ارزش فرهنگی

عرصه های طبیعی با ارزش فرهنگی یکی از مهم ترین گنجینه های تنوع زیستی و فرهنگی هستند که طی سده های متمادی از سوی مردم مورد حفاظت قرار گرفته اند. اما در عصر حاضر به دلیل نبود معیارهای حفاظتی و هم چنین فعالیت های انسانی در معرض تهدید قرار گرفته اند. هدف از این نوشتار اولویت بندی معیارهای لازم برای شناسایی پهنه های حفاظتی با ارزش فرهنگی است. از این رو، نخست تلاش شد معیارهای مورد نیاز برای اهداف این پژوهش شناسایی و سپس در یک چارچوب جدید جمع بندی گردد. در مجموع 12 معیار برای فرایند مکانیابی پهنه های حفاظتی شناسایی شد، سپس این معیارها بر اساس روش دلفی غربال گردید و به ترتیب معیارهای سیمای سرزمین با ارزش فرهنگی، داراییهای فرهنگی ناملموس، حمایت قانونی، داراییهای فرهنگی ملموس، قلمروهای جغرافیایی با ارزش طبیعی، تمایل اجتماعی، نهادهای اجتماعی، سیماهای طبیعی منحصر به فرد، قلمروهای جغرافیایی با ارزش فرهنگی، گونه های معین، اهمیت حفاظتی و وابستگی اجتماعی با اهمیت درنظر گرفته شدند.

آثار تاریخی، به جز این که تحت تأثیرِ روند طبیعی افول و زوال قرار دارند، در برخی موارد به طورِ کامل، قابل کنترل نیستند، همواره توسط عوامل متعدد دیگر نیز مورد تهدید و در معرض خطر هستند. از عوامل شناخته شده طبیعی و اقلیمی گرفته تا برخی رفتارهای انسانی. می توان گذشته از کنش های اجتماعی روانی که در مطالعات رفتارشناسی اجتماعی (جامعه شناسی رفتاری) از آنها به عنوان وندالیسم یاد می کنند، پاره ای از رفتارهای انسانی خاص را مشاهده کرد که دارای ابعاد قابل بررسی و مهم در حوزه فرهنگ هستند و به شکلی بسیار مهم و کاملاً قابل بررسی، ریشه در باورهای فرهنگی و بومی مناطق مختلف دارند و به گونه ای عمیق مثل هر اعتقاد و باوری دیگر، برای ساکنان یک منطقه و باورمندان به آن دارای ارزش محسوب می شوند. گاهی از اوقات، این گونه باورهای فرهنگی و رفتارهای ناشی و متأثر از آن، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به تخریب آثار فرهنگی تاریخی منجر می شوند. در حوزه حفاظت از ارزش ها و مواریث فرهنگی (ملموس و ناملموس)، پرسش مهم آن است که کدام موضوع دارای اهمیت بیشتر است؟ به تعبیر دیگر؛ در نگهداشت کدام موضوع باید کوشش بیشتر کرد. اثرِ فرهنگی یا رفتارِ فرهنگی؟و آیا می توان به صورت توأمان از تخریب آثار جلوگیری کرد و هم یک رفتارِفرهنگی را که اساسِ تعریف و غنا در منظرِفرهنگی است حفظ کرد؟ درکِ این موضوع که در حفاظت از مفهوم میراث فرهنگی به ویژه مفاهیم در ارتباط با منظرِفرهنگی، پیوستی غیرقابل انکار میان عناصر و آثار تاریخی و فرهنگی و باورها و رفتارهای متأثر از آن وجود دارد، می تواند در فهم، تحلیل، معرفی آثار مؤثر واقع شود و در حیطه حفاظت، رفتاری مطمئن تر و اصیل تری را موجب شود. با این نگاه پژوهش حاضر، سه نمونه از این رفتارها را در چند حوزه کاملاً متفاوت از جغرافیای فرهنگیِ بزرگ و متنوعِ ایران مورد بررسی قرار داده است و با تشریحِ جنبه های فرهنگی، روانی و اجتماعی این گونه رفتارها، کوشش نموده با تحلیلِ چنین رفتاری، امکان حفاظت از موضوعات و مفاهیم مورد اشاره را بررسی کند.

