کیفیت ترجمه

علی رغم وجود تحقیقات مختلف در خصوص ترجمه ماشینی در ایران، در حال حاضر فقط دو نرم افزار ترجمه ماشینی به نامهای مترجم پارس و پدیده به بازار راه پیدا کرده است. هدف این مقاله، مقایسه تطبیقی این دو نرم افزار با ترجمه انسانی در مرحله اول و مقایسه این دو نرم افزار با یکدیگر در مرحله دوم می باشد. ابتدا خلاصه ای از مبحث ارزیابی خروجی سیستمهای ترجمه ماشینی ارایه می گردد. سپس تحقیقات مهم در این زمینه دوره خواهد شد و در انتها، فرآیند انجام تحقیق و نتایج آماری آن گزارش خواهد شد. جمع بندی این تحقیق نشان دهنده آن است که نرم افزار ترجمه ماشینی می تواند ابزاری مفید برای مترجمین باشد و نیز ترجمه ای قابل فهم برای فارسی زبانان تولید نماید. علیرغم برتری آماری نرم افزار پارس بر پدیده، مواردی نیز در حین تحقیق مشاهده شد که نرم افزار پدیده نیز توانسته بود به درک متن توسط فارسی زبانان کمک شایانی نماید و تا حدی نیز پابه پای مترجم انسانی به کمک مخاطب بیاید.

ترجمه و نوشتار دارای رویکردها و ویژگی های مشابهی هستند. این پژوهش به بررسی رابطه ترجمه و نوشتار با توجه به تفاوت های جنسیتی در کیفیت ترجمه متن بیانی و اطلاعی و سبک نگارش (بیانی و اطلاعی) مترجمان زن و مرد می پردازد. جامعه آماری این پژوهش شامل 150 نفر (75 زن و 75 مرد) از دانشجویان سال آخر کارشناسی رشته مترجمی زبان انگلیسی از 10 دانشگاه کشور بود که به صورت تصادفی انتخاب شدند. شرکت کنندگان درابتدا دو پاراگراف انگلیسی شامل متن های بیانی و اطلاعی جهت ترجمه دریافت کردند و پس از آن، یک پاراگراف به زبان فارسی نگاشتند. کیفیت ترجمه و سبک نگارش به ترتیب توسط سه تن از متخصصان رشته ترجمه و سه تن از متخصصان رشته زبان شناسی بررسی وسپس یک بار بر اساس آزمون تی برای هریک از دوگروه زن و مرد به طور جداگانه و بار دیگر به صورت مقایسه ای با یکدیگر بر اساس آزمون تحلیل واریانس دو طرفه تجزیه و تحلیل شد. نتایج آزمون تی بیانگر وجود تفاوت معنادار میان کیفیت ترجمه مردان در متن بیانی با توجه به سبک نگارششان بود. نتایج آزمون تحلیل واریانس دو طرفه نیز حاکی از وجود رابطه معنادار میان متغیر سبک نگارش و کیفیت ترجمه متن بیانی بود. با این وجود، رابطه معناداری میان دیگر متغیرهای پژوهش یافت نشد

