اندیشه سیاسی در اسلام

اندیشه سیاسی در اسلام

اندیشه سیاسی در اسلام تابستان 1396 شماره 12

مقالات

۱.

روند فکری وحدت جهان اسلام در اندیشه متفکران مسلمان

کلیدواژه‌ها: وحدت اسلامی خلافت جامعه ملل اسلامی ج‍ن‍ب‍ش‍ه‍ای اس‍لام‍ی تمدن اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴۹ تعداد دانلود : ۵۶۱
وحدت جهان اسلام از مهم ترین مسایل راهبردی جهان اسلام است که ذهن اندیشمندان و متفکران مسلمان را در دوره معاصر به خود مشغول داشته است. این موضوع به ویژه با تحولاتی که در چند سال اخیر در جهان اسلام رخ داده بیش از پیش حایز اهمیت گشته است. این مقاله به منظور پاسخ به این سوال که: روند تغییرات فکری موضوع وحدت جهان اسلام از فروپاشی خلافت عثمانی تا کنون چگونه بوده است؟ مهم ترین اندیشه های جریان ساز که توسط متفکران مسلمان در دوره معاصر پیرامون وحدت جهان اسلام مطرح شده را با رویکردی توصیفی و مبتنی بر دو عامل از پارامترهای شش گانه روش STEEP)V) (به منظور توصیف و نه تحلیل) با استفاده از منابع کتابخانه ای بررسی نموده است. این بررسی نشانگر آن است که ضمن تداوم جایگاه رهبری واحد و یا خلافت، جریان های فکری متنوع و چند نقطه عطف در این روند فکری قابل مشاهده می باشد. بر این اساس پنج موج در روند فکری پیرامون وحدت جهان اسلام شناسایی شده است که عبارتند از: موج خلافت محور، موج دولت محور، موج نهاد محور، موج مردم محور و موج تمدن محور.
۲.

تأثیر اندیشه های ابن تیمیه بر خطوط فکری و خط مشی گروه های سلفی- تکفیری

کلیدواژه‌ها: ابن تیمیه افراط گرایی داعش سلفی گری طالبان القاعده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۳۲ تعداد دانلود : ۱۲۰۸
بنیادگرایی دینی با ارائه قرائت های افراطی، ناقص، رادیکال و متن محور از متون دینی در مواجهه با بحران های دنیای جدید، مسلمانان را به سوی افراطی گرایی سوق می دهد. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و تاریخی-تحلیلی تلاش می کند به این پرسش ها پاسخ دهد که بنیادهای فکری و نظری افراط گرایی در جهان اسلام چیست؟ و علل باز تولید این اندیشه ها چه عواملی هستند؟ یافته ها حاکی از آن است که افراط گرایی حاصل دیالکتیک وهابیت (سلفی گری) و اندیشه های رادیکال بنیادگرایانه است و به لحاظ فکری این جریان های افراط گرا از آموزه های ابن تیمیه و شاگردان مکتب او یعنی محمد بن عبدالوهاب، ابوالاعلی مودودی و سید قطب تغذیه می کنند. در واقع افراط گرایان با تفسیر خود از جهاد و باز تولید اندیشه های بنیاد گرایی در قالب گروهای تروریستی چون داعش، القاعده و طالبان ظهور نموده اند.
۳.

رابطه دولت و مردم در جوامع اسلامی در اندیشه سیاسی شهید بهشتی

کلیدواژه‌ها: شهید بهشتی دولت مردم جوامع اسلامی گفتمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۵۹ تعداد دانلود : ۹۴۸
رابطه بین دولت ومردم یکی از مهمترین موضوعاتی است که در میان اندیشمندان به گونه های متفاوتی تعریف شده است که در یک تقسیم بندی کلی میتوان گفت عده ای به دولت قوی نسبت به جامعه و عده ای به جامعه قوی نسبت به دولت، و عده ای هم به دولت وجامعه قوی اعتقاد دارند. اندیشمندان اسلامی از جمله شهید بهشتی هم در این رابطه به نظریه پردازی پرداخته است. و این پژوهش براساس روش کتابخانه ای و اسنادی و روش های تفسیری زمینه مند به دنبال پاسخ به این سوالات می باشد که « در اندیشه شهید بهشتی چه رابطه ای بین مردم ودولت وجود دارد؟و این رابطه با کدام گفتمان موجود در جامعه شناسی قابل تطبیق است؟» نتایج بدست آمده بیانگر آن است که در اندیشه شهید بهشتی رابطه مردم و دولت با گفتمان دولت قوی جامعه قوی قابل تطبیق است. اندیشه شهید بهشتی در چهار بعد سیاسی ،اقتصادی ،قضایی، حقوقی مورد بررسی قرار گرفته واندیشه او در رابطه با همبستگی وتعامل بین مردم و دولت در همه زمینه ها مورد بررسی قرار گرفته است و رابطه ای که بدست آمده است رابطه است دو سویه مبتنی بر اعتماد متقابل که باعث ایجاد دولت و ملت قوی می شود.
۴.

