نگارش فارسی

نگارش فارسی ایرادهائی دارد. این ایرادها متعدد بوده و کار خواندن و نوشتن را به حدی سخت می‌سازد که گاهی بهترین دانش‌آموختگان فارسی زبان در درست‌خوانی و درست‌نویسی با مشکلاتی مواجه می‌شوند. این ایرادها هنگام استفاده از کامپیوتر برای انجام کار با زبان نیز مشکل‌ساز است و چنانچه می‌دانید استفاده از کامپیوتر برای کارهائی که با زبان فارسی انجام می‌شود گسترده، لازم و اجتناب‌ناپذیر است. باید کاری کرد که نگارش فارسی هم برای انسان و هم برای انجام کار با کامپیوتر، آسان و عملی گردد. مشکلات فوق قابل چشم‌پوشی نبوده بلکه سبب بسیاری از ضرر و زیانهای فرهنگی و اقتصادی از جمله کم‌سوادی و بی‌سوادی افراد و اتلاف وقت فراگیران فارسی است و باید برای اصلاح آنها کوشید. موضوع اصلاح زبان فارسی از دیر باز مطرح بوده و گروههائی از آن هواداری کرده، ضرورت تغییر خط کنونی را لازم دانسته و برای نگارش، خط فارسی دیگری طراحی کرده‌اند. عده‌ای استفاده از الفبای لاتین را تنها راه ممکن دانسته و عده‌ای نیز فارسی چپ‌نویس را لازمه اصلاح نگارش فارسی می‌دانند. اما به‌رغم اتفاق رأی همه دست‌اندرکاران بر لزوم اصلاحات و ایجاد تغییر، نگارش فارسی به راه نابسامان خود، خواسته و ناخواسته، ادامه می‌دهد. البته هستند کسانی که با اصلاحات مخالفت می‌نمایند. به نظرمی‌رسدکه اغلب این نیروها بیشتر به خاطر حفظ گنجینه غنی ادب فارسی و از ترس از دست دادن ارتباط با گذشته به تغییر خط روی خوش نشان نداده‌اند، بنابراین چنانچه راه‌حلی ارائه گردد که در ظاهر تفاوت زیادی با نحوه نگارش فعلی نداشته باشد احتمالاً با اقبال بیشتری رو‌به‌رو خواهد شد. ارائه‌دهندگان این طرح اعتقاد به انجام اصلاحات داشته و اصلاحات پیشنهادی را با همین ایده اساسی مطرح می‌نمایند. این اصلاحات مشتمل است بر: کاهش شمار نویسگان از طریق جدانویسی و قائل شدن دو شکل کوچک و بزرگ برای حروف الفبا، نگارش واژه محور، پیوسته‌نویسی کلمات ترکیبی و استفاده از نویسه «-» میان کلمات درصورت نامأنوس بودن شکل ترکیبی، نگارش حروفی که خوانده شده ولی نوشته نمی‌شوند، ایجاد علامتی جدید جهت کسره اضافه، حذف اعراب‌گذاری ، عدم تمایز بین ا و آ، حذف لا و نوشتن ﻟ‌ﺎ و ﻟا به جای آن و چپ‌نویسی. این پیشنهادها به یقین اتوماسیون و نگارش زبان فارسی را ساده می‌سازد

فضای مجازی و اینترنت به خاطر ارتباط گسترده با کاربران و تولید نوشتار فراوان به عرصه بروز مشکلاتی برای خط و زبان ملّت ها، ازجمله خط و زبان فارسی تبدیل شد ه است. برای به دست آوردن آمار و اطلاعاتی دقیق از وضعیت توانایی نگارش فارسی در هرکدام از بسترهای فضای مجازی (وب، دسکتاپ و موبایل) پژوهش و پیمایش چندانی انجام نشده است. در این پژوهش از طریق روش های نمونه گیری غیراحتمالی مبتنی بر هدف، حدود هشت هزار جمله از پنجاه پایگاه پربیننده کشور در ده موضوع جداگانه، مطالعه و بررسی شد و میزان انحراف آنها از نوشتار معیار فارسی، ارزیابی و بسامد اشتباهات شاخص های ویرایش فنّی مشخص شد که به ترتیب عبارتند از: دستور خط و هماهنگی در رعایت آن (39درصد)، نشانه گذاری ها (30درصد)، استقلال واژه (22درصد)، فاصله گذاری ها (6درصد)، عددنویسی (2درصد) و حروف چینی یا غلط تایپی (1درصد). درنهایت برای کمک به بهبود درست نویسی در فضای مجازی راه کارها و پیشنهادهایی ارائه شد.