طبق تعریف سرفصل آموزشی مصوب مقطع کارشناسی ارشد رشتة مطالعات ترجمه، یکی از اهداف عمدة این دوره تربیت مترجمانی است که بتوانند نیاز روزافزون کشور به تبادل اطلاعات با کشورهای دیگر را برآورده سازند. شناخت عناصر فرهنگی یکی از ابزارهای مهم موفقیت مترجمان در این امر خطیر است. مترجمان باید علاوه بر ویژگی-های زبانی، با ویژگی های فرهنگی زبان مبدأ و زبان مقصد و نیز روش های ترجمة عناصر فرهنگی آشنایی کافی داشته باشند. در این مقاله به بررسی این مطلب می پردازیم که آیا در سرفصل مصوب رشتة مطالعات ترجمه در مقطع کارشناسی ارشد، به نقش فرهنگ در ترجمه توجه کافی شده است و آیا در این سرفصل دروسی تعریف شده اند که به طور مستقیم به مطالعة فرهنگ و نقش عناصر فرهنگی در ترجمه و شیوة ترجمة آن ها بپردازند. علاوه براین، نظرهای دانشجویان این رشته دربارة سرفصل و همچنین عملکرد آن ها در ترجمة عناصر و اصطلاحات فرهنگی نیز بررسی شده است. تحلیل محتوای سرفصل مصوب رشتة مطالعات ترجمه نشان داد که تنها دو درس با عنوان «شناخت عناصر فرهنگی در دو زبان» و «فرهنگ و جامعه شناسی در ترجمه»، به عنوان دو درس اختیاری برای آشنایی دانشجویان با عناصر فرهنگی درنظر گرفته شده اند؛ اما ازمیان ده دانشگاه بررسی شده در این پژوهش، تنها دو دانشگاه یکی از این دو درس را به عنوان دروس اختیاری به دانشجویان ارائه می دهند. درمجموع، 60 دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات ترجمه در این پژوهش شرکت نمودند که آن ها را به دو گروه کنترل و آزمایش تقسیم کردیم. ابتدا دانشجویان دو گروه به یک پرسش نامة کیفی محقق ساخته پاسخ دادند و نظرهای خود

علاوه بر مهارت های زبانی در ترجمه که در طول چند دهه گذشته همواره مورد توجه محققان این رشته بوده، بسیاری از مباحث و مطالعات جدید در حوزه کیفیت ترجمه، معطوف به تأثیر غیرقابل انکار جنبه ذهنی و شناختی مترجم در ترجمه شده است. در این تحقیق در پی این هستیم تا از این رویکرد روان شناسانه استفاده کنیم و به بررسی رابطه احتمالی بین مفهوم نوظهور هوش روایی (در حوزه مطالعات ترجمه) و کیفیت ترجمه بپردازیم. در این مطالعه رابطه محتمل بین هوش روایی و کیفیت ترجمه مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق 104 دانشجوی سال چهارم ترم آخر رشته مطالعات ترجمه در مقطع کارشناسی شرکت کردند. یافته های تحقیق نشان دادند که رابطه معناداری بین کیفیت ترجمه دانشجویان و هوش روایی آن ها وجود دارد. تمام زیرگروه های هوش روایی نیز با کیفیت ترجمه رابطه ای معنادار داشتند. به علاوه، در این تحقیق تفاوت معناداری بین کیفیت ترجمه دو گروه دانشجویان با هوش روایی بالا و دانشجویان با هوش روایی پایین وجود داشت. در پایان، یافته های تحقیق مورد بحث و بررسی قرارگرفته اند و به نتایج حاصل از آن اشاره شده است.

ارزیابی کیفیت ترجمه بدون تردید از جمله مقوله هایی است که درسال های اخیر بسیار مورد توجه پژوهشگران و ارزیابان ترجمه واقع شده است. چنین توجه گسترده ای باید در زمینه ی آموزش و ارزیابی کیفیت ترجمه در محیط های آموزشی دانشگاهی نیز نمود داشته باشد. هدف اصلی این پژوهش که از انواع پژوهش های کیفی و از نوع تحلیل محتواست، ارایه ی گزارشی از روش های کاربرد ارزیابی کیفیت ترجمه در شماری از دانشگاههای ایران، بررسی توصیفی و کیفی دانش ارزیابی و چگونگی آموزش ترجمه و مهم تر از همه، تأثیر کاربرد روش های موجود بر کیفیت آموزش آن در این زمینه بوده است. جامعه ی آماری این پژوهش را 30 دانشجوی سال چهارم کارشناسی مترجمی و 15 نفر از اساتید ترجمه که به صورت تصادفی از 5 دانشگاه کشور انتخاب شدند، تشکیل داده اند. ابزار پژوهش نیز عبارت بود از مصاحبه ای جامع از نوع تعاملی و نیمه ساختار یافته در خصوص جایگاه ارزیابی کیفیت ترجمه و کیفیت کاربرد موارد آموزشی مرتبط با این موضوع که براساس آن، یافته هایی درخصوص دیدگاهها، رویکردهای گوناگون آموزش و ارزیابی کیفیت ترجمه، میزان و کیفیت داده های مصاحبه شوندگان و نیز موانع و کاستی های موجود در این راستا بررسی شده است. نتایج این پژوهش بیانگر لزوم وجود راهکارهای بنیادی و دانشی عمیق تر در ارزیابی کیفیت ترجمه و مهم تر از همه آموزش وکاربرد موثر آن درمحیط های آموزشی است.

