درخت حوزه‌های تخصصی

صفویه

ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
آثار و آرای تاریخ پژوهان و باستان شناسان ایرانی آثار و آرای تاریخ پژوهان و باستان شناسان جهان ایلات و عشایر باستان شناسی برنامه ریزی و فنون آموزش تاریخ تاریخ ادیان تاریخ پزشکی تاریخ زنان تاریخ فرهنگی-اجتماعی-اداری ایران تاریخ مذاهب تاریخ مطبوعات تاریخ نگاری تاریخ نگری جغرافیای تاریخی جنبش ها و قیام های یکصد سال اخیر خلیج فارس و دریای خزر سفرنامه و سفرنامه نویسان سکه شناسی سند شناسی و سندپژوهی شخصیت ها فعالیت های مذهبی (فعالیت های ادیان، فرق و مذاهب) مجلس شورای ملی منابع و کلیات
افشاریه انقلاب اسلامی پهلوی اول پهلوی دوم زندیه صفویه قاجاریه قبل از صفویه کلیات و منابع
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۹۲ مورد.
۱.

دریچه ای به تاریخ اجتماعی طایفه دره شوری قشقایی در دوره صفویه ( بر مبنای اسناد )(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال بیست و چهارم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۳ (پیاپی ۹۵)

کلیدواژه‌ها: صفویه ایل قشقایی دره شوری وردشت

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی صفوی اجتماعی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه سند شناسی و سندپژوهی صفویه
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تاریخ محلی
تعداد بازدید : ۴۲۷۷ تعداد دانلود : ۲۲۷۰
هدف: این مقاله از منظر سند پژوهی، تحلیل سه سند از سه تیره در دوره صفویه در بخش وردشت سمیرم است که امروزه آن تیره ها جزو طایفه دره شوری از ایل قشقایی محسوب می شوند. که در راستای این تحلیل ابتدا بر پایه سه منبع تاریخی به سابقه حضور قشقایی ها در دوره صفویه پرداخته شده است. روش/رویکرد پژوهش: این پژوهش بر مبنای اسناد، منابع کتابخانه ای ، تحقیقات میدانی، و به شیوه توصیفی-تحلیلی نوشته شده است. یافته ها و نتایج: بر طبق مستندات پیدا شده و اطلاعات تاریخی سابقه حضور ایل قشقایی به قرن 8ه.ق بر می گردد، اما در دوره صفوی، این ایل از سلطنت شاه عباس اول از نظر تاریخی بیشتر مطرح و چهره مشخص تری پیدا کرد طایفه دره شوری و برخی تیره های مورد اشاره در اسناد تا اواخر حکومت صفویه هنوز جزو ایل قشقایی نبوده اند
۲.

شناسایی رنگینه ها و رنگ دانه های به کار رفته در تزیینات و مرکب نسخ خطی قرآنی دوره صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال بیست و هفتم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۵)

کلیدواژه‌ها: صفوی کتاب آرایی رنگینه رنگ دانه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی صفوی فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه سند شناسی و سندپژوهی صفویه
تعداد بازدید : ۲۵۸۶ تعداد دانلود : ۱۱۶۹
هدف: هدف پژوهش حاضر شناسایی رنگینه ها و رنگ دانه های به کاررفته در تزیینات نسخ خطی قرآنی دورة صفویه با روش های دستگاهی و مقایسة آن ها با مواد ذکرشده در رساله های کتاب آرایی است. برای اهداف حفاظتی و مرمتی نیز باید مواد رنگ دهنده شناسایی شود تا فرایند فرسایش و چگونگی پاک سازی و درمان آن ها معلوم گردد. روش و رویکرد پژوهش: این پژوهش از نوع آمیخته است که گردآوری داده ها بر اساس اطلاعات حاصل از مطالعات کتابخانه ای و روش های دستگاهی است. در این پژوهش از روش شیمی تر، میکروسکوپ الکترونی روبشی مجهز به تجزیة شیمیایی پاشندگی پرتوی ایکس (SEM-EDX)، طیف سنجی لیزری رامان و طیف سنجی زیر قرمز تبدیل فوریه (FTIR) مجهز به سلول انعکاسی ATR استفاده شد. یافته های پژوهش:در این پژوهش شانزده نمونه از رنگ های آبی، قرمز و سبز به کاررفته در جدول کشی، علامت آیه و مرکبِ شش نسخة خطی منسوب به دورة صفویه بررسی و شناسایی شد. نتایج بررسی رنگ ها نشان داد که لاجورد، نیل، آزوریت و سفید سرب (کربنات بازی سرب) در رنگ های آبی؛ شنگرف، سرنج و روناس (آلیزارین) در رنگ های قرمز و زنگار (وردیگریس) و سفید سرب در رنگ های سبز تزیینات و مرکب این نسخ قرآنی استفاده شده است. تاریخچة کاربرد رنگینه ها و رنگ دانه های شناسایی شده نشان می دهد که از همة آن ها در رساله های قدیمی نام برده شده و از مواد متداول در دورة صفویه بوده است و بدین ترتیب می توان نتیجه گرفت که هیچ تناقضی بین مواد استفاده شده و دورة تاریخیِ موردِنظر(صفویه) وجود ندارد.
۴.