نگارش به عنوان بخشی از زبان شناسی کاربردی، از اهمیت خاصی برخوردار است. با توجه به نقش اساسی که کتاب های درسی در بافت آموزشی ایفا می کنند و با تکیه بر این مهم که یادگیری صحیح و بنیادی مهارت های نگارشی، راهی برای رسیدن به استقلال و خودکفایی در حوزه های کاربردی زبان به خصوص در راستای ارتباطات علمی، ادبی و فرهنگی به شمار می آید، این پژوهش به جنبه های آموزشی مربوط به نگارش در کتاب های فارسی دوره های راهنمایی و دبیرستان می پردازد؛ همچنین آن ها را با کتاب های نگارش انگلیسی که در حال حاضر در دانشگاه ها تدریس می شوند مقایسه می کند. این پژوهش مقایسه ای، سه جنبة تقسیم موضوعات، ترتیب موضوعات و نحوة ارائة مطالب نگارشی را شامل می شود. نتایج حاصل، درصد فراوانی مطالب مربوط به نگارش در سه دورة راهنمایی در قالب نکته پردازی و در دورة متوسطه در قالب درس، ناهماهنگی در ترتیب موضوعات و از همه مهم تر کم رنگ بودن اصل فرآیندمحوری در نحوة ارائة موضوعات نگارشی در کتاب های درسی فارسی است.

از توانش های لازم برای مترجمان، آگاهی از زبان مبدأ و مقصد است. بدین منظور دروسی، از جمله ساخت زبان فارسی و نگارش فارسی، در برنامه کارشناسی مترجمی انگلیسی ایران گنجانده شده است. در تحقیق کنونی تأثیر دو درس ساخت زبان فارسی و نگارش فارسی بر کیفیت ترجمه و نیز بر پیچیدگی و صحت متون فارسی ترجمه دانشجویان بررسی شد. روش نمونه گیری، هدفمند و نوع تحقیق، پس از رخداد بوده است. چهار گروه انتخاب شدند: یک گروه (19=N) ساخت فارسی را گذرانده بودند، یک گروه (15=N) نگارش فارسی، یک گروه (41=N) هر دو درس را و یک گروه (20=N) هم هیچ کدام از دروس را نگذرانده بود. در این تحقیق، بعد از آزمون تعیین سطح، متن واحدی به چهار گروه شرکت کننده داده شد تا ترجمه کنند. سپس ترجمه ها ارزیابی شد تا کیفیت ترجمه ها مقایسه شود. در مرحله بعد سنجه های پیچیدگی و صحت در متون ترجمه فارسی چهار گروه بررسی شد. نتایج نشان داد که کیفیت ترجمه چهار گروه تفاوت معناداری نداشت. همچنین، در پنج سنجه صحت و پیچیدگی، تنها در سنجه فرعی شکل های فعلی صحیح تفاوت معناداری بین عملکرد چهار گروه شرکت کننده وجود داشت. نتیجه کلی حاکی از آن است که به نظر می رسد تدریس دو درس ساخت زبان فارسی و نگارش فارسی بیشتر با هدف افزایش دانش زبان دانشجویان بوده است و چندان در جهت افزایش توانش راهبرد شرکت کنندگان نبوده و در مجموع، تأثیر معناداری بر ترجمه دانشجویان نداشته است.

در الگوهای نگارش می تواند بر اثربخشی بازیابی اطلاعات فارسی تأثیر منفی داشته باشد. آشکار است که تلاش در جهت لحاظ کردن همه الگوها در الگوریتم های بازیابی اطلاعات فارسی، بر پیچیدگی آنها می افزاید و کارآیی سامانه های بازیابی اطلاعات را کاهش می دهد. از این رو، ضروری است با بررسی رفتارهای نگارندگان فارسی، میزان چندگانگی الگوها و تأثیر آن بر بازیابی اطلاعات در عمل و در نتیجه، ضرورت لحاظ کردن آنها در الگوریتم های فارسی آشکار گردد. روش پژوهش : در پژوهش حاضر که به روش تحلیل محتوای مفهومی انجام گرفته است، 7 چالش از میان 43 چالش نگارشی که با مرور ادبیات مربوط، شناسایی شده بود انتخاب گردید و پس از محاسبه تنوع و فراوانی رویداد آنها در متون پیکره همشهری، میزان انطباق شیوه نگارش آنها با دستور خط مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی بررسی شد. یافته ها : نتایج پژوهش نشان داد نگارندگان متون پیکره به طور کلی تمایل به حذف یا جایگزینی نویسه های چالشی دارند. بنابراین، به نظر می رسد دست کم درباره هفت چالش مورد بررسی در این پژوهش، با نادیده گرفتن این چالش ها در سامانه های بازیابی اطلاعات، اثربخشی بازیابی چندان متأثر نمی شود. مقدار کلی شاخص«ضریب درگیری» برابر با 033/0 به دست آمد که بیانگر انطباق نداشتن گسترده الگوی نگارشی نگارندگان با دستور خط مصوب فرهنگستان است. از دلایل این امر می توان به تمایل نگارندگان به ساده نگاری در اثر «اصل کمترین کوشش» و عدم احساس ضرورت رعایت رسم الخط مرسوم عربی توصیه شده در دستور خط مصوب فرهنگستان، اشاره کرد.