خاطراتجمعی بخشی از ارزشهای فرهنگی شهرهاست که علاوه بر نقشی که در هویتبخشی به آنها ایفا مینماید، موجبات لمس تجربه تکرارنشدنی از نسلی به نسل دیگر را فراهم میسازد. تحولات پرشتاب شهر بجنورد پس از مرکز استان شدن تأثیرات فراوان و گاه مخربی را بر شهر داشتهاست. مسأله بدهویتی شهرهای ما مسأله جدیدی نیست لیکن چگونگی برخورد با آن، با وجود سابقه مسأله، هنوز مششخص نیست. هدف این تحقیق، شکلدهی به هویت ویژه شهر بجنورد بر مبنای ارزشهای فرهنگی درون شهر (خاطراتجمعی و روایتها) است. لذا سعی شده است بر اساس تجربیات ساکنین شهر بجنورد، مفهوم خاطرهجمعی شهر بررسی شود. پژوهش با بهرهگیری از پارادایم کیفی و به روش گراندد-تئوری انجام شده است. مشارکتکنندگان 51 نفر شامل 32 زن و 19 مرد و ساکن(بومی) شهر بجنورد بودند. برای جمع آوری دادهها از مصاحبههای نیمه ساختارمند استفادهشد. طبق یافتهها، که حاصل بررسی دادهها در 6 مقوله هستهای، 41-مقوله، 55مفهوم اصلی و 156نشانه (کد) در محیط نرمافزار مکس کیودا است، «نشانداری مکان (مکان با ویژگی خاص)» (73 ارجاع) و «هنرهای بومی و مراسمات محلی» (35 ارجاع) بعنوان دو مقوله هستهای با بیشترین فراوانی نشانههای ارجاعی استنباط شدند. این مفهوم معرف چگونگی خلق خاطراتجمعی در شهر بجنورد است. بر اساس یافتههای مطالعه، توصیه میشود در برنامههای توسعهشهری بجنورد، تقویت نشانهها با بیشترین فراوانی و همچنین سرمایهگذاری بر روی سایر نشانههای معرفی شده، به منظور تولید خاطراتجمعی مشترک شهروندان در دستور کار قرار بگیرد.

امروزه حفاظت پیشگیرانه به عنوان راهی برای حفظ آثار تاریخی بیش ازپیش اهمیت یافته است. حفاظت پیشگیرانه بهترین راهکار برای موزه ها به شمار می رود. باتوجه به این که بخشی از آثار در مجموعه های خصوصی قرار دارند، اعمال این نوع حفاظت در مجموعه های خصوصی در سراسر دنیا، درحال گسترش است؛ اما باتوجه به این که اهمال در انجام این شیوه حفاظتی، عواقب و پیامدهای زیانباری در پی خواهد داشت و باتوجه به بررسی شرایط حفاظت پیشگیرانه در مجموعه های خصوصی در ایران، هدف از نگارش این مقاله، بررسیِ مهم ترین نتیجه اعمال این نوع حفاظت در این مجموعه هاست. روش پژوهش مورداستفاده در این مقاله، آمیخته از نوع کمی-کیفی است و با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاری با 14 نفر از متخصصین و بررسی پایایی و روایی مصاحبه ها و سپس با تجزیه و تحلیل اطلاعات به روش کلایزی-کن، پرسشنامه تنظیم شده و در اختیار 96 نفر از مجموعه داران کشور قرار گرفته است و درنهایت از آزمون فریدمن به منظور اولویت بندی مؤلفه ها استفاده شده، و پیامدهای ناشی از عدم اعمال این نوع حفاظت، اولویت بندی گردیده است. اما پرسش اصلی این است که، پیامدهای عدم استفاده از روش های حفاظت پیشگیرانه در مجموعه ها چیست و عدم اجرای این روش های چه آسیب هایی را متوجه آثار تاریخی و تأثیرات آن در جامعه خواهد کرد؟ در این راستا لازم است هم پیامدهای اصلی شناسایی شوند، و هم میزان اهمیت هریک از آن ها مشخص شود. به نظر می رسد مهم ترین پیامد عدم اعمال حفاظت پیشگیرانه در مجموعه های خصوصی ایران، مخدوش شدن ارزش های فرهنگی آثار موجود در مجموعه هاست. نتایج نشان داد که پیامدهای ناشی از عدم استفاده از روش های حفاظت پیشگیرانه در سه سطح قابل بیان هستند؛ سطح اول، دسته بندی فرسودگی و تخریب آثار موجود است؛ سطح دوم، شامل از بین رفتن ارزش آثار می شود؛ و سطح سوم، ایجاد خسارت های مادی و معنوی به مجموعه داران را نشان می دهد. تحلیل های آماری نشان می دهند، از بین این سه سطح، سطح دوم که شامل از بین رفتن ارزش آثار می شود از اهمیت بیشتری برخوردار است.