مهرنامة شاه سلیمان صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال بیست و پنجم بهار ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۹۷)

کلیدواژه‌ها: شاه سلیمان صفوی مهرشناسی مهرهای حکومتی دیوانخانه صفوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۰۲ تعداد دانلود : ۹۰۱
هدف پژوهش: هدف این مقاله، تطبیق و بررسی نسخه های شناخته شده از فهرست مهرهای شاه سلیمان صفوی، و ارائه تصحیحی معتبر و مکمل از آنهاست. همچنین، تحلیل محتوای این رساله ها با استفاده از سایر منابع تحقیقی مربوط از اهداف دیگر این مقاله است. روش/ رویکرد پژوهش: مقاله پیش رو با ماهیت و روش تحقیق تاریخی- توصیفی و تطبیقی، و بر پایه منشآت و متون دست اول تاریخی و تحقیقی نوشته شده است. یافته ها و نتایج پژوهش: از میان فهرست های موجود، رونوشت رساله مهرنامه شاه سلیمان صفوی و رساله سفارشی شاه سلطان حسین درباره مشخصات مهرهای شاه سلیمان صفوی معتبر و مکمل یکدیگر به نظر می رسند. در این رساله ها به مشخصات ظاهری و کارکردهای دیوانی دوازده مهر حکومتی صفوی اعم از «مهر دادوستد»، «مهر شرف نفاذ»، «مهر نشان»، «مهر رقم خلعت»، «مهر کوچک انگشتر(مهر رقم فصول)»، «مهر مسوده»، «مهر خُتِم»، «مهر انا فتحنا»، «مهر ثبت شرف نفاذ»، «مهر ثبت همایون»، «مهر انگشتر کوچک(مهر [جواب] فصول)» و «مهر ابداعی در جلوس ثانی شاه سلیمان» پرداخته شده است، و در تفصیل هرکدام از این مهرها به تغییرات احتمالی شکل و اندازه و سجع آنها نسبت به دوران گذشته توجه شده است. با استناد به محتوای این رساله ها، این طور به نظر می رسد که آداب کلی طرح و تحریر مهرهای دیوانی صفوی لااقل از دوران شاه طهماسب قواعد معین و نسبتاً ثابتی داشته است و کمتر دستخوش تحول شده است. این موضوع می تواند سند موثقی در توجیه شباهت های موجود میان برخی مهرهای شناخته شده از سلاطین صفوی باشد.
۵.

مُهر انگشتر سلاطین متأخر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال بیست و پنجم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۰)