اصلی ترین هدف پژوهش پیش رو، استفاده از تحلیل آماری توصیفی جهت بررسی کیفیت خدمات ترجمه با رویکرد مشتری مداری در دارالترجمه های ایران است. علاوه بر این، دغدغه اصلی این مطالعه حل معضل خستگی و ابهامات تصمیم گیرندگان در حوزه ارزیابی کیفی خدمات ترجمه با استفاده از روش های مختلف مشتری مداری است. این تحقیق با همکاری 60 نفر از خبرگان علمی و با ترکیب دو روش نمونه گیری غیراحتمالی هدفمند و گلوله برفی انجام شده است. در این راستا، مجموعه ای از داده های به دست آمده از ابزار اندازه گیری و تحلیل عوامل مؤثر بر کیفیت خدمات ترجمه در ایران با رویکرد مشتری مداری در دارالترجمه های کشور، در بهمن ماه سال 1396 تدوین گردید. با توجه به نظرات حرفه ای کارشناسان در زمینه بررسی کیفیت خدمات ترجمه در ایران در طیف هفتتایی مقیاس لیکرت، به عنوان مهم ترین عامل مؤثر بر تحلیل کیفیت خدمات ترجمه در ایران با رویکرد مشتری مداری در دارالترجمه های کشور تعیین شد. سپس با مقایسه وضعیت عملکرد کنونی عوامل منتخب با توجه به اهمیت این عوامل تحلیل های مربوطه صورت گرفت. در نهایت، تحلیل های این پژوهش نشان داد که عملکرد کنونی فاکتورها در مؤسسات ارائه دهنده خدمات ترجمه در قیاس با میانگین عوامل مهم، بسیار ضعیف بوده و به نظر می رسد مدیران باید در خصوص این عوامل اقدامات لازم را به عمل بیاورند.

از توانش های لازم برای مترجمان، آگاهی از زبان مبدأ و مقصد است. بدین منظور دروسی، از جمله ساخت زبان فارسی و نگارش فارسی، در برنامه کارشناسی مترجمی انگلیسی ایران گنجانده شده است. در تحقیق کنونی تأثیر دو درس ساخت زبان فارسی و نگارش فارسی بر کیفیت ترجمه و نیز بر پیچیدگی و صحت متون فارسی ترجمه دانشجویان بررسی شد. روش نمونه گیری، هدفمند و نوع تحقیق، پس از رخداد بوده است. چهار گروه انتخاب شدند: یک گروه (19=N) ساخت فارسی را گذرانده بودند، یک گروه (15=N) نگارش فارسی، یک گروه (41=N) هر دو درس را و یک گروه (20=N) هم هیچ کدام از دروس را نگذرانده بود. در این تحقیق، بعد از آزمون تعیین سطح، متن واحدی به چهار گروه شرکت کننده داده شد تا ترجمه کنند. سپس ترجمه ها ارزیابی شد تا کیفیت ترجمه ها مقایسه شود. در مرحله بعد سنجه های پیچیدگی و صحت در متون ترجمه فارسی چهار گروه بررسی شد. نتایج نشان داد که کیفیت ترجمه چهار گروه تفاوت معناداری نداشت. همچنین، در پنج سنجه صحت و پیچیدگی، تنها در سنجه فرعی شکل های فعلی صحیح تفاوت معناداری بین عملکرد چهار گروه شرکت کننده وجود داشت. نتیجه کلی حاکی از آن است که به نظر می رسد تدریس دو درس ساخت زبان فارسی و نگارش فارسی بیشتر با هدف افزایش دانش زبان دانشجویان بوده است و چندان در جهت افزایش توانش راهبرد شرکت کنندگان نبوده و در مجموع، تأثیر معناداری بر ترجمه دانشجویان نداشته است.

