پژوهش در برنامه ریزی درسی (دانش و پژوهش در علوم تربیتی)

تعلیم و تربیت پسامدرن انعکاسی از نظریات پسامدرن در تعلیم و تربیت است. هنری جیرو متولد 1943یکی از نظریه پردازان معاصر تعلیم و تربیت پسامدرن است. این مقاله به بررسی دیدگاههای جیرو به صورت نظام دار می پردازد. وی ضمن انتقاد از آموزش و پرورش حاکم کنونی که مبتنی برآموزه های مدرنیته است، دیدگاه «تعلیم و تربیت مرزی» را پیشنهاد می کند که تلفیقی از نظریات پسامدرنیسم، انتقادگرایی، فمینیسم و برنامه درسی نو مفهوم گرایی است. او معتقد است که آموزش و پرورش ذاتاً روندی سیاسی دارد از این رو باید به مدارس به عنوان حوزه های عمومی دموکراتیک نگریست جایی که در آن باید تعلیم و تربیت انتقادی که منجر به شهروندی انتقادی می شود، جریان یابد. جیرو بر تفاوت، «گروههای اقلیت و حاشیه نشین» مانند زنان و اقلیت های نژادی و...تاکید می کند. از نگاه جیرو معلمان به عنوان روشنفکران تحول آفرین محسوب می شوند که باید دور از اقتدارگرایی سنتی به تعلیم و تربیت انتقادی و مسؤولیت های اجتماعی بپردازند. مقدس نبودن متون درسی، وجود صداهای چندگانه درکلاس درس، اقتدار متجلی در متن و برنامه درسی پنهان از نظریات دیگر جیرو است.وی استفاده از مطالعات فرهنگی را به عنوان یک رشته تلفیقی در جهت غنای تعلیم و تربیت انتقادی پیشنهاد می نماید.

این پژوهش با هدف شناسایی تاثیر تولیدات فرهنگی شبکه های مختلف تلویزیون ایران بر آسیبهای فرهنگی زنان از دیدگاه دانشجویان زن دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان در سال تحصیلی86 ـ 1385 اجرا گردید. به همین منظور از تعداد 6575 دانشجوی زن دانشگاه با روش نمونه گیری چند مرحله ای، 380 نفر انتخاب گردیدند. از میان 380 پرسشنامه توزیع شده 366 مورد تکمیل شده و عودت داده شد که همین تعداد در ارزیابی ها مورد استفاده قرار گرفت. ابزار مورد استفاده در پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته ای بودکه 49 سؤال بسته پاسخ برای بررسی آسیبهای فرهنگی زنان در 5 محور؛ معیارهای همسرگزینی، روابط اعضای خانواده و به ویژه همسران، بروز خشونت علیه زنان، گرایش زنان به تجملات، مد و آرایش و توسعه مشارکتهای اجتماعی و اقتصادی زنان و یک سؤال باز پاسخ داشت. روش تحقیق غالب، توصیفی ـ پیمایشی بود. آلفای کرونباخ کل پرسشنامه 94/0 به دست آمد که بیانگر اعتبار بالای پرسشنامه بود. تحلیل داده ها در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی صورت گرفت، در سطح آمار توصیفی از فراوانی، درصد، نمودار میانگین و در سطح آمار استنباطی از آزمون T تک متغیره، T هتلینگ، تحلیل واریانس، آزمون توکی و رگرسیون استفاده شد. نتایج به دست آمده نشان داد که از نظر دانشجویان زن شرکت کننده در پژوهش، تولیدات فرهنگی شبکه های مختلف تلویزیونی ایران بر معیارهای همسرگزینی (با میانگین 56/3)، روابط اعضای خانواده و به ویژه همسران (با میانگین 56/3)، خشونت علیه زنان (با میانگین 74/3)، گرایش زنان به تجملات، مد و آرایش (با میانگین 97/3) و بر توسعه مشارکتهای اجتماعی و اقتصادی زنان (با میانگین 72/3) تاثیرگذار بوده است. با توجه به ویژگیهای جمعیت شناختی بین دیدگاههای دانشجویان زن در سطح 01/0 برحسب سن، رشته تحصیلی، وضعیت تاهل و شغل در مورد میزان تاثیرگذاری تولیدات فرهنگی بر محورهای پنجگانه آسیب فرهنگی مورد مطالعه، تفاوت معنادار وجود داشت و بیشترین نمره تاثیر بر گرایش زنان به تجملات، مد و آرایش و کمترین نمره به معیارهای همسر گزینی و روابط خانوادگی اختصاص یافت.

