تحلیل گفتمان روایی

این مقاله با استفاده از روش تحلیل روایتی به بررسی رقابت گفتمانی پیرامون قرارداد هسته ای ایران در رسانه های آمریکایی و انگلیسی می پردازد. در واقع، هدف از این بررسی، شناسایی عناصر روایتی است که موجب موفقیت یا شکست این سیاست خارجی در آمریکا شده است و اینگونه استدلال می شود که موفقیت و شکست یک سیاست خارجی نتیجه یک برساخت اجتماعی از روایت ها است. این پژوهش روش نوآورانه ای را برای تحلیل روایتی به عنوان یک روش تحلیل گفتمانی در بررسی رقابت های گفتمانی پیرامون این برساخت ها پیشنهاد می کند. بر مبنای این دیدگاه نشان داده می شود که روایت های موفقیت و شکست از ساختارهای مشابهی، اما محتواهای متفاوت، پیروی می کنند و عناصر کلیدی مانند بستر، شخصیت پردازی مثبت/منفی فردی و جمعی تصمیم گیرندگان و طرح کلی موفقیت یا شکست و شناسایی فرد یا افراد مسئول برای سرزنش/تشویق را شامل می شود. این مقاله بر اهمیت نحوه بیان روایت ها به عنوان دلیل سلطه یا حاشیه نشینی آنها در گفتمان سیاسی تأکید دارد.

سلوک رفتاری و گفتاری امام رضا (ع) میتواند به عنوان الگویی در تعاملات مورد توجه قرار گیرد. در این دوران  «زیدیه» از انقلابیترین فرقههای شیعی محسوب میشد که چندان مورد تأیید و حمایت امام عصرش نبود. تعاملات امام رضا (ع) با فرقه زیدیه به عنوان یک دوست منحرف، الگوی رفتاری سازماندهی شدهای را به دست میدهد که راهگشای مسائل نو ظهور خواهد بود. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی، به شناسایی رویکردهای اجتماعی گفتمان امام رضا (ع) در مواجهه با سران فرقه زیدیه میپردازد. امام رضا (ع) در گفتمانهای اجتماعی مربوط به عامه و دانشمندان، با طرح مباحث توحید، امامت و ولایت و پاسخ به پرسشها و شبههها، رهنمودهای رفتاری ارزشمندی از خود به جای گذاشتهاند. این گفتمانها به طور غیر مستقیم، متأثر از عنصر سوم گفتمان(مأمون عباسی- قدرت) نیز است. محورهای اساسی خلق گفتمان امام رضا (ع) با سران فرقه زیدیه(دوست منحرف)، در مقابل دشمن مشترک (مأمون)، با هدف روشنگری و هدایت صورت پذیرفته است؛ اما محورهای اساسی در خلق گفتمان رضوی با مأمون با هدف تبیین و سازشناپذیری است که گاهی با تقیه در اظهار نظر همراه است. در هر کدام از این رویکردها به دالهای مرکزی میرسیم که نقش مهمی در تحلیل گفتمان امام رضا (ع) با زیدیه دارد.