کودکان استثنایی (پژوهش در حیطه کودکان استثنایی)

در این روزها تردید وجود دارد که در صورت محرومیت از فرصت تحصیل، از هر کودکی انتظار موفقیت در زندگی وجود داشته باشد. چنین فرصتی حقی است که باید در شرایط مساوی در اختیار همه قرار گیرد و دولت باید متعهد به ارائه آن گردد. سیستم های آموزشی، دانش آموزان را برای نقش های بزرگسالی مرتبط با کار و زندگی اجتماعی آماده می کنند. در سال های اخیر، اصلاحات آموزشی در ایالات متحده بر افزایش مسئولیت پذیری مدارس برای رسیدن به این هدف، متمرکز شده است. سختگیری تحصیلی بیشتر، تاکید بر همگام شدن با رشد فناوری همراه با پیشرفت جهانی و کاهش شکاف بین آموزش مدرسه ای و آمادگی دانشگاهی و شغلی، سبب تغییر چشم انداز آموزشی می شود

هدف: این پژوهش با هدف تعیین «روایی تشخیصی نسخه پنجم تکمیلی مقیاس های هوشی وکسلر کودکان در دانش آموزان با ناتوانی یادگیری استان مازندران» انجام شد. سؤال اصلی پژوهش به این ترتیب مطرح می شود که آیا نسخه پنجم تکمیلی مقیاس های هوش وکسلر کودکان در دانش آموزان با ناتوانی یادگیری استان مازندران روایی تشخیصی دارد؟ روش روش پژوهش حاضر، در حیطه مطالعه های روان سنجی جای گرفت که زیرمجموعه روش پژوهش روش شناختی است. جامعه پژوهش را تمامی دانش آموزان استان مازندران که در دوره اول ابتدایی (کلاس اول، دوم و سوم) در سال تحصیلی 97-98 مشغول به تحصیل می باشند و به عنوان دانش آموزان با ناتوانی یادگیری در مراکز خصوصی و دولتی تحت پوشش خدمات آموزشی- درمانی قرار دارند، تشکیل می دهند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند تعداد 240 نفر از دانش آموزان ناتوان یادگیری به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. ابزار اندازه گیری در این پژوهش نسخه پنجم تکمیلی مقیاس هوشی وکسلر کودکان است که روایی و اعتبار مطلوبی دارد. مدل آماری استفاده شده در پژوهش حاضر برای تعیین روایی تشخیصی، روش فاصله اطمینان است. یافته ها: در نهایت، یافته های پژوهش نشان داد که آزمون های «ظرفیت فضایی مستقیم»، «ظرفیت فضایی معکوس» و «یادآوری جملات» در دانش آموزان ناتوان یادگیری، روایی تشخیصی داشته است. نتیجه گیری: نسخه پنجم تکمیلی مقیاس های هوش وکسلر کودکان می تواند دانش آموزان ناتوان یادگیری را از دیگر دانش آموزان تشخیص دهد.

هدف: هدف پژوهش حاضر ارزیابی پردازش معنایی واژه های گفتاری و نوشتاری در نوجوانان فارسی زبان مبتلا به فلج مغزی و مقایسه آن با نوجوانان سالم بود. روش: پژوهش حاضر، از نوع کمی و از نظر روش تجربی است. جامعه آماری متشکل از 60 نوجوان مبتلا به فلج مغزی و سالم ساکن شهر تهران بود. گروه آزمایش شامل30 نوجوان مبتلا به فلج مغزی 10-15 ساله (17 دختر و 13 پسر) بود که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. عارضه همه آنها از نوع انقباظی بود. برای گروه کنترل، 30 نوجوانان سالم براساس با جنسیت، سن و تحصیلات نوجوانان مبتلا به فلج مغزی انتخاب شد. برای ارزیابی توانایی های واژگانی آزمونی های پژوهش از آزمون های (47) و (48) انطباق واژه های گفتاری و نوشتاری با تصویر استفاده شد. آزمون ها با فاصله یک هفته ای روی آزمودنی ها اجرا شد. یافته ها: نتایج نشان داد که توانایی نوجوانان مبتلا به فلج مغزی در پردازش معنایی واژه های گفتاری و واژه های نوشتاری به طور معناداری نسبت به نوجوانان سالم ضعیف تر است. همچنین، الگوی رشد درک واژه های گفتاری و نوشتاری نوجوانان مبتلا به فلج مغزی نسبت به نوجوانان سالم دچار تأخیر است. نتیجه گیری: تحلیل یافته های پژوهش مشخص کرد، اختلال در شبکه واژگانی و اختلال ادراکی نوجوانان مبتلا به فلج مغزی عامل ضعف در پردازش معنایی واژه های گفتاری و نوشتاری آنها است. هر چند که اختلال ادراکی آنها به مراتب بیشتر اختلال در شبکه واژگانی است.