کلیدواژه‌ها: نظام دیوانی مهرشناسی مهرهای حکومتی مهر انگشتر سلاطین دوره صفویه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی صفوی فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه سند شناسی و سندپژوهی صفویه
تعداد بازدید : ۲۲۰۹ تعداد دانلود : ۹۲۸
مهر انگشتر یکی از متداول ترین مهرهای سلطنتی در تشکیلات دیوانی و اداری دوران صفویه است. با این حال، مطابق مهرنامه شاه سلیمان صفوی، این مهر از دوران شاه عباس اول ابداع شده و در دوران شاه عباس دوم نمونه ثانی آن نیز ساخته و استفاده می شده است. استفادة همزمان از دو مهر انگشتر در میان مهرهای دیوانی دوران صفویه تاکنون مطرح نبوده است و شناخت دقیق آنها می تواند در مطالعات سندشناسی و مهرشناسی اسلامی مفید واقع شود. هدف پژوهش: هدف این مقاله بررسی مشخصات ظاهری و دیوانی مهر انگشتر سلاطین صفوی از شاه عباس اول تا شاه سلیمان است. روش/ رویکرد پژوهش: این مقاله، با ماهیت و روش تحقیق تاریخی- توصیفی و تطبیقی، و بر پایه منشآت و متون دست اول تاریخی و تحقیقی نوشته شده است. یافته ها و نتایج پژوهش: مهر انگشتر سلاطین متأخر صفوی، در متون تاریخی و منشآت دیوانی، بیشتر با عنوان «مهر کوچک» یا «مهر کوچک انگشتر» شناخته شده است. هویت دیوانی این مهر در دوران شاه عباس اول بسیار برجسته شده است و بیشتر مخصوص مهر کردن ارقام و احکامی بود که به صورت شفاهی از سوی پادشاه صادر می شد. همچنین، شغل «واقعه نویس»(مجلس نویس) و «دواتدار مهر انگشتر آفتاب اثر» مهم ترین مناصبی است که به طورمستقیم با مهر انگشتر سلاطین صفوی مربوط بوده است و طغرای سیاه رنگ «حکم جهان مطاع شد» بارزترین نشانه حضور این مهر در پای اسناد و مکاتبات به شمار می رود. به این مهر می توان «مهر رقم یا «مهر فصول» نیز گفت. به نظر می رسد مهر انگشتر دیگری که از روی این مهر در دوره شاه عباس ثانی با عنوان «مهر انگشتر کوچک» ساخته شده، برای مدتی به جای مهر کوچک انگشتر در تهیه جواب های فصول مورد استفاده قرار گرفته است. در عین حال، استفاده نامنظم و عمر کوتاه دیوانی این مهر از جمله نشانه هایی است که جایگاه و کارکرد واقعی آن را در نظام دیوانی صفوی تا اندازه زیادی کاهش داده است.
۶.

تحلیلی بر یک فرمان از دوران حکومت شاه صفی (تکاپوهای بی ثمر در حل اختلاف ترکان قزلباش و گرجیان، و پیامدهای تاریخی آن)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد زمستان ۱۳۹۱ شماره ۸۸

کلیدواژه‌ها: شاملو شاه صفی گرجی رقم صفی قلی خان زینل خان

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی صفوی سیاسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی صفوی روابط خارجی
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه سند شناسی و سندپژوهی صفویه
تعداد بازدید : ۲۱۹۶ تعداد دانلود : ۱۱۵۸
هدف: هدف از این پژوهش معرفی و بررسی محتوایی و تاریخی یک فرمان رسمی از دوران سلطنت شاه صفی است. روش/رویکرد پژوهش : پژوهش حاضر با رهیافت تاریخی و به روش توصیفی-تحلیلی با استناد بر وقایع نگاری های رسمی و پژوهش های تاریخی، تلاش شده تا به پرسش اصلی تحقیق پاسخ داده شود. یافته ها و نتایج : یافته ها نشان می دهد که با مرگ شاه عباس اول سیاست حمایت از غلامان گرجی در برابر ترکان قزلباش دچار نقصان گردید، و جامعه صفوی با چالش جدیدی از اختلاف میان امرای بزرگ ترک و غلامان گرجی مواجه شد. بطوری که شاه صفی در مقام پادشاه جدید صفوی در حرکتی نمادین برای جلوگیری از گسترش یافتن دامنه این نوع کشمکش ها، به روشی مسالمت آمیز در چهارچوب یک فرمان حکومتی، با ایجاد پیوند خانوادگی میان دو چهره نیرومند سیاسی و نظامی، یعنی زینل خان شاملو در مقام نایب السلطنه و سپهسالار صفوی، و دیگری صفی قلی خان گرجی در منصب بیگلربیگی بغداد و عراق عرب تلاش کرد به این نوع دشمنی ها خاتمه دهد. اما ماجرای صدور فرمان آن پادشاه در قتل زینل خان که پس از مدتی کوتاه روی داد، و این مسأله ناشی از اهمال زینل خان در اعزام نیرو های قزلباش به غرب ایران، برای حمایت از صفی قلی خان در برابر محاصره بغداد توسط ترکان عثمانی بود، نشان می دهد که حکم پادشاه برای غلبه بر این نوع اختلاف ها تأثیری نداشته است، و شاید همین حادثه موجب گشت تا شاه صفی در شیوه حکومت داری به خشونت و بی رحمی روی آورد.
۷.

