شهید حسن باقری

معرفی شهدا به عنوان الگوهای عینی و تأثیرگذار با ابزار هنر و ادبیات و با نگاه شاعرانه، اما به دور از اغراق برای رشد و ارتقای فکر و فرهنگ جامعه، تحسین برانگیز و بلکه تأثیرگذارتر خواهد بود تا همه افراد، به خصوص نوجوانان و جوانان، آگاهانه آنان را به عنوان الگویی دینی، حماسی و ملی سرمشق زندگی خویش قرار دهند و از اقبال به نمادهای غیربومی یا ضدفرهنگی بپرهیزند. در پژوهش حاضر بر آنیم تا با روش تحلیلی- توصیفی و با تکیه بر منظومه «هفت بند التهاب» مشفق کاشانی (1304- 1393ش)،  به چگونگی و تبیین سیره اخلاقی، عملی و رفتاری شهید حسن باقری (1361-1334ش) از منظر شاعر دست یابیم. با این حال، توجه شاعر به بیان تاریخی و واقع گرایانه زندگی رزمنده به دلیل پیوند این دو مقوله در بافت کلام و نیز، عینیّت بخشی و تحقق اهداف معرفتی در فراز و نشیب زندگی دور از نظر نمانده است. برآیند تحقیق آن است که مشفق کاشانی در عین التزام به گزارش وقایع مستند بر مبنای روایت خطی به سخن خود رنگ معنویت و عرفان نیز می بخشد و بدین گونه کلام وی از بیان یکنواخت گونه تاریخی برحذر می ماند؛ با وجود این، آنچه از سیمای شهید باقری در شعر مشفق کاشانی بازتاب بیشتری دارد، رویکرد شاعر به جنبه های اخلاقی و معرفتی شهید است؛ به طوری که مخاطب جذب شخصیت رزمنده می شود و او را به عنوان اسوه ای خداجوی در جهت بخشی به زندگانی خویش برمی گزیند.

زمینه و هد ف: شهید حسن باقری به عنوان یکی از رهبران و فرماند هان اصلی د فاع مقد س و از طلایه د اران مکتب د فاعی امام خمینی(ره) د ارای ویژگی هایی بود ه است که به عقید ه ی هم رزمان او و نیز کسانی که از این شهید والامقام شناخت خوبی د ارند ، د ر هیچ یک از فرماند هان سنتی جنگ مشاهد ه نشد ه و یا به ثبت نرسید ه است. هد ف اصلی این تحقیق، شناسایی ویژگی های رهبری(فرماند هی) شهید حسن باقری و ارائه ی یک الگوی فرماند هی از سبک رهبری وی است. روش: با توجه به اینکه تحقیق حاضر مسئله ای را مورد توجه قرار می د هد که پیش تر به این صورت و د ر این سطح به آن پرد اخته نشد ه است، پژوهشگران ضمن مرور کامل مبانی نظری پژوهش و نیز انجام مصاحبه های اکتشافی با جامعه ی آماری که بیشتر هم رزمان شهید باقری بود ه اند ، با استفاد ه از روش تحقیق اکتشافی و راهبرد ی پژوهشی تحلیل مضمون عوامل کلید ی مؤثر بر الگو رهبری سرد ار شهید حسن باقری را شناسایی و الگو مفهومی آن را طراحی کرد ه اند . یافته ها: بر اساس یافته های تحقیق، عناصر اصلی الگوی فرماند هی شهید حسن باقری استخراج، و الگو رهبری آن شهید والامقام طراحی شد . این الگو د ارای پنج مؤلفه ی اصلی: «خد امحوری»، «حکمت ورزی»، «مهرورزی»، «صلابت» و «د شمن شناسی» است. نتیجه گیری: روابط میان پنج مؤلفه ی الگوی فرماند هی شهید حسن باقری نشان می د هد که مؤلفه ی مهرورزی با مؤلفه ی صلابت د ارای ارتباط «د وسویه» و «تأثیرگذاری متقابل»، ولی ارتباط سایر مؤلفه ها «یک سویه» است. با توجه به الگو به د ست آمد ه باید گفت که مؤلفه ی «خد امحوری» که د ر سطح چهارم قرار د ارد د ارای بیشترین تأثیرگذاری بر سایر مؤلفه ها است و همچنین مؤلفه های «مهرورزی» و «صلابت» که د ر سطح اوّل قرار د ارند ، بیشترین تأثیر را از سایر مؤلفه ها می پذیرند .