هدف: پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی برنامه مداخله ای مبتنی بر سیستم های یادگیری چندگانه بر بهبود افزایش عملکرد و علاقه به خواندن در دانش آموزان دارای اختلال یادگیری خاص با آسیب خواندن بود. روش: این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه بود، جامعه آماری پژوهش شامل دانش آموزان نارساخوان دوره دوم ابتدایی شهرستان مراغه بودند که 30 نفر از دانش آموزان نارساخوان با استفاده از شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب و به طور تصادفی به دو گروه آزمایش (15 نفر) و کنترل (15 نفر) تقسیم شدند. برنامه مداخله مبتنی بر سیستم های یادگیری به مدت 14 جلسه 45 دقیقه ای روی گروه آزمایش اجرا شد. در آغاز و پایان برنامه مداخله ای، شاخص های بهبود عملکرد خواندن که شامل سرعت، صحت و درک خواندن بود، به عمل آمد. همچنین شاخص علاقه به خواندن، نیز در دانش آموزان اندازه گیری شد. داده ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس تحلیل شدند. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد بین سرعت خواندن (00/0 P =6/1337F=)، صحت خواندن (00/0 P =6/491F =) و درک خواندن (00/0 P =5/56F=) و همچنین بهبود میزان علاقه (00/0 P =3/16284F=) در دو گروه تفاوت معنا داری وجود دارد. نتیجه گیری: برنامه مداخله مبتنی بر سیستم های یادگیری چندگانه می تواند در بهبود عملکرد خواندن دانش آموزان دارای آسیب خواندن مؤثر باشد. از این رو پیشنهاد می شود تا دست اندرکاران و مربیان مراکز مشکلات ویژه یادگیری از این برنامه برای بهبود نارساخوانی دانش آموزان استفاده کنند

