درخت حوزه‌های تخصصی

هدف: هدف از نگارش این مقاله ارزیابی تأثیر شیوه نمایه سازی مفهوم-محور بر بهینه سازی بازیابی تصاویر با استفاده از موتور جست جوی گوگل است و روی ویژگی های مورد توجه موتور جست وجوی گوگل در بازیابی تصاویر بحث می کند. روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی می باشد و روش آن، پژوهش مبتنی بر فن آوری و نیمه تجربی است. یافته ها: نمونه پژوهش این پژوهش شامل 900 تصویر بود که بر روی سایتی اختصاصی بارنهاده شد. سایت اختصاص یافته شامل 9 صفحه با کدهای مختلف بود؛ به این معنی که برای هر گروه از تصاویر ویژگی های خاص مفهومی منظور گردید. از 9 کد بازیابی (عنصر فراداه ای توصیف کننده تصاویر) در 4 کد که شامل: «عنوان تصویر»، «متن جایگزین تصویر»، «اطلاعات قالب تصویر» و «تصاویری که هیچ تغییری روی آنها اعمال نشده»، هیچ گونه تصویری بازیابی نشد و بنابراین تحلیل روی 5 کد باقیمانده شامل: «شرح حاشیه تصویر به زبان انگلیسی»، «شرح حاشیه تصویر به زبان فارسی»، «اسم فایل»، «اصطلاحات اختصاص یافته بر اساس زبان نمایه سازی آزاد» و «زبان نمایه سازی مهارشده» صورت گرفت. تعداد تصاویر بازیابی شده در این بخش شامل 417 تصویر بود. از بین 5 کدی که تصاویر آنها بازیابی شد، اختصاص شرح حاشیه تصویر بیشترین تأثیر را در بازیابی تصاویر از نظر تعداد داشت، یعنی تصاویر دارای کد فوق بیشتر از سایر کدها توسط گوگل نمایه سازی شدند. بنابراین در بارنهادن تصاویر به وبگاه های مختلف توجه به این نکته باعث بازیابی بیشتر تصاویر از طریق موتور جست وجوی گوگل می گردد. آزمون خی دو برای تفاوت فراوانی تصاویر بازیابی شده در 5 کد مذکور معنی دار بود و نشان داد که در کدهای مختلف به طور معنی-داری تعداد متفاوتی تصویر بازیابی شده اند. تخصیص شرح حاشیه تصویر به زبان انگلیسی بهترین و تخصیص اسم فایل به تصاویر کمترین تأثیر را در رتبه بازیابی تصاویر در نمونه پژوهشی داشت. آزمون کروسکال والیس برای سنجش تفاوت رتبه های گروه های پنج گانه، معنی دار بود که یعنی میانگین رتبه بازیابی تصاویر در گروه های پنج گانه متفاوت بوده است. اصالت/ارزش: شناخت شیوه ها، ویژگی ها و محدودیت های نمایه سازی تصاویر از طریق موتور جست وجوی گوگل می تواند به کاربران اینترنت و نمایه سازان تصاویر در بازیابی و نمایه سازی تصاویر مورد نظر آنها کمک کند.

هدف این پژوهش، بررسی نگرش دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه تبریز نسبت به مفهوم دسترسی آزاد به متون علمی است. برای نیل به این منظور، میزان آشنایی دانشجویان با مفاهیم مرتبط به دسترسی آزاد سنجیده شد و میزان استفاده آنها از مجله های الکترونیک رایگان پرسیده و با توجه به ماهیت پیمایشی این پژوهش، برای گردآوری اطلاعات، استفاده گردید. روایی این پرسشنامه از طریق مراجعه به صاحب نظران این حوزه مورد تأیید قرار گرفت و برای پایایی نیز از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که میزان آن 75/0 محاسبه گردید. جامعة این پژوهش 2177 دانشجوی تحصیلات تکمیلی دانشگاه تبریز بودند که با توجه به گستردگی جامعه، با استفاده از جدول کرجسی و مورگان نمونه گیری به عمل آمد و 327 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. یافته های پژوهش نیز نشان داد در یازده مورد از 33 مورد اسامی، خدمات و مفاهیم مرتبط با دسترسی آزاد، بین گروه های مختلف آموزشی دانشگاه تبریز، از نظر میزان آشنایی با آنها تفاوت معناداری وجود دارد؛ ولی در کل، میزان آشنایی دانشجویان تمام گروه های آموزشی با این مفهوم اندک است. همچنین یافته های پژوهش نشان داد تفاوت موجود بین گروه های مختلف آموزشی دانشگاه تبریز از نظر میزان استفاده از مجله های الکترونیک رایگان، معنادار است.

