیق در مورد فرهنگ، تاریخ و تمدن یک جامعه می باشد. پوشاک که از نمودهای فرهنگی در زندگی انسان هاست در ادوار گوناگون تاریخ دچار دگرگونی هایی گشته و همواره دارای تنوع چشمگیر بوده است. بررسی پوشاک هر دور ه می تواند یکی از پرارزش ترین منابع برای شناخت و درک توده های مختلف باشد. در عصر حکمرانی تیموریان که از ادوار مهم و تأثیرگذار در تاریخ ایران بوده است به رغم نابسامانی و منازعات داخلی تغییرات قابل توجهی در فرهنگ و تمدن ایران به صورت آشکار پدید آمد. در این دوره به دلیل انتقال صنعتگران و هنرمندان از مناطق مفتوحه به سمرقند زمینه رشد پوشاک نیز فراهم شد. هدف این مقاله بررسی تن پوش های مردان در دوره تیموریان می باشد که از برخی جنبه های فرهنگییکی از دوره های درخشان در تاریخ ایران بوده است. با توجه به رونق هنر نگارگری در این دوره، مشاهده نگارگری های کتب تاریخی آن دوره مهم ترین شیوه در بررسی های این مقاله می باشد. چنین به نظر می رسد که این نگاره ها جزئیات قابل توجهی در رابطه با تن پوش هایمردان در آن دوره به نمایش می گذارند. روش پژوهش در این مقاله توصیفی- تحلیلی می باشد و مطالب حاضر به شیوه کتابخانه ای گردآوری شده است. سؤال اصلی این است که تن پوش مردان در عصر تیموری از چه ویژگی هایی برخوردار بوده است؟

تن پوش افراد در دوره صفوی از اهمیت ویژه ای برخوردار است، این اهمیت از آن جهت است که عصر صفوی در تاریخ ایران پس از اسلام به لحاظ تحولات مهم سیاسی– اجتماعی دوره ویژه ای محسوب می شود. کشور ایران در این دوره در تمام زمینه های سیاسی، مذهبی، اجتماعی، اقتصادی و هنری دستخوش تحولاتی شد. به ویژه آن که هم زمانی این تحولات، با گسترش حضور اروپاییان در صحنه های مختلف اجتماع ایران بر اهمیت توجه به تأثیر تحولات این دوره می افزاید. تن پوش صفویان نیز، به عنوان بخشی از فرهنگ جامعه از تأثیر این تحولات برکنار نماند و می توان نشانه های تحول تن پوش را در نگاره های آن دوره به وضوح مشاهده نمود. در این پژوهش سعی بر آن است، با مطالعه نگاره های به جامانده از دوره صفوی، آن دسته از تحولات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی که در تحول تن پوش در این دوره نقش داشته اند، مورد بررسی قرار گیرد. نتایج این پژوهش نشان می دهد؛ در این دوره رشد اقتصادی و پیشرفت صنایع نساجی تأثیر مستقیم بر بافته ها و تن پوش جامعه دارد و لباس از ظرافت، زیبایی و تنوع قابل توجهی برخوردار می شود. همچنین در نتیجه افزایش ارتباط با اروپا و مبادلات فرهنگی که صورت گرفت، به تدریج عناصری از پوشاک غربی وارد فرهنگ پوشش ایرانی شد. در این تحقیق از روش توصیفی- تحلیلی و برای گردآوری مطالب از روش کتابخانه ای و اسنادی استفاده شده است.

نوشتار حاضر با هدف مستندسازی مردم نگاری تاجمیر با تاکید بر فرهنگ بومی و تن پوش محلی نگاشته شده است. این پژوهش در زمره تحقیقات قوم نگاری، زمینه آن، فرهنگ تن پوش و گروه انسانی مورد مطالعه، اهالی بومی روستای تاجمیر در استان خراسان جنوبی است. روش گردآوری اطلاعات مصاحبه با 8 نفر از بومیان تاجمیر در خصوص آداب زندگی و شیوه زیست و تاریخچه این قوم با تاکید بر بررسی توصیفی رابطه فرهنگ بومی و تن پوش محلی است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که تن پوش محلی مردمان تاجمیر علاوه بر اینکه به عنوان لباس، عملکرد پوششی مشخصی دارد، همچنین برای برآوردن نیازهای خاص انسان بومی از جمله نشان دادن موقعیت اجتماعی، هویت گروهی، مناسبات آیینی، و همچنین بخشی از تفکر فلسفی زندگی، کاربرد دارد. به نحوی که مردم این منطقه با وجود کنار گذاشتن بسیاری از فعالیت های نسل گذشته اعم از دامداری و کوچ روی عشایری، به دلیل احیای فرهنگ عروسک سازی در خلال پروژه ترسیب کربن، مجددا به یاد پوشش سنتی خود افتاده و دوباره آن را در قالب عروسک دوتوک تاجمیری احیا نموده اند. اینجاست که می توان نمونه موفق تلفیق دو رویکرد کارکردگرایی و آرمان گرایی را در حفظ تن پوش سنتی این منطقه عیان داد. چرا که علاوه بر کارکرد لباس محلی در حفظ آیین های محلی و احترام به شوون قبیلگی، آرمان دوباره این قوم در بازآفرینی عروسک به عنوان منبع درآمد اصلی این روستا، نشانه بارزی از چگونگی انقطاع پذیری این دو رویکرد به شکلی موفقیت آمیز و الگوپذیر است.