مطالعات زبان فارسی (شفای دل سابق)

شبکه های اجتماعی یکی از ساختارهایی است که در سال های اخیر گسترش روزافزونی داشته است؛ زیرا علاقمندی مردم به شبکه های اجتماعی و پیگیری اخبار از این طریق، صاحبان چنین برنامه هایی را به بهبود اخبار ارائه شده بیشتر تشویق می کند. از همین روست که برای جلب مخاطبان، یک رقابت شدیدی بین شبکه های اجتماعی صورت می گیرد. در این میان، مردم بیشتر شبکه ای را دنبال می کنند که اخبار مهم و سریع را با رعایت اصول زبان و خط فارسی به مخاطبان خود ارائه می دهد. پس وجود ویراستار در هر کانال خبری از ضروریت هایی است که موجب می شود، اخبار بدون خطاهای زبانی، دستوری و غیره به اطلاع مردم برسد. بر این اساس مقاله حاضر به روش توصیفی تحلیلی به ویرایش اخبار در سه شبکه خبری شهرستان پارس آباد مغان (آران، سلام و یاشیل مغان) پرداخته است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که در حالی که کانال های خبری مورد بررسی در انتقال به موقع اخبار و اطلاعات موفق عمل کرده اند؛ اما در برخی موارد با چالش هایی در زمینه دقت ویرایشی و زبانی مواجه بوده اند.

جلال الدین محمد بلخی شاعر و عارف سده هفتم از پیشروان شعر عرفانی و پروین اعتصامی از پیشکسوتان شعر عصر تجدد، یکی در سده هفتم و دیگری در دوران معاصر برای اصلاح جامعه با رویکرد های متفاوت شعر سروده اند. دراین پژوهش شعری از پروین اعتصامی «مست و هوشیار» و «خواندن محتسب مست خراب افتاده را به زندان» از مولوی، بررسی سبک زبانی در سه محورِ آوایی، لغوی و نحوی با رویکرد تطبیقی انجام یافته است. روش تحقیق در این مقاله کیفی و کمی، مبتنی بر تحلیلی-توصیفی است. در این دو عنوان شعر که تمثیل گونه است، هر دو شاعر نقش راوی دارند که در یک گفت وگوی داستانی بیان شده است. هدف از نوشتن این مقاله چگونگی تأثیرپذیری پروین اعتصامی از مولوی است. یافته های تحقیق نشان می دهد که  پروین اعتصامی  افزون بر اینکه از محتوای داستان متأثر بوده است از زبان داستان به ویژه در گزینش واج ها نیز از مولوی پیروی کرده است. آنچه در شعر پروین متمایز می نماید، چگونگی تصرف در مضامین و کیفیت ارائه داستان است. تفاوتی که در شعر مولوی به نظر می رسد عناصر عرفانی به کاررفته نسبت به شعر پروین اعتصامی غالب تراست؛  اما هر دو شعر از نظر موضوعی انتقادی، سیاسی و اجتماعی است. چنین نتیجه می توان گرفت که هر دو شعر از نگاه موضوع جنبه انتقادی سیاسی دارند؛ اما از نظر لحن کلام عناصر عرفانی در مثنوی نسبت به قطعه پروین اعتصامی غالب تر است.

رمان تنگسیر اثری برجسته و ناتورالیستی از صادق چوبک است که در این اثر نقش توصیفی، جایگاه ویژه ای در شکل گیری مکتب ادبی نویسنده، شکل گیری شخصیت های داستان و صحنه پردازی ها دارد. از ابزارهای مهم توصیف در این رمان، می توان به صفت و مسند اشاره کرد؛ بر این اساس این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و با ابزار کتابخانه ای در پی مقایسه کارکرد ادبی مسند و صفت در رمان تنگسیر از صادق چوبک است؛ به گونه ای که مسند و صفت های این رمان استخراج و تجزیه و تحلیل شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که مسند کارکرد بیشتری در ساخت و پرداخت شخصیت ها داردو صفت، شکل هنری تری دارد و ادبیت بیشتری به متن داستان می بخشد. در بخش فضا سازی به لحاظ تعداد و تنوع بسامد رنگ ها و صفات فیزیکی، صفت کارکرد بیشتر و مؤثرتری نسبت به مسند دارد.

مکتب رئالیسم یکی از بنیادی ترین مکاتب هنری است که در اواسط قرن نوزدهم در فرانسه ظهور کرد و به سرعت گسترش یافت. پرهیز از تخیل و الهام های درونی رمانتیک ها و پرداختن به واقعیت های عالم بیرون از اساسی ترین اصول این مکتب بود که شاعران، نویسندگان و هنرمندان را به سوی خویش کشاند. به بیان دیگر رئالیسم، پیوند دهنده آثار ادبی با جامعه و مسائل اجتماعی است. همگام با حرکت های مشروطه خواهان و وقوع انقلاب اسلامی در 22 بهمن 57 در ایران، شاعران و نویسندگان با توصیف واقعیت های بیرونی و انحطاط و عقب ماندگی کشور، این بینش هنری را کمابیش و البته به شکلی ناقص به کار گرفتند و در خدمت اهداف انقلابی درآوردند. این دوران (مشروطه، انقلاب اسلامی) را باید نقطه عطفی در ورود شعر به حوزه زندگی مردم و مسائل جامعه و متمایل شدن آن به واقع گرایی دانست. از میان شاعران، سلمان هراتی با درک شرایط جامعه و مسائل بین الملل به واقعه های پیش آمده در کشور و حتی جهان واکنش نشان می دهد. نگارنده این پژوهش، اصول رئالیسم را در مؤلفه جنگ و زیر مؤلفه های آن در آثار سلمان هراتی بررسی کرده است. یافته های پژوهش گویای آن است که سایه شوم جنگ تحمیلی بر ملت ایران، درد و رنج مردم مناطق جنگی، بازتاب عواطف و احساسات انسانی در این دوران سخت، شهادت طلبی به عنوان هدف مقدس برای دفاع از ناموس و حس وطن پرستی در اشعار سلمان هراتی دیده شده است.