اهداف: میراث معماری مدرن اولیه در دوره پهلوی اول، بیانگر مفهوم هویت در ساحتی جدید بوده که حاصل انقطاع معماری سنتی ایران است. تجربه معماری تاریخ گرا در دوره پهلوی اول، از نخستین تلاش های صورت گرفته در راستای امتداد هویت معماری ایران در این قالب نوین می باشد. هدف از این پژوهش بازخوانی ریشه ها و سطوح رویکرد تاریخ گرا در دوره پهلوی اول است تا چگونگی استمرار هویت در میراث معماری مدرن این دوره تبیین گردد. روش ها : رویکرد این پژوهش کیفی است که با روشی توصیفی-تحلیلی، ارتباط ارزش فرهنگی میراث معماری مدرن را با مفهوم هویت در معماری تعیین نموده، از طریق رجوع به اسناد مربوطه، روند شکل گیری معماری را در دوره پهلوی اول مورد بررسی قرار داده و با مطالعه منابع کتابخانه ای، به واکاوی مفهوم هویت در معماری و مؤلفه های وابسته به آن می پردازد. سپس با روشی استنباطی، ارتباط سطوح تاریخ گرایی و هویت پذیری در میراث معماری مدرن را واکاوی نموده و بر اساس آن ابنیه منتخب از جریان تاریخ گرای پهلوی اول را مورد تجزیه وتحلیل قرار می دهد. یافته ها: تاریخ گرایی تقلیدی، الگویی و مفهومی سه سطح شکل دهنده رویکرد بازگشت به گذشته هستند که با مراحل مختلف هویت یعنی فرمی، استنباطی و معنایی ارتباط مستقیم دارند. نتیجه گیری: هویت در میراث معماری دوره پهلوی اول با نگرش تاریخ گرا، در ابتدا از طریق برداشت مستقیم و انطباق عینی با شاخصه های معماری تاریخی ایران، به شکلی فرمی انتقال می یابد. در امتداد آن، گروهی دیگر از ابنیه شکل می گیرند، که هویت در آن ها به واسطه به کارگیری غیرمستقیم عناصر معماری ایران و پالایش و تجرید مؤلفه های تاریخی، از طریق بازنمایی محتوایی امتدادیافته و ضمن تأکید بر تشابه، تمایزی فرهنگی را در میراث معماری این دوران، به نمایش می گذارند.

هدف: هدف محقق در این مقاله، تحلیل نیازسنجی شاخصهای توانمندساز ارتقای معرفت فرهنگی دانشجویان بود. روش: این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و به صورت کمّی و کیفی انجام شده است. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه در سه مقطع کارشناسی، ارشد و دکتری به تعداد 15000 نفر است و حداقل تعداد نمونه تحقیق بر اساس جدول مورگان، 375 نفر با رعایت روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شد. ابزار مقاله، پرسشنامه محقق ساخته با پایایی 84 درصد بود. داده ها نیز به وسیله آزمونهای تحلیل عاملی، تی تک نمونه ای، تی تست، تحلیل واریانس آنوا و آزمون تعقیبی فیشر آنالیز شد. یافته ها: نتایج نشان داد که مؤلفه های فعالیت فرهنگی، ارزش فرهنگی و نگرش فرهنگی، مهم ترین مؤلفه های معرفت فرهنگی تحقیق بوده و اینکه مؤلفه های معرفت فرهنگی در بین قومیت، وضعیت تأهل و جنسیت مختلف دانشجویان و نیز تحصیلات در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد تفاوت معناداری نشان نداد، اما در متغیّر تحصیلات در بین دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد با دانشجویان دکتری در خصوص رصد فرهنگی تفاوت معنادری یافت شد. نتیجه گیری: نتیجه کاربرد عوامل پژوهش حاضر، توسعه معرفت فرهنگی، ایجاد ذهنیت مثبت به این فعالیتها، رشد سلامت و شادابی روانی دانشجویان را به دنبال دارد.

خودباوری، یکی از خصوصیات مهم و اساسی شخصیت هر فرد را تشکیل می دهد و بر روی سایر جنبه های شخصی انسان اثر می گذارد و کمبود یا فقدان آن باعث عدم رشد سایر جنبه های شخصیت خواهد شد. هدف پژوهش حاضر، تعیین رابطه بین ارزش های فرهنگی، شیوه های فرزندپروری، منابع کنترل و سبک های اسنادی با خودباوری جوانان استان بوشهر بود. روش تحقیق حاضر، توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری شامل تمامی جوانان استان بوشهر بود که از بین شهرستان های مختلف استان بوشهر، به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای تعداد 3000 نفر انتخاب گردیدند. ابزارهای پژوهش حاضر شامل پرسشنامه های سبک های اسنادی سلیگمن، منبع کنترل لوینسون، مقیاس خودباوری روزنبرگ و ارزش های فرهنگی هافستد بود. جهت تجزیه و تحلیل داده ها ازضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون استفاده شد. نتایج تحلیل داده ها نشان داد که فرهنگ مردسالاری- زن سالاری و فرهنگ توزیع قدرت با خودباوری رابطه معکوس معنی داری دارد. بین شیوه فرزند پروری منطقی و شیوه فرزندپروری استبدادی با خودباوری رابطه معنی داری به دست آمد. بین منبع کنترل درونی و بیرونی با خودباوری رابطه معنی داری وجود داشت. از طرف دیگر، سبک های اسنادی خوشبینانه و بدبینانه رابطه معنی داری با خودباوری داشتند. بنابراین، بر اساس نتایج تحقیق می توان گفت که منبع کنترل درونی و سبک های اسنادی خوشبینانه به خوبی می توانند خودباوری جوانان را پیش بینی نمایند.