این پژوهش از نوع پژوهش های علی ـ مقایسه ای و نیمه تجربی است که با هدف بررسی اثربخشی نسبی آموزش های شناختی ـ رفتاری عزت نفس بر سازگاری اجتماعی دانش آموزان پسر پایه سوم مقطع دبیرستان انجام شد. بدین منظور 40 نفر از دانش آموزان را به شیوه تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب و به صورت تصادفی به دو گروه 20 نفری (گروه آزمایش و گروه گواه) تقسیم کردیم. سپس گروه آزمایش در جلسات آموزش های شناختی ـ رفتاری عزت نفس شرکت کردند، اما گروه گواه سیر طبیعی تحصیل خود را ادامه دادند. هر دو گروه در جریان پژوهش در سه مرحله پیش آزمون (قبل از جلسه اول)، آزمون میانی (جلسه هفتم) و پس آزمون (جلسه پانزدهم) با استفاده از مقیاس های عزت نفس الیس پوپ و سازگاری اجتماعی کالیفرنیا مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج تحقیق نشان دهنده اثربخشی آموزش های شناختی ـ رفتاری بر سازگاری اجتماعی و عزت نفس دانش آموزان بود. اما این آموزش ها با توجه به ویژگیهای جمعیت شناختی آزمودنی ها با سازگاری اجتماعی و عزت نفس آنها رابطه معناداری نداشت. به عبارت دیگر آموزش های عزت نفس با توجه به ویژگیهای فردی آزمودنی ها تاثیر متفاوتی نداشته است.

هدف این پژوهش تعیین تواناییها، ضعف ها، فرصت ها، تهدیدها و راهبردهای دانشگاه آزاد اسلامی واحد انار با استفاده از الگوی تجزیه و تحلیل SWOT بوده است. بدین منظور از فرایند ارزیابی درونی و روش تحقیق پیمایشی استفاده شد. اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه و بررسی میدانی از 219 نفر از مدیران ارشد دانشگاه، اعضای هیات علمی، دانشجویان، کارکنان و مسؤولان سیاسی شهر و با استفاده از روشهای سرشماری کامل و نمونه گیری طبقه ای تصادفی جمع آوری گردید. نتایج تجزیه و تحلیل ماتریس عوامل داخلی 05/2 نشان داد دانشگاه در ابعاد آموزشی، پژوهشی، فرهنگی، عمرانی، اداری و دانشجویی خود با ضعف های متعددی روبه رو است. تجزیه و تحلیل ماتریس عوامل خارجی 09/3 نیز نشان داد که مهمترین فرصتهای پیش روی دانشگاه در ابعاد فناورانه، اجتماعی، فرهنگی و روی آوردن به دوره های تحصیلات تکمیلی و دوره های آموزش مجازی و مهمترین تهدیدهای پیشروی دانشگاه در بعد اقتصادی و توسعه مراکز آموزش عالی دیگر در منطقه است. براساس تجزیه و تحلیل موقعیت سازمان نیز 9 راهبرد برای رویارویی با ضعف ها و تهدیدها و تقویت تواناییها و فرصت ها تدوین گردید.

پژوهش حاضر به بررسی روایی و اعتبار آزمون انگیزه پیشرفت در میان دانش آموزان دوره متوسطه استان گیلان می پردازد. به همین منظور تعداد 1530 نفر از دانش آموزان دوره متوسطه استان گیلان به صورت نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب و با آزمون انگیزش پیشرفت هرمنس مورد سنجش قرار گرفتند. هدف اصلی پژوهش حاضر تعیین روایی، اعتبار و بررسی اشباع بودن آزمون انگیزش پیشرفت از یک عامل کلی است. طرح حاضر از جمله تحقیقات توصیفی است و ابزار گردآوری اطلاعات در آن پرسشنامه انگیزش پیشرفت هرمنس است. روش آماری مورد استفاده علاوه بر آمار توصیفی (فراوانی، میانگین، انحراف معیار) از آمار استنباطی (تحلیل عاملی) و همچنین برای بررسی اعتبار پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. تحلیل عاملی یافته ها نشان داد که پرسشنامه هرمنس از چهار عامل کلی یعنی اعتماد به نفس، پشتکار و انتخاب شغل، آینده نگری و سختکوشی تشکیل شده است که در مجموع این چهار عامل 27/40 درصد از کل واریانس را تبیین می کنند. همچنین سؤالات 10، 20، 23، 24، 29، 35 همبستگی اندکی با سایر سؤالات داشته و از مجموعه 40 سؤالی حذف شدند و تنها با حذف این شش سؤال ضریب اعتبار افزایش یافت یعنی ضریب اعتبار پرسشنامه با روش آلفای کرونباخ در مجموعه 40 سؤالی 80/0 بود که در مجموعه 34 سؤالی به 84/0 افزایش یافت.

