مشارکت الکترونیک

دموکراسی در سراسر جهان متداول ترین شیوه اداره حکومت است و می توان گفت که دموکراسی سازی دولت ها و جوامع جهانی با استفاده از فن آوری اطلاعات، حرکتی رو به پیشرفت داشته است. دولت الکترونیک یا دولت دیجیتال، به استفاده دولت از فن آوری اطلاعات برای جابجایی اطلاعات بین مردم، سازمان ها، بازار و ارکان دیگر دولتی گفته می شود. به عنوان بخشی از دولت الکترونیک، مشارکت الکترونیک، نشان دهندة یک شیوه تعاملی نوین میان مدیریت شهری از یک سو و شهروندان از سوی دیگر است. این شیوة مشارکت می بایست با نیازها و مهارت های استفاده کنندگان و ترکیب مناسبی از فن آوری ها، فرایندها و شیوه های تعبیه شده در یک ساختار سازمانی موجود شامل ملاحظات استراتژیک گروه های هدف، هماهنگی و سازگاری داشته باشد. در پژوهش پیش روی، مفاهیم، زمینه های فنی و فرهنگ مشارکت الکترونیک تبیین شده و جایگاه مشارکت الکترونیک در شهرهای هلسینکی و فرانکفورت مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفته است. این تحقیق با استفاده از پرسشنامه الکترونیکی بین 500 خانوار ساکن در شهر هلسینکی و استفاده از سیستمی تلفیقی برای تعاملات فضایی در یک شرایط آزمایشی (آزمایشگاه ارتباطات آنلاین)، در شهر فرانکفورت، مورد ارزیابی قرار گرفت. از مهم ترین نتایج پژوهش، لزوم استفاده از شبکه محلی با سرعت بالا و در دسترس برای همه شهروندان، ایجاد یک جامعه مجازی و پدید آوردن شرکت های خانگی و همچنین توجه به مسایلی از قبیل کیفیت، چارچوب زمانی، هزینه ها، روش و ابزار در هنگام تدارک زیرساخت های لازم جهت مشارکت الکترونیکی شهروندان است.

رشد اینترنت و دیگر شبکه های اجتماعی در عصر کنونی، فرصت های جدیدی را برای به اشتراک گذاشتن دانش و تجربیات افراد با دیگران فراهم می کند. از سوی دیگر، رشد و توسعة این ابزارها، فرصت هایی را نیز برای بهره گیری از منابع بدیع نوآوری در اختیار سازمان ها می گذارد. هرچند قابلیّت های جمع سپاری، به معنای یک رویکرد بازاریابی نوین برای برخی سازمان ها و مدیران آنها هنوز به درستی شناخته نشده است، اما سازمان های مختلف می توانند این پلات فرم را برای ارتقای عملکرد شرکت و ایجاد مزیت رقابتی به کاربندند. در این پژوهش، تأثیر پلات فرم جمع سپاری بر عملکرد شرکت بررسی شده است. برای جمع آوری اطلاعات از داده های کتابخانه ای و پرسشنامه استفاده شده است. روایی پرسشنامه به صورت صوری و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ (0.78) تأیید شده است. با استفاده از آزمون های آماری معادلات ساختاری و با یهره گیری از دو نرم افزار Spss و Lisrel فرضیات بررسی شده اند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که انگیزة مشارکت در جمع سپاری بر استفاده از جمع سپاری و استفاده از جمع سپاری بر ارتقای عملکرد شرکت تأثیر دارد. همچنین، نتایج نشان می دهد که میزان پاداش درنظرگرفته شده برای جمع سپاری بر ایجاد انگیزه برای مشارکت در جمع سپاری تأثیر معناداری ندارد. همچنین عملکرد شرکت از طریق جمع سپاری، بر کاهش هزینة کسب و کارها و بهره وری فعالیت ها تأثیر معناداری ندارد.