هدف: هدف از این پژوهش بررسی اثربخشی توانبخشی شناختی بر ادراک دیداری حرکتی و حافظه کاری کودکان با تأخیر تحولی بود. روش: طرح پژوهشی نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی کودکان 4 تا 6 ساله با تأخیر تحولی بود که در مهد کودک ها و مراکز پیش دبستانی شهر تهران در نیمه دوم سال 1400 ثبت نام کرده بودند. حجم نمونه شامل 30 نفر (15 نفر گروه آزمایش و 15 نفر گروه کنترل) از جامعه آماری به شیوه نمونه گیری در دسترس و با استفاده از آزمون دنور-2 انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه کنترل و آزمایش جایدهی شدند. در آغاز آزمون تحول ادراک بینایی فراستیک و آزمون حافظه کاری ان بک به عنوان پیش آزمون گرفته شد و در ادامه برای گروه آزمایشی، مداخله توانبخشی شناختی اجرا شد در حالی که گروه کنترل هیچ آموزشی دریافت نکردند. داده ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس تک متغیره و چند متغیره تحلیل شد. یافته ها: نتایج نشان داد که مداخله توانبخشی شناختی بر مؤلفه های هماهنگی چشم و دست (001/0P<، 567/54F =)، تمایز شکل از زمینه (001/0P<، 528/98F =)، ثبات شکل (001/0P<، 418/35F =)، وضعیت در فضا (001/0P<، 701/344F =)، روابط فضایی (001/0P<، 722/100F =) و حافظه کاری (001/0P<، 907/125F =)، تأثیر معنادار داشته است. نتیجه گیری: براساس نتایج پژوهش، مشاوران و روانشناسان می توانند برای بهبود ادراک دیداری حرکتی و حافظه کاری کودکان 4-6 سال با تأخیر تحولی از این مداخله استفاده کنند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی برنامه آموزشی شکوفایی پرما بر کیفیت زندگی نوجوانان با آسیب شنوایی انجام شده است. روش: روش انجام پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری این پژوهش شامل همه نوجوانان با آسیب شنوایی 14-17 ساله شهرستان کاشان بودند. 28 نوجوان با آسیب شنوایی با روش تصادفی ساده انتخاب و در دو گروه آزمایش (13 نفر) و کنترل (15 نفر) قرار گرفتند. گروه آزمایش در 10 جلسه 90 دقیقه ای (هفته ای دو جلسه) در برنامه آموزشی شکوفایی پرما شرکت کردند در حالی که گروه کنترل هیچ برنامه آموزشی دریافت نکردند و در فهرست انتظار ماندند. ابزار اندازه گیری شامل پرسشنامه کیفیت زندگی نوجوانان سخت شنوا و ناشنوا (2011) بود. برای تحلیل داده ها از روش تحلیل کووواریانس چند متغیری استفاده شد که با به کارگیری نرم افزار بسته آماری در علوم اجتماعی (نسخه 26) تحلیل شدند. یافته ها: یافته ها نشان داد برنامه آموزشی شکوفایی پرما بر مؤلفه های پذیرش و حمایت از خود، برچسب و شرم ادراک شده و مشارکت در نوجوانان با آسیب شنوایی تأثیر مثبت و معناداری داشت (0001/0 = P) و با توجه به مجذور اتا به ترتیب 65، 86 و 55 درصد تغییرات به علت اثر مداخله بود. نتیجه گیری: بنابراین می توان به منظور بهبود کیفیت زندگی در نوجوانان با آسیب شنوایی از برنامه آموزشی شکوفایی پرما بهره برد.

هدف: این پژوهش با هدف مقایسه تأثیر دو روش آموزش برنامه فرزند پروری مثبت و کتاب درمانی با رویکرد طرحواره بر اضطراب کودکان انجام شده است. روش: طرح پژوهش از نوع پیش آزمون پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش شامل دانش آموزان پسر 7 تا 10 ساله مدارس ناحیه دو شهر کرمان در سال 1398 بود که از مسیر فهرست رفتاری کودک آخن باخ (آخنباخ و رسکورلا ، 2001) از بین آنها 45 نفر با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی به سه گروه 15 نفره تقسیم شدند. دو گروه 15 نفره آزمایشی ( آموزش گروهی فرزند پروری مثبت، کتاب درمانی با رویکرد طرحواره) و یک گروه به عنوان گروه کنترل. فرزند پروری مثبت در 8 جلسه 90 دقیقه ای و کتاب درمانی در 4 جلسه 60 دقیقه ای برای مادران این کودکان اجرا شد و دوباره فهرست رفتاری کودکان آخن باخ (CBCL ) به وسیله مادران هر سه گروه تکمیل شد. گروه کنترل هیچ گونه مداخلاتی دریافت نکردند. برای تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS-20 و روش تحلیل کواریانس چند متغیره استفاده شد. یافته ها: نتایج، اثر بخشی هر دو روش بر کاهش اضطراب را نشان داد. آموزش گروهی فرزند پروری مثبت نسبت به روش کتاب درمانی اثربخشی بیشتری داشت. نتیجه گیری: بنابراین به نظر می رسد این دو روش ، راهبردهای مؤثری هستند که می توان آنها را در تدوین طرح های روان درمانی کودکان با مشکل اضطراب مد نظر قرار داد.

