درخت حوزه‌های تخصصی

کاشیکاری معرق از دوران قدیم تاکنون به عنوان روشی برای زیباسازی و استحکام بخشی به بنا مورد استفاده بوده است. چگونگی پیدایش کاشی معرق مراحلی دارد که از تزیین دو رنگ شروع شده و به تدریج به کاشی چند رنگ در ترکیب با آجر می انجامد و رفته رفته منجر به معرق کاری می گردد. چگونگی ظهور کاشی در تزیین معماری و قدمت آن به دوران قبل از اسلام می رسد که اولین نمونه های کاشی را در تزیینات کاخهای هخامنشی و آشور می بینیم. اما در دوران اسلامی تزیینات خارجی بناها معمولاً آجرکاری بوده و اوج این هنر را در عصر سلجوقی شاهد هستیم. در اواخر دوران سلجوقی نوعی کاشیکاری موسوم به کاشی نگین یا تزیین دو رنگ وارد تزیینات معماری می شود که از اولین نمونه ها ی این شیوه می توان به بنای خواجه اتابک سلجوقی در کرمان اشاره کرد. این بنا مقبره وزیر سلجوقی در قرن پنجم هجری بوده است. این شیوه تزیینی که ترکیبی از کاشی آبی با آجر می باشد به تدریج از قرن ششم تا هشتم هجری کامل شده به طوری که در بناهایی مانند مسجد ملک زوزون خراسان، برجهای آرامگاهی مراغه، گنبد سلطانیه، مساجد جامع ورامین و نطنز و ... شاهد کاشیهای رنگین لاجوردی ،سفید و سیاه نیز در ترکیب با آجر هستیم که به تدریج این شیوه تکمیل شده و منجر به معرق کاری می شود. پس از این مقدمه به معرفی کاشیکاری معرق بنای سبز که مقبره قراختائیان کرمان در قرن هفتم هجری است می پردازیم. تزیینات این بنا به عنوان قدیمیترین معرق ایران مورد بررسی قرار می گیرد. فرضیه ای که این کاشیکاری را قدیمیترین معرق کاری ایران معرفی می کند نظریه مرحوم دکتر پیرنیا می باشد که فرموده اند: در قبه سبز کاشیکاری به حد اعلای خود رسیده که حتی زیباترین کاشیهای دنیا مثل مسجد کبود تبریز به پای آن نمی رسد و قدیمی ترین کاشیکاری ایران است. کلیدواژگان: کرمان قبه سبز، کاشیکاری معرق، تزیین، آجرکاری، سلجوقی، قراختائی

تأملی در ادبیات متذکر به مفاهیمی چون «سنت »، «نوگرایی» و «مدرنیسم» درمعماری ایران بیانگر خلط برخی مباحث و معادل گزینی های ناکارآمدی است که همچون همیشه ناشی از مستور بودن و یا مستور نگه داشتن مبانی نظری و فکری آثار معماری و شهری برای جامعه است. در جهت ارائه درآمدی بر تعیین مرزها و حدود و چگونگی تأثیر آراء و نظریات مختلف بر معماری گذشته و معاصر ایران ، مقاله حاضر به بررسی موضوعاتی در ارتباط با مفاهیم فوق الاشاره می پردازد. اهم عناوین مورد بحث عبارت از مبانی معماری سنتی ایرانی ، مبانی مدرنیسم، نوگرایی و تأثیر تفکر مدرنیسم بر معماری ایران می باشند که در نهایت با نتیجه گیری و ارائه پیشنهاداتی ختم می گردد. کلیدواژگان: معماری، سنت، مدرنیسم، نوگرایی، شهرسازی، معماری ایرانی، هویت

بخش قابل ملاحظه ی از سکونت های ایران را شهرهای واقع در حاشیه کویر تشکیل می دهند. این شهرها، در طی سه دهه گذشته به شدت در معرض تحولات کالبدی ناشی از تجربه آموزه ها و روش های معماری و طراحی شهری مدرن قرار داشته اند. مداخلات مدرن، نظیر اجرای طرح های جامع شهری ، پروژه های تعریض معابر و ...،پیامدهای نامطلوبی را چه در مقیاس معماری ساختمان ها و چه در مقیاس استخوان بندی فضایی و سازمان کالبدی شهرهای کویری به همراه داشته است. برخی از پیامد های نامطلوب مزبور، شیوع و رواج یافتن ساختمان های ناهمساز با اقلیم گرم و خشک این شهرها و صدمه رساندن به منابع زیست محیطی، نظیر تخریب راضی مستعد کشاورزی در اثر گسترش هرز و بیرویه شهرها است که در قالب توسعه های با تراکم پایین صورت پذیرفته است. هدف این مقاله، بررسی مباحث نظری مرتبط با انگاره «طراحی شهری پایدار»، و سود جستن از آن به عنوان ابزاری جهت نقد تجربه طراحی شهری مدرن در شهرهای حاشیه کویر از دیدگاه مبحث توسعه پایدار و ملاحظات زیست محیطی است. بررسی های این مقاله نشان می دهد که: با بهره بردن تؤامان از اصول نوین «طراحی شهری پایدار» و درس گرفتن از پیشینه های معماری و طراحی شهری بومی، که در انطباق با الزامات پایداری زیست محیطی بوده اند، می توان محیط کالبدی شهرهای کویری را به سوی انطباق هرچه بیشتر با قرارگاه طبیعی اشان هدایت کرد. برای انجام این کار، استفاده از اصول حاکم بر « شهر فشرده سنتی ایران» حاشیه کویر و تأکید بر سیاست های نوزایی و بازسازی بافت های فرسوده شهری ، به جای گسترش بیرویه پیرامونی، توصیه شده است. کلیدواژگان: طراحی شهری، توسعه پایدار، شهر فشرده، نوزایی شهری، کویر