نسبت سنجی تکفیر و خشونت در گفتمان اسلام سیاسی امام خمینی

کلیدواژه‌ها: امام خمینی (ره) تکفیر خشونت سیاست اسلام سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۲ تعداد دانلود : ۳۸۸
خشونت گروه های تکفیری، در سال های اخیر، کشورهای جهان را درگیر خودکرده است. غیرمسلمان و مسلمانان اعم از شیعه و سنی از قربانیان خشونت گروه های تکفیری بوده اند. در مقابل، واکنش شیعیان در برابر اقدامات وحشیانه این گروه ها از حد «دفاع مشروع» فراتر نرفته و منجر به مقابله به مثل نشده است که به نظر می رسد یکی از دلایل آن، مبانی فکری علمای شیعه است. ازاین رو، نوع نگاه امام خمینی، به عنوان یکی از شاخص ترین علمای شیعه از یک سو و ارائه دهنده اس لام سیاسی متفاوت از نحله های دیگر-به پدیده ترور و خشونت اهمیتی مضاعف دارد، پرسش این مقاله این است تکفیر و اعمال خشونت علیه دیگران با گفتمان اسلام سیاسی امام خمینی چه نسبتی دارد؟ گمان براین است که در گفتمان سیاسی و عملی امام خمینی، تکفیر و خشونت ابزاری برای رسیدن به اهداف، نیست...روش پژوهش در این نوشتار، توصیفى- تحلیلى است که از طریق بررسی اسناد و مدارک به صورت کتابخانه ای انجام می گیرد. مهم ترین یافته مقاله این است که امام به عنوان یکی از علمای بزرگ تاریخ شیعه بر اساس مبانی فلسفی خود تکفیر خشونت و ترور را در زندگی سیاسی رد می کند.
۵.

نگرش به ارزش های سیاسی انقلاب اسلامی: شکاف یا تفاوت نسلی؟

کلیدواژه‌ها: ارزش ارزش سیاسی شکاف نسلی تفاوت نسلی انقلاب اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۹ تعداد دانلود : ۷۵۷
پژوهش حاضر با هدف بررسی نحوة نگرش والدین و فرزندانشان نسبت به ارزش های سیاسی انقلاب اسلامی به انجام رسیده است. در این راستا، ابتدا ارزش های سیاسی انقلاب براساس دیدگاه حضرت امام(ره) مفهوم سازی و هفت بُعد برای آن مدنظر قرار گرفت(این ابعاد عبارت بودند از: آزادی و نسبت دین با رأی مردم، وحدت اسلامی، تکلیف گرایی و رابطة آن با نتیجه گرایی، استقلال و عدم دخالت بیگانگان، پیوند دین و سیاست، استکبارستیزی و حمایت از گروههای مبارز انقلابی، و حمایت از محرومین و مستضعفین در سرتاسر جهان). سپس داده های تحقیق که از بین جوانان 25-17 سالة شهر ایلام به همراه والدین شان به روش نمونه گیری سهمیه ای جمع آوری شده بود، مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. یافته های تحقیق نشان داد که از بین هفت بُعد مذکور، فقط در بُعد آزادی بود که تفاوت معناداری بین والدین و فرزندان شان از حیث تعلق به این ارزش ها وجود نداشت و در سایر ابعاد، تفاوت معناداری در میزان تعلق والدین و فرزندان شان به این ارزش ها وجود داشت، بدین ترتیب که والدین در مقایسه با فرزندان شان تعلق بیشتری به این ارزش ها داشته اند. یافته های پژوهش همچنین نشان دادند که علی رغم تفاوت های موجود در تعلق والدین و فرزندان شان نسبت به ارزش های سیاسی انقلاب اسلامی، این تفاوت ها به اندازه ای نبود که بتوان نام شکاف نسلی به آنها داد و تفاوت نسلی عنوان مناسب تری برای بازنمایی یافته های این تحقیق می باشد.
۶.

بررسی پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته «اندیشه سیاسی در اسلام» دانشگاه علامه طباطبائی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۶ تعداد دانلود : ۴۱۴
اهمیت پایان نامه ها به دلیل نقش بی بدیل پژوهش در بازشناسی و حل مسأله ها و نیازهای معرفتی و عینی جوامع می باشد. طراحی و اجرای پایان نامه های همسو با نیازهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشورها در حوزه علوم انسانی ضرورت مورد اتفاق است. در این میان ماهیت و ایدئولوژی انقلاب اسلامی، ضرورت نظریه پردازی در خصوص مبانی اندیشه اسلامی در خصوص نظام سیاسی، ماهیت دولت اسلامی و مختصات آن را اجتناب ناپذیر کرده است. ضرورت پژوهش و اندیشه ورزی نسبت به حوزه اندیشه سیاسی در اسلام از جمله اقدام ها در پاسخ به این ضرورت بوده است. مقاله حاضر گزارشی از یک پژوهش پیرامون پایان نامه های رشته اندیشه سیاسی در اسلام در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبائی است که طی سال های 1384تا 1393 دفاع شده اند. پژوهشی که ارزش یابی، اعتبار سنجی و بازشناسی پایان نامه ها، انطباق آنها با اهداف تأسیس رشته و هم آسیب شناسی شکلی و محتوایی آنها را در دستور کار خود قرار داده بود.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۳۲