هدف: هدف این پژوهش تعیین اثربخشی روش دیداری- حرکتی کپارت بر مهارت های خواندن دانش آموزان دارای مشکل خواندن است. روش: پژوهش از نظر طرح پژوهش شبه آزمایشی-بالینی با پیش آ زمون-پس آزمون و پی گیری است. آزمودنی ها از بین دانش آموزان دارای اختلال خواندن انتخاب شده اند که به دو مرکز اختلال یادگیری خصوصی شهر رفسنجان ارجاع داده شده بودند پژوهش حاضر به صورت مطالعه موردی و روی ده نفر از نمونه در دسترس انجام شده است. آزمودنی ها در ده جلسه (هر هفته یک جلسه) بر مبنای روش دیداری – حرکتی کپارت مورد مداخله قرار گرفته اند. برای ارزیابی مهارت خواندن از نسخه ترجمه و متناسب سازی شده پرسشنامه ارزیابی خواندن اورتون گلینگهام استفاده شده است. یافته ها: بیشترین میانگین در پیش آزمون صدای حروف الفبا ۴۰/۳۷ و در پیش آزمون حروف بی صدا ۰۰/۲۳ ثبت شده است. بیشترین میانگین در پس آزمون صدای حروف الفبا ۷۰/۳۹ و در پس آزمون نام حروف الفبا ۶۰/۲۳ گزارش شده است. بیشترین میانگین در پی گیری صدای حروف الفبا ۰۰/۴۰ و بیشترین میانگین در پی گیری نام حروف الفبا ۹۰/۲۴ ثبت شده است در حالی که کمترین میانگین به ترتیب در پیش آزمون، پس آزمون و پی گیری متعلق به تشخیص قافیه (۲۰/۰، ۱/۲، ۱۰/۲) و پسوندها (۸۰/۱، ۰۰/۲، ۳۰/۲) بوده است. به منظور آزمون نمره های افراد در سه مرحله پیش آزمون، پس آزمون و پی گیری از آزمون چند متغیره لامبدای ویلک استفاده شده است. نتایج آزمون چند متغیره نشان می دهد که نمره حذف صدای پایانی و نامیدن صدای حروف باقیمانده صداها (0/05≥α (pvalue=0/035,و خواندن کلمه ها (1) (0/05≥α (pvalue=0/037, و لغات مرکب (0/05≥α (pvalue=0/001, در بین آزمودنی ها در هر سه زمان با هم اختلاف معنا داری داشتند. در بقیه مقیاس ها اثربخشی تأیید نشده است. در بررسی آثار درون گروهی خرده مقیاس حروف الفبا صداردار در سه مرحله معنادار (02/0 ≥α) شد. نتیجه گیری: روش دیداری- حرکتی کپارت در بهبود مشکلات خواندن دانش آموزان در برخی سطوح مهارت های خواندن مانند حذف صدای پایانی و نامیدن حروف باقیمانده صداها، خواندن کلمه ها و لغات مرکب اثربخش بوده است.

هدف: در آسیب شناسی و درمان اختلال های یادگیری به کارکرد های اجرایی توجه ویژ ه ای شده است. هدف پژوهش حاضر بررسی اثر توانبخشی شناختی رایانه ای حافظه کاری بر بهبود کارکرد های برنامه ریزی و سازماندهی کودکان مبتلا به اختلال یادگیری خاص از نوع خواندن است. روش: جامعه آماری شامل دانش آموزان ابتدایی مبتلا به اختلال یادگیری خاص از نوع خواندن شهر های آمل و محمودآباد سال تحصیلی 97-98 بود که به مراکز اختلال یادگیری ارجاع شدند. از بین این جامعه آماری تعداد 30 نفر به روش نمونه گیری در دسترس، با توجه ملاک های ورود انتخاب شده و به طور تصادفی در گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. گروه آزمایش به مدت 14 جلسه توانبخشی رایانه ای حافظه کاری (نرم افزار باشگاه حافظه) دریافت کردند. برای جمع آوری اطلاعات از آزمون های خواندن و نارساخوانی نما، آزمون هوشی ریون و آزمون برج لندن استفاده شد. داده ها از راه آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیری تحلیل شدند. یافته ها: نتایج نشان داد گروه توانبخشی شناختی رایانه ای حافظه کاری در زمان واکنش (01/0p<، 42F = )، پاسخ خطا (01/0p<، 97/29F = ) و امتیاز آزمون (01/0p<، 91/36F = ) به طور معنا داری عملکرد بهتری نشان دادند. نتیجه گیری: توانبخشی شناختی مبتنی بر حافظه کاری با آسان سازی در ریزفرایندهای مربوط به کارکرد برنامه ریزی- سازماندهی موجب بهبود آن می شود.