هدف: آگاهی از میزان رضایتمندی کاربران در استفاده از اصطلاحنامه علوم اسلامی به عنوان ابزار بازیابی اطلاعات است. روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش پیمایشی - تحلیلی است و جامعة کاربران اصطلاحنامه علوم اسلامی از دو گروه تشکیل شده اند که به ترتیب تعداد 128 نفر از کاربران نهایی و 62 نفر از نمایه سازان مراکز اطلاع رسانی استفاده کننده از اصطلاحنامه فوق بوده اند. ابزار گردآوری داده ها دو پرسشنامه پژوهشگرساخته برای کاربران نهایی و نمایه سازان است. یافته ها: یافته ها نشان داد که وضعیت ساختار اصطلاحنامه علوم اسلامی و نظام ارجاعات در این اصطلاحنامه، متوسط و میزان تطابق تدوین اصطلاحنامه علوم اسلامی با نیازهای کاربران، میزان کاربرپسند بودن، روابط معنایی، ارائه محتوا، و صحت محتوا بالاتر از متوسط است. میزان رضایت کاربران از نه اصطلاحنامه تشکیل دهنده اصطلاحنامه علوم اسلامی تفاوت معناداری دارد. بیشترین رضایت کاربران نهایی مربوط به اصطلاحنامه علوم قرآنی، و بیشترین رضایت نمایه سازان از اصطلاحنامه فلسفه اسلامی است. نتیجه گیری: اصطلاحنامه علوم اسلامی به میزان زیاد در مدیریت اطلاعات اسلامی مؤثر است و کاربران نهایی به میزان متوسط مراجعه به آن را قبل از اقدام به جستجوی اطلاعات برای بازیابی بهتر اطلاعات لازم و ضروری می دانند. اعتماد کاربران نهایی به یافتن اصطلاحات مناسب و هماهنگ با نیاز اطلاعاتی شان در این اصطلاحنامه زیاد است.

هدف: شناسایی وضعیت مدیریت منابع خاکستری در کتابخانه های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی از سه جنبه مجموعه سازی، سازماندهی، و اشاعه است. روش/ رویکرد پژوهش: با استفاده از پرسشنامه نظر 52 مسئول کتابخانه مؤسسات پژوهشی و مراکز استانی وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی درباره وضعیت مدیریت منابع خاکستری در این کتابخانه ها پیمایش شده است. یافته ها: 4/40% کتابخانه ها منبع خاکستری را با نام خود منبع می شناسند؛ فقط در 8/5% کتابخانه ها دستورالعمل مدون برای تهیه انواع منابع خاکستری وجود دارد؛ در هیچ کتابخانه ای کمیته انتخاب منابع خاکستری وجود ندارد؛ 9/26% کتابخانه ها فهرستی از منابع خاکستری موجود در کتابخانه خود دارند و 4/70 %آنها این منبع را در پایگاه سیمرغ معرفی کرده اند؛ 5/63% کتابخانه ها امکان دسترسی به منابع خاکستری از طریق امانت بین کتابخانه ای و یا اشتراک در خرید منابع خاکستری را ندارند؛ 6/59% کتابخانه ها منابع خاکستری خود را وجین نمی کنند؛ و بیشترین روش تهیه منابع خاکستری در کتابخانه ها (7/82%) از طریق اهدا صورت می گیرد. همچنین 2/73% کتابخانه ها منابع خاکستری را هم به شیوه دستی و هم به شیوه کامپیوتری سازماندهی می کنند. نتیجه گیری: در کتابخانه های مورد بررسی به اهمیت منابع خاکستری و مدیریت آنها توجه نمی شود. دلیل این امر شاید ناشناخته ماندن منابع خاکستری و بی توجهی به اهمیت مدیریت منابع خاکستری در این کتابخانه ها باشد. این نتیجه را می توان تا حدودی به وضعیت این منابع در سایر کتابخانه های کشور تعمیم داد.