مشارکت مردم در قانونگذاری به اشکال مختلف صورت می پذیرد. در دو دهه اخیر ظرفیت بالای فناوری اطلاعات و ارتباطات برای حمایت از مشارکت شهروندان در فرایندهای دمکراتیک پدید آمده است که در کشورهای مختلف به اشکال گوناگون از آن بهره می برند. ابزارهای دیجیتالی، پارلمان ها را تغییر می دهند. رسانه های جدید و داده های باز به مجالس کمک می کنند تا با مخاطبان ارتباط بهتری برقرار کنند. تحقیق حاضر مطالعه ای تطبیقی است و محیط پژوهش آن مجالس قانونگذاری کشورهای منتخب مشتمل بر فنلاند، ترکیه، آفریقای جنوبی، ایالات متحده آمریکا، انگلستان، مالزی، برزیل، فرانسه، آلمان و ایران است که با معیارهای نظام حقوقی، رژیم اجرایی، کارآمدی و موفقیت در امر قانونگذاری از طریق جستجوی هدفمند، انتخاب شدند و به صورت دقیق مورد بررسی قرار گرفتند. همه کشورهای مورد مطالعه در این تحقیق، به اشکال مختلف اختیار قانونگذاری را مجالس برعهده دارند و از مشارکت مردم در امر قانونگذاری به صورت سنتی یا الکترونیک بهره می بردند. مشارکت الکترونیک در این کشورها از سطح اطلاع رسانی آن لاین تا مشارکت الکترونیکی مردم در تصمیم گیری ها متفاوت است. در کشور ما، ظرفیت های زیرساختی فناوری و همچنین قوانین مناسب برای مشارکت مردم در قانونگذاری وجود دارد و نمایندگان مجلس می توانند به راحتی با ذی نفعان و ذی ربطان در تعامل باشند. این شرایط موقعیت بسیار مناسبی را برای مشارکت کارشناسی و تخصصی در حوزه قانونگذاری فراهم می سازد.

زمینه و هدف: مشارکت الکترونیک کاربرد فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی در فرایند خط مشی گذاری و تصمیم گیری های عمومی، است که با پیشرفت روزافزون فناوری های اطلاعات و ارتباطات در کشور و تقاضای رو به رشد شهروندان برای دخالت مستقیم در امور خط مشی گذاری مطرح گردیده است. هدف پژوهش حاضر، ارائه الگوی توسعه مشارکت الکترونیک در ایران است . روش: رویکرد پژوهش حاضر کیفی و راهبرد بکار گرفته شده نظریه داده بنیاد است ، جامعه آماری این پژوهش شامل استادان دانشگاه، پژوهشگران خط مشی گذاری عمومی و مدیران اجرایی در زمینه طرح های توسعه دولت الکترونیک است و نمونه گیری به روش غیرتصادفی و ترکیب گلوله برفی و نظری انجام شد. بدین منظور 15 مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته با خبرگان حوزه و 5 سند و گزارش مرتبط مطالعه شد. تحلیل یافته ها با کمک نرم افزار مکس کیو.دی.ای[1] ویرایش 12 انجام شد. یافته ها : تحلیل یافته ها در سه فرایند کدگذاری باز، محوری و انتخابی براساس روش «اشتراوس و کوربین» منجر به ظهور 1922 کد باز، 435 مفهوم انتزاعی در قالب 28 مقوله اصلی شد که در مرحله کدگذاری محوری، روابط بین این مقوله ها با استفاده از پارادایم کدگذاری محوری تبیین شد و درنهایت با کدگذاری انتخابی، 6 قضیه نظری اصلی به دست آمد. نتایج : نتایج پژوهش نشان می دهد که توسعه مشارکت الکترونیک در ایران شامل توسعه سه مؤلفه خط مشی مشارکت الکترونیک، سیستم مشارکت الکترونیک و چرخه مشارکت الکترونیک در خط مشی گذاری عمومی است. از مهمترین گزاره های نظری به دست آمده می توان به ضرورت اتخاذ راهبرد پذیرش و گفتمان سازی در شکل گیری خط مشی مشارکت الکترونیک در ایران ازطریق مشارکت همه بازیگران توسعه مشارکت الکترونیک و در نظر گرفتن ملاحظات آنها در طراحی و توسعه سیستم مشارکت الکترونیک در کل چرخه مشارکت الکترونیک اشاره کرد. همچنین می توان گفت در صورت توسعه مشارکت الکترونیک در ایران می توان انتظار داشت پیامدهایی چون جامعه مشارکت جو، حکمرانی مشارکتی و درنهایت توسعه پایدار مبتنی بر مردم تحقق یابند که گامی اساسی برای تحقق مردم سالاری دینی واقعی در کشور به شمار می آیند.  