هدف: تعلق مکانی به رابطه شاخص با یک فضای خاص اطلاق می شود. این حس یکی از عوامل اصلی تربیتی مؤثر در مدارس استثنایی است که توجه به چگونگی معماری مدرسه از اهمیت به سزایی برخوردار است و از اهداف اصلی پژوهش محسوب می شود. روش: پژوهش حاضر، به روش کمی و کیفی، از نوع پیمایشی است و روش مدل یابی معادله های ساختاری برای بررسی تأثیر ادراک حسی بر حس تعلق به مکان در مدارس استثنایی طراحی شده با الگوی ناتوانی در شهر زنجان استفاده شده است. یافته ها: یافته های پژوهش نتایج پرسشنامه به روش لیکرت نشان داد که حس بینایی و لامسه بیش ترین بار عاملی و اهمیت را نسبت به سایر حواس پنجگانه دارند .در بین عوامل حس تعلق به مکان نیز تعاملات اجتماعی از اهمیت بالاتری برای دانش آموزان، والدین و مربیان برخوردار است. نتایج نشان داد، دانش آموزان نیاز بیش تری به ارتباط گیری با جامعه و محیط اطراف مدرسه دارند تا با آرامش بیش تری محیط مدرسه را تحمل کنند، به صورتی که وجود پنجره ها در ابعاد مناسب و قابلیت رؤیت اطراف از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین تنوع در جنس، بافت، مصالح و کف سازی، ایجاد برجستگی و تو رفتگی در بدنه های مدرسه و تماس دست و بدن تأثیر به سزایی در افزایش حس ادراکی دانش آموزان دارد. نتیجه گیری: یکی از عوامل اصلی تربیتی مؤثر در این مدارس توجه به شاخص های ادراک حسی و حس تعلق به مکان در طراحی آنها است که این امر باعث افزایش ایجاد انگیزه، شوق بازگشت به مدرسه و ماندن در آن برای دانش آموزان می شود

هدف: پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثر بخشی آموزش های مدیریت خشم و فرزند پروری بر بازداری پاسخ در دانش آموزان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله ای انجام شد. روش: این پژوهش نیمه آزمایشی از نوع طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش تمامی دانش آموزان پسر پایه های پنجم و ششم ابتدایی با اختلال نافرمانی مقابله ای منطقه 9 آموزش وپرورش شهر تهران در سال تحصیلی 1398-1399 بودند که تعداد 45 نفر بر حسب شرایط ورود و خروج و نمونه گیری هدفمند به عنوان نمونه مطالعه شده انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل قرار گرفتند. ابزارهای استفاده شده در پژوهش حاضر شامل مقیاس درجه بندی اختلال نافرمانی مقابله ای در کودکان، مصاحبه بالینی ساختار یافته و آزمون رنگ واژه استروپ برای سنجش بازداری پاسخ بودند. یافته ها: نتایج نشان داد گروه دریافت کننده برنامه های آموزشی مدیریت خشم و فرزند پروری در بازداری پاسخ دانش آموزان با اختلال نافرمانی مقابله ای نسبت به گروه کنترل اثربخشی بیشتری دارد (5/0>P). همچنین آموزش مدیریت خشم و فرزند پروری در بازداری پاسخ دانش آموزان با اختلال نافرمانی مقابله ای تأثیر یکسانی دارد (5/0>P). نتیجه گیری: بنابراین آموزش مدیریت خشم و فرزند پروری می تواند به عنوان روش های مداخله ای برای بهبود بازداری پاسخ در دانش آموزان با اختلال نافرمانی مقابله ای استفاده شود.