کارکرد موقوفات در گسترش مراسم مذهبی دوره صفوی

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی پاییز و زمستان ۱۳۸۵ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: وقف صفویه عزاداری مراسم مذهبی اماکن مذهبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۷۰ تعداد دانلود : ۱۰۰۰
روش تدوین مقاله حاضر تحت عنوان «کارکرد موقوفات در گسترش مراسم مذهبی در دوره صفوی بر اساس روش اسنادی و کتابخانه ای است که با محور قرار دادن اسناد وقفنامه های برجای مانده از دوره صفویه در سه شهر اصفهان، کرمان و مشهد، در صدد بر آمده تا کارکرد و نقش موقوفات را در گسترش مراسم مذهبی در جامعه آن دوره تبیین نماید. در این مقاله مواردی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر مراسم مذهبی وقف شده به صورت مجزا مورد بررسی قرار گرفته است و نشان داده شده که واقفان چه مواردی را مد نظر داشته و این موارد به نوبه خود چگونه باعث اشاعه مذهب خاص شیعیان شده است.
۸.

پراکنده ها/ اسناد تاریخی

نویسنده:
منبع: پیام بهارستان سال چهارم بهار ۱۳۹۱ شماره ۱۵
حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه سند شناسی و سندپژوهی صفویه
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه سند شناسی و سندپژوهی قاجاریه از آغاز تا مشروطیت
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه سند شناسی و سندپژوهی قاجاریه از مشروطیت تا انقراض قاجار
  4. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه سند شناسی و سندپژوهی پهلوی اول
  5. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه سند شناسی و سندپژوهی پهلوی دوم
تعداد بازدید : ۲۰۴۵ تعداد دانلود : ۱۱۱۱
۹.

نگاهی به اسناد سیورغال در دوره صفویه

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد پاییز ۱۳۸۶ شماره ۶۷
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۲۷ تعداد دانلود : ۱۰۰۲
یکی از مهم ترین دوره های حکومتی در ایران، عصر صفویه می باشد که به رغم اهمیت زمانی این دوره و وجود منابع غنی پژوهشی مانند نسخ خطی و سفرنامه ها متاسفانه در زمینه اسناد - که مهم ترین منابع تاریخ پژوهی به شمار می روند - فقیر و تهیدست می باشیم؛ زیرا سندهای آن عصر غالباً از میان رفته و اکثر پژوهشهای موجود بر پایه منابع تاریخی صورت گرفته است. در زمینه هائی همچون موضوعات اداری، مالی و اجتماعی - که دچار ضعف منبع هستیم - نیز تحقیقات صورت گرفته ناچیز می باشد. اسناد موجود در کتابخانه مرکزی آستان قدس، در زمره غنی ترین و منحصر به فردترین اسناد این دوره به شمار می آید که ارزش اطلاعاتی زیادی در زمینه های مختلف اجتماعی، اقتصادی، مذهبی و سیاسی دارد. پژوهشی که در اینجا تقدیم می گردد، به موضوع سیورغال برمی گردد که یکی از اصطلاحات مهم مالی دوره صفویه می باشد که در نگارش آن سعی شده با بررسی مختصر پژوهشهای انجام شده، اطلاعات اسناد سیورغال موجود در این مرکز، براساس محتوا و اهمیت موضوعی دسته بندی شود ودر صورت لزوم برای توضیح بیش تر آن از منابع همزمان استفاده گردد.
۱۱.

سنگ نوشته های شاه عباس اول صفوی در مسجدهای شاه اصفهان، میرعماد کاشان،جامع اردستان و جامع دماوند

