حدیث مرسل

«شیعه جعفری»، لقبی است که با خواندن زندگی نامه امام صادقو یا برنامه هایی که در پیوند با سالگرد زادن یا درگذشت آن بزرگوار دیده یا شنیده می شود، بسامد فراوان دارد. این نوشته کوتاه دامان در پی آن است تا با بازخوانی تاریخ پرفراز و نشیب فراگیری و پراکندگی حدیث میان مسلمانان دو سده نخست تاریخ اسلام، نشان دهد لقب یادشده ـ گرچه همواره در نوشته های نویسندگان دهه های نزدیک به امروز ما، با چاشنی خوش بینی و مثبت انگاری بازتاب یافته است ـ در بستری از ریشخند و دست اندازی شیعیان و آلوده به رنگ سرزنش و نکوهش به کار می رفته است و سرنوشتی چون دیگر واژه هایی داشته است که نخست ناخوشایند بوده اند و اندک اندک نمودی نو و شناسنامه ای دلپذیر یافتند.

احادیث دال بر کاستی عقل و ایمان زنان در منابع دست اول شیعه و سنی نقل شده است؛ این روایات منسوب به پیامبر(ص) و امام علی(ع) است و بررسی اسناد این احادیث مرسل بودن آنها را نشان می دهد و افزون بر آن برخی از این احادیث بدون سند گزارش شده اند؛ لذا اطمینان لازم به صدور آنها از معصوم به دست نمی آید و همین امر عده ای را بر آن داشته که به جعلی بودن آنها حکم کنند و عده دیگر به لحاظ وجود روایات مذکور در کتب معتبری چون الکافی و نهج البلاغه دلیلی برای بررسی سندی آنها ندیده، صرفا به تحلیل محتوایی و متنی احادیث پرداخته اند و دیدگاه های مختلفی در این حوزه شکل گرفته است. در این نوشتار هر یک از این دیدگاه ها مورد نقد و بررسی قرار گرفته است؛ به نظر می رسد در صورت چشم پوشی از ضعف سندی احادیث و ناچاری از توجیه آنها بهترین راه حل آن است که بپذیریم به دلیل تقطیع سخنان پیامبر(ص) و امام علی(ع) از سوی گردآورندگان احادیث، بخش هایی از این روایات حذف شده اند که چه بسا نقش تعیین کننده ای در بیان مراد و مقصود اصلی معصوم داشته اند.

جایگاه اصحاب اجماع در علم الحدیث و فقه براساس عبارت معروف «اجتمعت العصابه علی تصحیح مایصح عنهم» که توسط رجالی معروف ابوعمرو محمدبن عمرکشی مطرح شده می باشد. نظریاتی توسط علما مانند محدث میرزاحسین نوری، شیخ طوسی، آیت ا... خویی، مهدی کلباسی و دیگران ارائه گردیده است، بعضی معتقدند آنچه از طرف اصحاب اجماع رسیده مورد اجماع می باشد؛ یعنی اگر از اول سند تا به اصحاب اجماع صحیح باشد دیگر از اصحاب اجماع تا امام معصوم یقیناً صحیح خواهد بود دسته دیگری معتقدند که خود عبارت به عنوان یکی از الفاظ مدح می تواند به کار گرفت.     این نوشتار به بررسی نظریاتی در مورد عبارات «اجتمعت العصابه علی تصحیح مایصح عنهم» و «لایروون و لایرسلون الاعن ثقه» می پردازد.

اسناد احادیث پیامبر | در کتب اربعه، به شکل های گوناگونی ثبت شده است. یکی از این گونه ها، اسنادی است که راوی شیعیِ غیر معصوم و غیر معاصرِ آن حضرت، از ایشان حدیثی نقل کند؛ این نوع از احادیث، «مرسل» نام دارند. ضرورت پژوهش در این گونه اسناد بدین سبب است که بررسی و تحلیل چرایی ارسال موجب اعتماد پیداکردن به برخی از احادیث مرسل می شود و زمینه ساز برای پاسخ گویی به شبهه کم توجهی شیعه به اتصال سند است. مأموریت پژوهش حاضر، کشف چرایی اسناد مرسل شیعی احادیث پیامبر | در کتب اربعه و هدف آن، ارائه تحلیلی از چرایی ارسال این اسناد می باشد. بستر سازی برای رسیدن به برخی آثار علم الحدیثی مانند روش شناسی محدثانِ متقدم و اعتبارسنجی اسناد روایات از فواید این مقاله به حساب می آید. این مقاله توانسته با بررسی طبقه روات، موضوع و محتوای روایات و ارائه نُه دلیل و تحلیل آن، از چرایی ارسال اسناد شیعی روایات پیامبر | پرده برداری کند؛ احراز صحت متن و غیرفقهی بودن روایت نزد صاحبان کتب اربعه، ذکر سند در کتب دیگر مؤلف، اعتماد به کتاب راوی اول و... از نتایج این تحقیق است.