ساختار و محتوا

در پاسخ به این پرسش که «متن، معناى خود را از کجا مى‏گیرد؟» سه نظر مطرح است: استقلال معنا از نیّت مؤلّف و تعلق آن به ساختار متن یا ذهن مخاطب؛ وابستگى تمام‏عیار معناى متن به نیّت مؤلّف و بالاخره، وابستگى معناى متن به نیت مؤلّف در عین استقلال آن. در این مقاله صحت دیدگاه سوم به اثبات رسیده است و معناى متن، متعیّن و همان نیت مؤلّف است که مفسّر باید براى رسیدن به آن، از طریق متن، با ضابطه مشخص تلاش کند. با عنایت به اینکه شواهد و دلایل متعدد بر الهى بودن ساختار و محتواى قرآن کریم دلالت دارند، معناى قرآن، متعیّن و همان مراد خداوند است که مفسّر باید در پى کشف آن باشد؛ بنابراین، فهم قرآن کریم باید با ضابطه و منطق صحیح و لحاظ اوصاف الهى و بر اساس واژگان و ساختار موجود قرآن انجام بگیرد.

کتیبه و کتیبه نگاری از هنرهایی است که در ثبت وقایع، از ادوار گذشته مرسوم بوده است. پیشینه این هنر به سنگ نوشته ها و الواح گِلی می رسد. در هنرهای اسلامی، کتیبه نقش بنیادینی در متجلی ساختن روح معنویت ایفا می کند، چرا که این هنر از منشأ حقیقت یا جوهر معنوی قرآن کریم سرچشمه می گیرد و هنرمندان مسلمان در طول تاریخ همواره سعی کرده اند با استفاده از خطوط و کتیبه نگاری حضور خداوند را در همه جا تداعی کنند؛ این موضوع به خصوص در مکان های مذهبی، بسیار حائز اهمیت بوده و در حرم مطهر رضوی که جایگاه معنوی والایی دارد بسیار مشهود است. در صحن عتیق حرم مطهر رضوی کتیبه های ارزشمندی وجود دارد که متعلق به ادوار مختلف تاریخی می باشد. در این مقاله سعی می شود به روش توصیفی و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و مشاهدات میدانی، ضمن بررسی وجه اشتراک و افتراق ساختار کتیبه ها، آن ها را از نظر مضمون و محتوا در هر دوره تاریخی مطالعه کرده و ارتباط بین موضوع با جایگاه آن در بنا نیز بررسی شود. دستاوردهای پژوهش نشان می دهد کتیبه ها علاوه بر تزیین بنا برای تلطیف فضا و تجلی حضور پروردگار و انعکاس معنوی سخنان اولیای خدا و ادعیه کاربرد داشته و باعث ارتباط معنوی بین انسان با پروردگار هستی می شود؛ همچنین با توجه به مضمون هر کتیبه، جایگاه خاصی برای آن در بنا تعیین شده که از دوران تیموری به ادوار بعد انتقال یافته اما با توجه به فرهنگ و شرایط اجتماعی هر دوران دچار تغییر و دگرگونی شده است.

داستان «دختران لکنت دار و خواستگار» ازجمله داستان های فولکلوری است که در فهرست دسته بندی آرنه تامپسون با شماره 1457به ثبت جهانی رسیده است. این داستان در کتاب کوچه احمد شاملو در مدخل «تیس، تیس، مدسینا» و نیز در کتاب قصه های مردم فارس و فرهنگ افسانه های مردم ایران ثبت شده است. از این داستان روایتی شفاهی در استان ایلام زبانزد است که از نظر ساختار داستانی به ویژه شخصیت پردازی و پیام داستانی با اصل مکتوب آن تفاوت دارد و آن را به داستان «چهار مرد هندوی» مثنوی بسیار نزدیک کرده است. جالب توجه آنکه داستان «چهار مرد هندو» نیز با اصل مکتوب آن در مقالات شمس تبریزی از نظر ساختار داستانی و به ویژه شخصیت پردازی و پیام داستانی تفاوت دارد. این مقاله بر آن است تا با مقایسه ساختار و محتوای این دو داستان، تطابق نعل به نعل آن ها را نشان دهد و از این طریق نمونه ای از تأثیر مولوی بر ادب عامه را بیان کند.

وقف یکی از سنت های نیکو در دین مبین اسلام است که ثمره های اجتماعی و رفاهی آن می تواند زمینه حیات بهتر را برای نسل های آینده فراهم کند. وقف کارکردهای فراوانی در زمینه های مذهبی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، حقوقی و... دارد که مهم ترین آن ها، فقرزدایی از سطح جامعه، تعدیل ثروت و کنترل آن است، و در یک کلمه باعث ایجاد عدالت اجتماعی می شود. بررسی ابعاد وقف و تحلیل اجزای ساختاری وقف نامه های کشف شده سبب می شود تا نقش های گوناگون سنت وقف در جامعه مشخص شود. در این پژوهش سعی شده وقف نامه خواجه حاجی معزالدین معروف به «خواجه ملک» فرزند حاج آقا علی از اعیان و خیرین مشهور طاهرآباد در قرن یازدهم هجری، از حیث ساختار و محتوا، تحلیل و بررسی شود و ابعاد گوناگون و کارکردهای آن در شمار سند حقوقی و مادی، از جهات گوناگون فرهنگی، اجتماعی، مذهبی، سیاسی، زبانی و ادبی، تاریخی و... معرفی و تبیین شده، ارزش های مذکور در مجال این مقاله، بازنمایی شود. در واقع، شناخت آداب ورسوم اجتماعی هر عصر و سنت های جاری در آن دوره (آشنایی با سنت وقف و شیوه آن، هدف و ساختار وقف نامه ها)، شناسایی برخی از واقعیات و حقایق تاریخی، آشنایی با مختصات زبانی و ادبی هر دوره به دور از هر گونه تحریف و تبدیل، و شناخت گوشه هایی از زندگی واقف، از مهم ترین دستاوردهای تحلیل و بررسی ساختار وقف نامه هاست که بدین وسیله نه تنها می توان از آثار نیک و موقوفات باارزش خیران ارجمند، یاد کرد بلکه می توان سنت حسنه وقف را به عنوان سنتی ماندگار در جامعه، پویا کرد.