هدف: بررسی کارکرد و معنای تکنیکی اصطلاح ""تعلیق"" به عنوان نوعی خاص اما ناشناخته از کتابت در نزد کاتبان مسلمان ایرانی با اتکا به مستندات درون متنی و برون متنی است. روش/ رویکرد پژوهش: نخست اصطلاح ""تعلیق"" در متون کهن فارسی و سپس در انجامه های نسخه خطی سفینه تبریز و چند نسخه خطی دیگر بررسی شد. یافته ها: واژه ""تعلیق"" را کاتبان نسخه های خطی در استنساخ اولیه آثارِ نیازمند مقابله و تصحیحِ دوباره در انجامه به کار می برده اند. نتیجه گیری: مصححان باید در تصحیح متون، از نسخی که در انجامه آنها اصطلاح ""تعلیق"" به کار رفته است با احتیاط استفاده کنند.

سازماندهی اطلاعات همواره از دغدغه ها و کارکردهای اصلی حرفه کتابداری و اطلاع رسانی بوده و نقش زیربنایی در فرایند مدیریت اطلاعات (تولید، توزیع و اشاعه) داشته است. اصول و قواعد تدوین شده در این زمینه در طول زمان تحول و توسعه یافته و هدف آنها ایجاد چارچوبی برای سازماندهی آرمانی اطلاعات بوده است. با وجود این آرمانگرایی، سازماندهی اطلاعات در عمل و بویژه در محیط الکترونیکی و شبکه ای کنونی، با چالشها و دشواریهای اساسی روبه روست. هدف مقاله حاضر، شناسایی و تحلیل این چالشهاست. این نوشته تلاش دارد برخی پرسشهای اساسی ناشی از شرایط جدید را مطرح کند. مهمترین چالشهای مورد بررسی در سازماندهی اطلاعات عبارتند از: افزونگی منابع اطلاعاتی در شکلهای گوناگون، دشواری در تعیین مبنای توصیف منابع، محدودیت سازماندهی در مبدأ تولید منابع، دشواری کنترل مستند نامها و موضوعها در سطح ملی و جهانی، تضاد میان شیوه های پیش همارایی و پس همارایی، کاستیهای فهرستهای رایانه ای در بازیابی و نمایش اطلاعات و تضاد میان فهرستنویسی و نمایه سازی در موتورهای کاوش. در پایان، ضمن دسته بندی این چالشها، راهکارهایی برای فایق آمدن بر آنها ارائه شده است

این مقاله ابتدا به مرور بحران کنونی تهیة نشریه های علمی و پژوهشی در کتابخانه های دانشگاهی و تخصصی که با مشکل افزایش هزینة اشتراک نشریه های ادواری مواجه هستند، میپردازد. سپس پیش زمینة ظهور نشریه های علمی رایگان موسوم به «مجله های دسترسی آزاد» را مورد بررسی قرار داده و به بحث در مورد الگوهای رایج برای تأمین مالی این شیوة نشر میپردازد. هدف نشریه های دسترسی آزاد که عموماً به صورت الکترونیکی منتشر میشوند این است که مقاله های علمی را به صورت رایگان در دسترس همگان قرار دهند. در الگوی سنتی، هزینه نشر یک نشریه از طریق حقّ اشتراک تأمین میشود. در عوض، مجله های دسترسی آزاد تلاش میکنند تا هزینة نشر خود را از مجرایی غیر از گرفتن حق اشتراک، از خوانندگان تأمین کنند. از شیوه های رایج مورد استفادة این مجله ها برای تأمین هزینه، میتوان به گرفتن پول از مؤلفان برای نشر مقاله های آنان، درج آگهی تبلیغاتی، و یا جلب حمایت سازمانها و مؤسسات حامی پژوهش و نشر اشاره کرد. اگر چه تردیدهای بسیاری در مورد موفقیت این الگوی نشر مجله های علمی در دراز مدت وجود دارد، اما تعداد این مجله ها در حال حاضر رو به افزایش است و این میتواند دلیلی بر امکان همزیستی مجله های دسترسی آزاد در کنار مجله های سنتی باشد.