مدیریت جهادی، حرکت، تلاش و مبارزه ای است که با انگیزه الهی، توأم با درایت و تدبیر، با عزمی راسخ و مجاهدانه برای رهایی از چالش ها و مشکلات (درونی و بیرونی) در رشد و توسعه همه جانبه کشور صورت می گیرد. در دوران دفاع مقدس، حماسه های بی نظیر و ماندگار دیده شد و مقام معظم رهبری بارها از آن به عنوان الگوی مدیریت جهادی مؤثر برای حل مشکلات کشور نام برده اند.  این پژوهش با رویکرد تحلیلی- توصیفی و با تلفیقی از منابع اسنادی و کتابخانه ای ، تجربه میدانی (مشاهده مشارکتی) و مصاحبه عمیق با هدف تعیین «مشخصه ها و مؤلفه های مدیریت جهادی در سیره فرماندهی شهید حسن باقری» به رشته تحریر درآمده است. یافته ها و نتایج تحقیق: با بررسی کتابخانه ای در زندگینامه، سخنرانی ها، یادداشت ها و وصیت نامه شهید حسن باقری ، چهار شاخصه مدیریت جهادی با عناوین و مشخصه های اجتماعی- فرهنگی، اعتقادی- اخلاقی، تفکری- بینشی و میدانی-  عملیاتی شناسایی شدند و در نهایت نتیجه گرفته شد که در شرایط کنونی و در مقابله با جنگ هیبریدی و همه جانبه دشمن در مسیر تحقق گام دوم انقلاب اسلامی، با شناسایی این مؤلفه ها می توانیم برای به حقیقت پیوستن دستاوردهای مجاهدانه بیش از چهار دهه دفاع مقدس قدمی برداریم.

راهبردنگاران نوع جدیدی از محیط، به نام محیط متخاصم را شناسایی کرده اند که از مختصات آن می توان به رقابت شدید، شرایط سخت و طاقت فرسا و کمبود فرصت های قابل بهره برداری اشاره کرد. همچنین باتوجه به ظرفیت ایجاد طرحی بومی برای تحلیل محیط متخاصم ذیل مدیریت راهبردی با استفاده از تجربه غنی و منحصربه فرد دفاع مقدس و الگوی فرماندهان شهید در اداره آن که منبعث از فرهنگ ایرانی اسلامی بوده است، در این پژوهش سعی شده که مبتنی بر اندیشه راهبردی شهید حسن باقری الگویی برای تحلیل محیط متخاصم ایجاد شود. در این راستا، با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند قضاوتی، کتاب های «ملاقات در فکه»، «روزنوشت: یادداشت های روزانه شهید حسن باقری» و «یادداشت ها: مجموعه یادداشت های شهید حسن باقری» مبنای گردآوری داده و روش تحلیل مضمون، برای تحلیل داده ها انتخاب گردید که در نتیجه چهار مضمون اصلی ذیل به همراه مضامین فرعی مربوط به هرکدام استخراج شدند: 1- «تجسم» با مضامین فرعی «کادرسازی»، «سازماندهی»، «تفکیک اطلاعات (دشمن - خودی - زمین)»، «مستندسازی»؛ 2- «خلق»، با مضامین فرعی «تطبیق اطلاعات روی نقشه»، «کمیته راهبری (اتاق جنگ یا گلف)»، «تجزیه وتحلیل یکپارچه اطلاعات»، «تحلیل منحنی شدت و ضعف رقابت»، «نقاط شکننده رقابت»؛ 3- «پافشاری و استمرار» با مضامین فرعی «ارائه طرح راهبردی»، «تصمیم سازی راهبردی در سطوح مختلف» و «جاری سازی راهبرد در سازمان»؛ 4- و در نهایت «زمینه سازمانی» با مضامین فرعی «تزریق چشم انداز»، «تحلیل سطوح رقابت»، «هواداری ها و انتظارات»، «اتحادهای استراتژیک و همکاری ها» و «قابلیت تبدیل نیرو به دیده بان و تحلیل گر». سپس این مضامین در قالب الگویی سه لایه ای شامل لایه روبنایی (الگوی تحلیل محیط متخاصم)، لایه میانی (زمینه سازمانی) و لایه زیربنایی (بستر محیط متخاصم) سازماندهی شدند که به عنوان الگوی پیشنهادی پژوهش برای تحلیل محیط متخاصم ارائه شده است.