عشق رکن اصلی مباحث عرفانی و ادبی است. این مبحث مهم در اشعار فارسی ازجمله اشعار نیّر تبریزی و عمّان سامانی نیز وارد شده است و این دو شاعر، واقعه کربلا را با چاشنی عشق به تصویر کشیده اند. این مقاله که به روش توصیفی تحلیلی نگاشته شده است، مبحث عشق و مؤلفه های اساسی آن را در گنجینه الاسرار عمّان سامانی و دیوان نیّر تبریزی می کاود و به ارتباط عارفانه و عاشقانه حسین (ع) با معشوق ازل و نیز جانفشانی و ایثار یاران امام در راه حسین (ع) را به عنوان پیر و مراد خود می پردازد. چگونگی پیدایش عشق، برتری عشق بر عقل، اتحاد عشق، عاشق و معشوق، خاصیت های میِ محبت، طلب رضای محبوب ازجمله مشخصه هایی هستند که هر دو شاعر حسینی با دیدگاه ها و روایت ها و تأویل های خود گاهی به صورت مستقل و گاهی در داخل روایت های واقعه کربلا و از زبان اشخاص به آن ها پرداخته اند. نتیجه آن که حسین (ع) در ارتباط با محبوب ازل، در حکم عاشق راستین حق و خانواده و یاران امام نیز در ارتباط با ایشان بهترین عاشقان و مریدان وی هستند و محبوب ازل را به واسطه او می شناسند.

یکی از مهم ترین و جذاب ترین مباحث حوزه زیباشناسی در ادبیات، تصویرپردازی در آثار ادبی است. قرآن کریم از زیباترین عبارات و کلمات، در شیوه بیان و تصویرسازی صحنه ها بهره می جوید و جهان هستی را نیز پیوسته زنده و پویا ترسیم می کند؛ به همین دلیل می توان گفت یکی از وجوه سادگی و قابل فهم بودن کلام قرآن، همین تصویرسازی و ملموس بودن مفاهیم ذهنی آن است. بر این اساس این پژوهش در پی آن است تا با روش توصیفی تحلیلی شیوه اثرپذیری تصویری بلاغی از قرآن کریم در گلستان را بررسی کند. آنچه از این پژوهش حاصل شد این است که سعدی برای بیان مفاهیم تربیتی و اخلاقی خود در گلستان، از تصاویر قرآنی به وفور بهره گرفته است و تصاویر قرآنی را با استفاده از صنایع بلاغی و ادبی مانند تشبیه، تمثیل، استعاره، کنایه و غیره ترسیم کرده است.

جامعه شناسی ذوق ادبی یکی از شاخه های جامعه شناسی ادبیات است که به بررسی عوامل مختلف و موثر شکل دهی ذوق ادبی در بستر اجتماعی – فرهنگی می پردازد. عوامل مختلفی در شکل گیری ذوق ادبی در هر زمان دخیل هستند و البته این عوامل در دوره های مختلف بنا به مقتضیات زمانه متفاوت بوده است. هدف اصلی این پژوهش بررسی جامعه شناسی ذوق ادبی در مثنوی معنوی است و سؤال اصلی پژوهش این است که عوامل اصلی و زمینه ساز ذوق ادبی در مثنوی معنوی کدام اند؟ روش تحقیق در این پژوهش توصیفی – تحلیلی است. نتایج تحقیق نشان داد که بدون شک در شکل گیری یک اثر ادبی عوامل بی شماری می توانند دخیل باشند که کتاب مثنوی معنوی نیز از این قاعده جدا نیست. در پی حمله مغول به کشور ایران، مردمان این دیار با نوعی یأس و سرشکستگی و پوچی مواجه بودند که راه نجات خود را در پناه بردن به عرفان می دانستند و این وظیفه را متون عرفانی آن دوران به خوبی و صد البته مثنوی معنوی به شکلی ویژه به تمام و کمال انجام داده اند افزون بر روح جمعی زمانه که طالب به وجود آمدن چنین آثاری بوده است، وقایع سیاسی و اجتماعی را نیز در بوجود آوردن این اثر می توان دخیل دانست. همچنین آنچه که بیش از همه می توان از آن به عنوان ویژگی های منحصر به فرد مثنوی معنوی نام برد، خود اثر ادبی، نحوه توجه مولانا به مخاطب یا به بیان دیگر عنصر مخاطب و در آخر شیوه ی منحصر بفرد مولانا در داستان پردازی است.