در سال های اخیر برنامه ریزان و مدیران شهری بیش ازپیش متوجه اهمیت مشارکت شهروندان در فرایند مدیریت و برنامه ریزی شهری شده و تلاش های بسیاری برای نزدیک تر کردن مشارکت از نظریه به عمل کرده اند. این در حالی است که بسیاری از این تلاش ها، چندان موفق نبوده اند؛ لذا ارزیابی فرایندهای مشارکتی بسیار اهمیت دارد و می تواند به کارایی و اثربخشی بیشتر مشارکت عمومی در عمل بینجامد. ازاین رو این پژوهش به ارزیابی پویش آرزوهای تهران به عنوان یک فرایند مشارکت عمومی می پردازد، تا از خلال آن بتوان به فرایندهای مشارکتی کاراتر در مسیر حکمروایی خوب شهری با توجه به تأثیر چنین فرایندهایی بر اعتماد شهروندان با تمرکز بر فرایندهای مشارکت الکترونیکی دست یافت. رویکرد این پژوهش کیفی است و برای ارزیابی این پویش سعی شده است از تجربه و دیدگاه کنشگران مختلف این فرایند استفاده شود، ازاین رو تعدادی مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته با مدیران شهری، کارشناسان و فعالان اجتماعی درگیر با این پروژه صورت گرفته است. همچنین برای دسترسی نسبی به تجربه شهروندان مشارکت کننده در این پویش، پیام های شبکه های مجازی نیز تحلیل شده است. برای تحلیل محتوای مصاحبه ها و پیام ها از شیوه تحلیل محتوای کیفی و کدگذاری استفاده شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که بدبینی و بی اعتمادی شهروندان نسبت به نهادهای عمومی و دولتی و نبود فضای مناسب و آمادگی برای تعامل از پیش نیازها، ناهماهنگی میان دستگاه های اجرایی در طول فرایند و نبود یادگیری متقابل و نرسیدن به توافق جمعی درنتیجه فرایند از عوامل ناکامی پویش آرزوهای تهران به حساب می آید.

در بسیاری از مواقع کشورها شاهد شکست برنامه ریزی ها و سیاست گذاری های خود هستند بنابراین نیاز به الگوهای مشارکت در جوامع بسیار احساس می شود. در ایران نبود مشارکت باعث عدم پذیرش طرح های توسعه شهری از سوی مردم، بالا رفتن هزینه های تحقق برنامه ها، طرح ها و نهایتا ناکامی نظام شهرسازی کشور شده است. با گسترش استفاده از اینترنت و عدم امکان برگزاری جلسات با حضور تمامی شهروندان، مشارکت الکترونیکی می تواند منتخبین شورای شهر را در ارائه ی خدمات بهتر و رسیدگی به نظرات و مشکلات شهروندان یاری رساند. امکانات شورای شهر بجنورد در زمینه ی مشارکت الکترونیک، محدود به وب سایت، گروه های تلگرام و صفحات اینستاگرام اعضای شورا است. پژوهش حاضر به دنبال بررسی چالش های مشارکت الکترونیکی شهروندان در تصمیم گیری شورای شهر بجنورد است. این پژوهش از نظر نوع، کاربردی بوده و در زمره ی پژوهش های تحلیلی است و ازلحاظ روش شناسی در دسته تحقیقات آمیخته قرار دارد. جهت تحلیل داده های حاصل از مصاحبه از تحلیل محتوا، پرسشنامه ها از نرم افزار اس پی اس اس، انجام آزمون تی تک نمونه ای و آزمون های توصیفی استفاده شده، برای یافتن وضعیت مشارکت الکترونیک نیز از روش دی پی اس ای آر و سوات بهره گرفته شده است. بررسی ها نشان داد درخصوص اخبار و مصوبات شورای شهر بجنورد اطلاع رسانی الکترونیکی کامل انجام شده و اخبار جلسات روزانه برای شهروندان منتشر می شود اما درخصوص حضور اعضای شورای شهر در پلت فرم های مختلف و ارتباط گیری الکترونیکی با آنان به شهروندان اطلاعی داده نشده تا آن جا که بسیاری از شهروندان از حضور اعضای شورای شهر در فضای مجازی اطلاعی نداشته و علی رغم تمایل به تعامل الکترونیک راه های ارتباطی را نمی دانستند. مجموعا می توان گفت شورای شهر بجنورد در مرحله اطلاع رسانی الکترونیکی است.