  مبحث کیفیت ترجمه همواره در مباحث مربوط به ترجمه چه به عنوان یک محصول و چه به عنوان یک فرایند از درجه اهمّیّت بالایی برخوردار است و عوامل زیادی بر آن تأثیرگذار هستند که ویژگی های روان شناختی از مهم ترین عوامل است. تحقیق حاضر به بررسی رابطه هوش های چندگانه و هیجانی با کیفیت ترجمه پرداخته است. روش تحقیق از نوع رویکرد ترکیبی بوده و با استفاده از روش کمّی و کیفی انجام شده است. جامعه آماری متشکل از دانشجویان دختر و پسر کارشناسی ارشد رشته مترجمی زبان انگلیسی دانشگاه های تبریز در سال 1394 است (65=N). نمونه آماری شامل 49 نفر از دانشجویان ترم سوم رشته مترجمی زبان انگلیسی است که با استفاده از فرمول «کوکران» و «روش نمونه گیری طبقه بندی نسبی» انتخاب شده اند. مدل ارزیابی کیفیت  ترجمه (TQA) هاوس برای ارزیابی کیفیت ترجمه مورد استفاده قرار گرفته است و دو پرسشنامه «هوش چندگانه گاردنر» و «هوش هیجانی بار-آن» برای تحلیل، به ترتیب هوش چندگانه و هوش هیجانی مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج نشان داد که در بین مؤلفه های هوش هیجانی، فقط شادی رابطه معنی داری با کیفیت ترجمه داشت و در بین مؤلفه های هوش چندگانه، هوش زبانی، فضایی و هوش بدنی رابطه معنی داری با کیفیت ترجمه داشتند. همچنین نتایج حاکی از آن است که جنسیت در رابطه بین هوش هیجانی و چندگانه با کیفیت ترجمه نقش واسطه ای ایفا می کند.

مثنوی مولانا در آن سوی مرزهای زبان و فرهنگ فارسی بازتابی گسترده داشته و مخاطبان بسیاری را شیفته خود ساخته است. این اثر فاخر در میان کشورهای عربی نیز از توجه ویژه ای برخوردار بوده است. ادبای عرب -در قالب های نظم و نثر- به ترجمه و شرح این شاهکار ادبی - عرفانی پرداخته اند که در این میان، ترجمه های منظوم دو شاعر معاصر عراقی، عبدالعزیز جواهری و محمد جمال هاشمی در معرفی مثنوی به مخاطبان عرب نقشی برجسته ایفا کرده است. آشنایی این دو مترجم با چارچوب اندیشه سراینده مثنوی و قرابت فرهنگی دو زبان، فضای روحانی اشعار را در تعریب این اثر نمایان می سازد. در مقاله حاضر پس از بیان ویژگی های این دو ترجمه منظوم، برگردان داستان آغازین مثنوی، یعنی «شاه و کنیزک» را با تکیه بر هفت راهبرد ترجمه «وینی» و «داربلنه» مورد ارزیابی قرار دادیم. این بررسی بیانگر آن است که تعریب جواهری به دلیل بهره گیری پربسامد از الگوهای ترجمه مستقیم و به طور ویژه ترجمه لغوی به متن مبدأ نزدیک تر است. ضمن آنکه وفاداری به متن و رعایت امانت از ویژگی های مثبت این ترجمه به شمار می آید. درحالی که در ترجمه منظوم هاشمی، ساختارهای نحوی و معنایی زبان مقصد بیشتر جلوه دارد. این مترجم به جای تعریب دقیق ابیات به تصریح معانی ضمنی داستان پرداخته است تا درک داستان برای خواننده زبان دوم آسان شود. در میان راهبردهای هفتگانه ترجمه نیز جابه جایی و تعدیل در ترجمه هاشمی، فراوانی قابل توجهی نسبت به دیگر مراحل دارد.