به منظور بررسی تاثیر مدیریت زمان در پیشرفت تحصیلی دانشجویان، از 4450 نفر جامعه آماری بر اساس جدول کرجسی و مورگان به تفکیک رشته و جنسیت، 354 نفر به روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شدند و به پرسشنامه بریتون و تسر (1991) که سه بعد برنامه ریزی طولانی مدت، برنامه ریزی کوتاه مدت و ترجیح زمان برای نظم (نگرش به زمان) را می سنجید، پاسخ دادند. پرسشنامه ها پس از تکمیل، جمع آوری شد. اطلاعات حاصل پس از کدگذاری با استفاده از روشهای آماری همبستگی پیرسون، T مستقل و تحلیل واریانس یکسویه، تجزیه و تحلیل گردید. نتایج آزمونهای همبستگی نشان داد که بین مؤلفه های برنامه ریزی کوتاه مدت و نگرش به زمان با پیشرفت تحصیلی رابطه معناداری وجود دارد ولی بین مؤلفه برنامه ریزی بلندمدت و پیشرفت تحصیلی رابطه معناداری وجود ندارد. همچنین بین میزان مدیریت زمان در دانشجویان دختر و پسر تفاوت معناداری دیده نشد. نتایج تحلیل واریانس یکسویه از سن، ترم و رشته های تحصیلی دانشجویان با مدیریت زمان نشان داد که بین سن و رشته های تحصیلی دانشجویان با مدیریت زمان تفاوت معناداری وجود دارد، ولی این تفاوت بین ترم های مختلف دانشجویان و مدیریت زمان دیده نشد.

این پژوهش به بررسی مشکلات انضباطی دانش آموزان دختر مدارس ابتدایی شهرستان شهرضا در ابعاد آموزشی، رفتاری، مقرراتی و راهکارهای اصلاح و کاهش این مشکلات از دیدگاه مدیران و معلمان در سال تحصیلی 86 ـ 1385 پرداخته است. روش پژوهش، توصیفی پیمایشی بوده است. جامعه آماری این پژوهش تمام مدیران (50 نفر) و معلمان (360 نفر) مدارس ابتدایی دخترانه شهرضا بودند. از بین جامعه آماری معلمان 179 نفر به روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند و تمام مدیران در پژوهش شرکت کردند. ابزار پژوهش پرسشنامه ای شامل سؤالات مربوط به مشکلات انضباطی با ضریب پایایی 93/0 و سؤالات مربوط به راهکارهای اصلاح مشکلات انضباطی با ضریب پایایی 86/0 بود. روایی محتوایی پرسشنامه با نظر متخصصان تایید شد. به منظور تحلیل داده های این پژوهش از آمار توصیفی و استنباطی با استفاده از نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج نشان داد که مشکلات انضباطی دانش آموزان در ابعاد آموزشی، رفتاری و مقرراتی کمتر از سطح متوسط بوده است. در مورد راهکارهای اصلاح مشکلات انضباطی، «مشورت معلمان و مدیران برای حل مساله»، «تذکر شفاهی خصوصی»، «جلسات آموزشی برای خانواده دانش آموز»، «انجام مشاوره فردی با دانش آموز»، «تشویق و پاداش به منظور اصلاح مشکل»، «دادن مسؤولیت به دانش آموز» و «علت یابی مشکل قبل از هرگونه برخورد» به ترتیب بالاترین میانگین را داشته است. بین نظرهای مدیران و معلمان برحسب متغیرهای جمعیت شناختی در رابطه با مشکلات آموزشی و رفتاری تفاوتی مشاهده نشد (05/0P<). اما در بعد مقرراتی از نظر مدیران مشکلات انضباطی دانش آموزان بیشتر از معلمان بود. بین نظر مدیران و معلمان در رابطه با راهکارهای انضباطی برحسب متغیرهای جمعیت شناختی تفاوتی مشاهده نگردید.

بیماری ایدز یکی از بیماری های خطرناک و واگیردار است که در حال حاضر افراد زیادی را درگیر کرده است و 90 درصد آنها در جهان سوم ساکن هستند. در این پژوهش با توجه به شیوع بیشتر ایدز در جوانان و اعلام مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تلاش در جهت کاهش 25 درصدی شیوع آن در بین جوانان تا سال 2010، میزان آگاهی و نگرش دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تویسرکان نسبت به بیماری ایدز و عوامل مؤثر بر آن بررسی شده است. بدین منظور 337 نفر از دانشجویان به شیوه نمونه گیری طبقه ای متناسب انتخاب و با روش زمینه یابی بررسی شدند. ابزار مورد استفاده در این تحقیق پرسشنامه محقق ساخته بسته پاسخ بود که فراوانی ها در سطح توصیف داده ها محاسبه شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون تی استیودنت، تحلیل رگرسیون ساده و تحلیل واریانس یکطرفه استفاده شد. نتایج نشان دهنده رابطه مثبت بین آگاهی و نوع نگرش، رابطه معنادار بین جنسیت، رشته تحصیلی و نیمسال تحصیلی با میزان آگاهی و رابطه معنادار بین رشته تحصیلی و میزان آگاهی با نوع نگرش نسبت به بیماری ایدز بود. با توجه به یافته های این پژوهش، غنی کردن آموزش در خصوص این بیماری در سطح دانشگاه، اطلاع رسانی درست در جهت تغییر نوع نگرش و طراحی و اجرای برنامه های ارتقای بهداشت مرتبط با ایدز به ویژه برنامه های پیشگیری از آن توصیه می گردد.