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد زمستان ۱۳۸۷ شماره ۷۲

کلیدواژه‌ها: گرایش های مذهبی اماکن عمومی اطلاع رسانی تشیع صفویان کاربری شاه ایران ماه رمضان عباس صفوی اول 978 138ق. فرمان ها سنگ نبشته ها تخفیف مالیاتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۹۹ تعداد دانلود : ۷۶۳
مقاله حاضر، پس از معرفی تعدادی از فرمان هائی که از طرف شاهان صفوی صادر و بر روی سنگ نوشته و در انظار عمومی به نمایش گذاشته شده است، به معرفی چهار نمونه از فرمان های شاه عباس در مسجد شاه اصفهان، مسجد میرعماد کاشان، مسجد جامع اردستان و مسجد جامع دماوند می پردازد. نتایج بررسی نشان می دهد که شاهان صفوی، این فرمان ها را بنا بر اهداف مختلف و با موضوعات متعدد صادر کرده اند. موضوعات مطرح شده در این فرمان ها، عبارت است از: اعطای تخفیف مالیاتی؛ غلبه بر ازبکان؛ جلوگیری از فساد و فحشا؛ منع فروش و مصرف مواد مخدر و مسکرات؛ و ممنوعیت از انواع تفریحات غیرسالم مانند گرگ دوانی، قماربازی و کبوتردوانی. این فرمان ها که مخاطب آن ها رعایای ممالک محروسه بوده اند، پس از فرستاده شدن به شهرهای موردنظر، به شکل سنگ نوشته در اماکن عمومی مانند مساجد و بازارها نصب می گردیدند. اعطای تخفیف مالیاتی در ماه رمضان خصوصاً به رعایای شیعه شهرها، از عمده ترین موضوعات این فرمان هاست. این تخفیف ها، صرفاً شامل شیعیان می شده است که مبین گرایش پادشاهان این سلسله به مذهب شیعه اثنی عشری است.
۱۳.

بررسی یک سند مربوط به شهر چادگان در دوره شاه عباس اول صفوی

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد بهار ۱۳۸۷ شماره ۶۹
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱۷ تعداد دانلود : ۸۸۴
این مقاله به بازخوانی و بررسی سندی منحصر به فرد درباره چادگان در دوره صفوی می پردازد که می توان به واقع آن را نخستین سند بازشناخته تاریخی درباره پیشینه چادگان در عصر صفوی و قبل از آن دانست، حال آنکه قبل از بازخوانی این سند، قدیمی ترین منبعی که درباره پیدایش و پیشینه چادگان گزارش کرده، کتاب خاطرات ظل السلطان یا تاریخ مسعودی است. بدین روی، این مقاله افزون بر معرفی و بازخوانی این سند و تحلیل پاره ای داده های ارزشمند تاریخی آن، اطلاعات مهمی بر پایه محتوای سند درباره مسائل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دوره صفوی و تاریخ شهر چادگان ارائه می دهد.
۱۴.

پژوهشی در اصطلاحات مالی دوره صفویه(پرداخت وظیفه به موالید و مشایخ در آستان قدس)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد زمستان ۱۳۹۱ شماره ۸۸

کلیدواژه‌ها: وظیفه صفویان موالیدومشایخ اسناد آستان قدس رضوی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی صفوی اقتصادی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه سند شناسی و سندپژوهی صفویه
تعداد بازدید : ۱۷۷۶ تعداد دانلود : ۱۰۰۶
هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی یکی از اصطلاحات مالی دوره صفویه بر اساس محتوای اسناد موجود در مرکز اسناد آستان قدس ،سنجش ارزشهای اطلاعاتی این اسناداست تاکنون درباره وظیفه دردوره صفویه تحقیق مستقلی صورت نگرفته است واین پژوهش در نظردارد تا به عنوان اولین کار مدون در این زمینه با استفاده از اطلاعات اسنادآستان قدس که درباره پرداخت های مالی به افراد مختلف می باشد صرفابه پرداخت وظیفه به موالید و مشایخ بپردازد. روش،رویکرد پژوهش: روش این پژوهش اسنادی و متکی بر اطلاعات موجود در اسناد هست که با تبیین ویژگیهای سندشناسی و سندپژوهی آن ها سعی می کندجنبه های مختلف اهمیت اسناد را مشخص نمایدالبته نیم نگاهی نیز به منابع کتابخانه های در تایید یا رد مطالب سندی دارد. یافته ها و نتایج پژوهش : یافته های این پژوهش نشان می دهد که آنچه تاکنون تحت عنوان وظیفه درمنابع دست اول و یا مقالات به آن پرداخته شده کلی بوده و به جزئیاتی مانندعلت پرداخت،نحوه پرداخت و میزان آن توجه نشده است و بررسی اطلاعات اسناد مورد بررسی درباره یکی از انواع پرداخت وظیفه ضمن آشنایی با این نوع سند ما را با دیدگاههای جدیدی در زمینه اصطلاحات مالی دوره صفویه آشناو زمینه تحقیقات بیشتر در این حوزه را فراهم نماید.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان