روح الله نجفی

روح الله نجفی

مدرک تحصیلی: دانشجوی دکتری، گروه مدیریت مالی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۳۸ مورد از کل ۳۸ مورد.
۲۱.

نقدی بر هفت نمونه از دعاوی اعجاز علمی قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رهیافت هایی در علوم قرآن و حدیث سال پنجاهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۰۰
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۸ تعداد دانلود : ۴۳۵
مدعیان اعجاز علمی قرآن برآنند که در این متن قدسی، به پاره ای از مکشوفات علمی سده های اخیر اشاره شده است. «دشواری تنفّس با افزایش ارتفاع»، «نسبت بسیار دقیق اجزاء پدید آورنده یک گیاه »، «نقش باد در تلقیح درختان و میوه ها»، «حرکت زمین و مرور کوه ها به همراه آن»، «وجود موجودات زنده در کرات آسمانی»، «گسترش جهان و دور شدن کهکشان ها از یکدیگر» و «تفاوت خطوط سرانگشتان انسان ها» از جمله مصادیقی هستند که مدعیان اعجاز علمی، بدان ها استشهاد می جویند. مقاله حاضر با بررسی نقّادانه هفت نمونه مزبور نشان می دهد که ادعای اعجاز علمی در این موارد، مستلزم عبور از معهودات ذهنی مخاطبان اوّلیه قرآن و نادیده انگاری بستر تاریخی نزول بوده و به تساهل در پایبندی به ظواهر آیات و ضوابط فهم متن می انجامد.
۲۲.

تأثیر فعل «کانَ» در پیدایش وجوه قرائت قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 201 - 212

کلیدواژه‌ها: فعل «کانَ» فعل ناقص اسم و خبر اختلاف قرائت اعراب قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۸ تعداد دانلود : ۵۳۵
تحلیل های نحوی متفاوت از آیات قرآن با پدیده اختلاف قرائت در این متن مقدس، پیوندی تنگاتنگ و درخور تحقیق دارد. در این راستا پاره ای از اختلافات قاریان قرآن به انعطاف پذیری نحوی فعل «کانَ» باز می گردد. بدین شرح که گاه دَوَران میان ناقص یا تامّ بودن فعل «کانَ»، سبب اختلاف قرائت شده است. همچنین انعطاف پذیری قواعد زبان عربی در تعیین اسم و خبر فعل ناقص «کانَ» به توسعه اختلافات انجامیده است. افزون بر این دو عامل گاه مؤنث مجازی بودن اسم «کانَ» یا امکان رجوع آن به لفظی مؤنث یا مذکر برحسب سیاق آیه به قرائت مذکر و مؤنث فعل «کانَ» منتهی شده است. بدین سان فعل «کانَ» دست کم از سه سو در پیدایش اختلافات میان قاریان مؤثر بوده است. در این تحقیق کوشش شده است تا با استشهاد به شواهد متعدد از نقش فعل «کانَ» در پیدایش وجوه قرائت، پرده برداشته شود.  
۲۳.

بررسی صعود و نزول عیسی در قرآن با تکیه بر پیشینة مسیحی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه معرفت سال ۲۲ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۷۰) 87 - 108

کلیدواژه‌ها: عیسی صعود عیسی نزول عیسی قرآن و مسیحیت فهم قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۹ تعداد دانلود : ۱۲۷
فهم شایع از عبارت قرآنی «بل رفعه الله الیه»، زنده بالا برده شدن عیسی به آسمان نزد خداوند است اما برخی از نواندیشان معاصر ادعا کرده اند که قرآن بر زنده بودن عیسی در آسمان دلالت ندارد بلکه مراد از رفع عیسی، بالا بردن روح وی یا منزلت و درجة اوست. پژوهش حاضر نشان می دهد که ادعای وفات عیسی و نفی صعود او به آسمان، با قطع نظر از پیشینة مسیحی قصه می تواند موجه باشد، زیرا در دو موضع قرآن، از «توفّی» عیسی سخن رفته است. با وجود این، گزاره های قرآن را باید با توجه به معهودات مخاطبان تفسیر کرد و آموزة قرآنی رفع عیسی، ناظر به باورهای مسیحی بیان شده است. باور به صعود عیسی در مسیحیت، پیشینه ای اشکار دارد و اگر مراد قرآن همان صعود معهود نبود، با قرینه ای شفاف، ذهن مخاطبان را از عهد پیشین منصرف می نمود، حال آنکه قرینه ای برای انصراف، ارائه نشده است و «توفی» عیسی به برگرفتن زندة او، تأویل پذیر است.  از دیگر سو، پذیرش عیسای زنده در آسمان، انتظار نزول و ظهور وی را به دنبال دارد و  آیاتی از قرآن می تواند دال بر بازگشت عیسی فهمیده شود.
۲۴.

نقش مصحف «عبدالله بن مسعود» در شکل گیری و حجّت یابی قرائت های کوفه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 251 - 268

کلیدواژه‌ها: قرائت قرآن قرائت کوفه عبدالله بن مسعود حمزه کسائی عاصم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۱ تعداد دانلود : ۲۸۷
«حمزه»، «کسائی» و «عاصم» سه قاری کوفی قرآن که گزینش ابن مجاهد، نام ایشان را در نظام قرائت های هفتگانه جای داده است، در قرائت خود از «عبداللّه بن مسعود»، معلّم متقدّم کوفیان در قرائت، تأثیر وافر یافته اند. این اثرپذیری در حالی رخ داده است که آن سه تن، ملتزم به رسم الخطّ مصحف رسمی بوده اند اما مصحف و قرائت عبداللّه، با رسم الخطّ مصحف رسمی، تطابق نداشته است. به واقع، این اثرپذیری در مواردی است که مصحف رسمی، به دلیل فقدان علائم نگارشی (نقطه، اعراب، الف وسط، تشدید) مجال خوانش های متفاوت را فراهم ساخته است. از دیگر سو، اهل فن، چون در مقام بیان شواهد و قرائن قرائت های قاریان هفتگانه برآمده اند، مصحف عبداللّه را حجّت قاریان کوفی در پاره ای از مواضع اختلاف قرائت معرفی کرده اند. تحقیق حاضر با ارائه شواهد متعدد، از کارکرد مصحف عبدالله در شکل یابی و رجحان یابی قرائت های کوفی، پرده می بردارد.
۲۵.

تحلیل فرآیند الگویابی از رفتار شخصیت ها در قصه های قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: انسان پژوهی دینی سال هفدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۳ 127 - 145

کلیدواژه‌ها: قصه قرآن قاعده مندی قصّه فهم قصه قصد قصّه گو شخصیت قصه الگوی رفتاری مخاطب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۰ تعداد دانلود : ۳۱۰
تحقیق حاضر به الگوگیری و قاعده یابی از رفتار شخصیت ها در قصه های قرآن نظر دارد و مقدمات این فرآیند فکری را به ترازوی تحلیل می نهد. انتقال از نمونه جزئی به قاعده کلی، مستلزم پیمودن چهار گام ذیل است: احراز وقوع رفتاری خاص در قصه، احراز شایستگی یا جواز رفتار، احراز قصد قصه گو بر الگوشدن رفتار و احراز دامنه عمومیت یابی رفتار. در فرآیند برداشت الگوهای عام رفتاری از قصه های قرآن، از نقش آفرینی دانسته ها و مفروضات پیشین مخاطبان گریزی نیست، بلکه چه بسا مخاطبِ قصه، خود از قبل می داند که رفتار مناسب الگوشدن کدام و رفتار نامناسب کدام است و آنگاه، رفتار مناسب و دارای امتیاز را به الگو تبدیل می کند، اما رفتار فاقد امتیاز را به الگو بدل نمی کند. افزون بر این، ابهام و تردید در قصد قصه گو بر قاعده سازی، به مفروضات مخاطبان قصه، مجال نقش آفرینی می بخشد.
۲۶.

کارکرد خدای قرآن در کفایت کاستی های انسان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فلسفه دین سال شانزدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۳۹) 351 - 373

کلیدواژه‌ها: خدای قرآن کفایتگری خدا ناتوانی انسان نقش خدا نقش دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۰ تعداد دانلود : ۲۴۳
«الکافی» (کفایت کننده) نامی از نام های نیکوی خداوند در قرآن است. کفایتگری و حفاظت آسمانی انسان به دست خدای قرآن، جلوه ها و زوایایی متعدد دارد. آیات قرآن، خداوند را حمایتگر انسان در مقابل تهدیدهای طبیعت و اجتماع و کفایتگر وی در زندگی پس از مرگ معرفی می کند. تحقیق حاضر بر آن است تا  بر کارکرد خداباوری در جبران کاستی ها و نقص های انسان تأکید ورزد و ابعاد کفایتگری خدای قرآن برای ایمان داران را بازکاود. بدینسان آشکار می شود که پاسخ دادن قرآن به نیازهای سرشت بشر و وعده کفایت کاستی های او، در پذیرش آموزه های آن از سوی مخاطبان مؤثر بوده است و سرّ نیرومندی قرآن، نیرومندی این نیازمندی ها در آدمیان است.
۲۷.

چالش نادیده انگاری حرمت جان انسان در سه قصّه قرآن

نویسنده:
منبع: تأملات اخلاقی دوره دوم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 48 - 60

کلیدواژه‌ها: قتل قربانی انسان تناسب مجازات شبهات قرآنی قصص قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۵ تعداد دانلود : ۱۸۰
در تحقیق حاضر، با سه صحنه از سه قصّه قرآن مواجه هستیم. در صحنه نخست، ابراهیم در رؤیا مأمور می شود که پسر خود را ذبح کند و درصدد انجام این کار برآمده و پسر نیز از پدر متابعت می کند. در صحنه دوم، خضر، نوجوانی را با این استدلال که ترسیدیم پدر و مادر خود را به کفر کشاند، به سزای عمل ناکرده اش، به قتل می رساند. در سومین صحنه، موسی قوم خود را به سبب پرستش گوساله، از باب توبه، به قتل عامّ یکدیگر مکلّف می سازد. نادیده انگاری حرمت جان انسان، چالشی است که در پی خوانش این سه قصّه رخ می نماید. تحقیق حاضر بیان می دارد که بر وفق اخلاق دین مدارانه و خداباورانه، اشکال مزبور وجهی ندارد؛ زیرا ابراهیم، خضر و موسی، هر سه از جانب خداوند جان آفرین و جان ستان، مأمور و مکلّف بوده اند و رفتار الهی را نمی توان با معیارهای اخلاق بشری، در معرض آزمون و نقد قرار داد.
۲۸.

همانند انگاری قتل فرد با قتل همگان در قرآن و میشنا

نویسنده:
منبع: تأملات اخلاقی دوره دوم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ 111 - 126

کلیدواژه‌ها: قتل قرآن میشنا پسر آدم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۶ تعداد دانلود : ۱۱۰
قرآن کریم در پی حکایت برادرکشى پسر آدم، از نوشته شدن این تمثیل بر بنی اسرائیل خبر داده است که قتل یک تن، همانند قتل همگان است. روایت قرآن، قتل پسر آدم را سبب کتابت این تمثیل دانسته است. در این میان، اشکال آن است که نسبت میان برادرکشى پسر آدم و همانندانگاری قتل فرد با قتل همگان چیست؟ و چرا قرآن از میان همه اقوام، از تقریر این تشبیه بر بنى اسرائیل خبر داده است؟ تحقیق حاضر برای گره گشایی از این تشبیه، از پیشینه موضوع مدد می جوید. به گفته «تورات» در ماجراى برادرکشى پسر آدم، خون هاى مقتول به فریاد درآمد و بر وفق «میشنا»، مراد تورات از خون ها، خون مقتول و نسل او است. بدین سان قتل پسرآدم، خصوصیتی داشته است که فریاد خون های مقتول و ذریه او است و خداوند به سبب این قتل با آن ویژگی، همانندانگاری قتل فرد با قتل همگان را بر بنی اسرائیل، مقرر نمود.    
۲۹.

چالش ناسازگاری پیشینه توراتی قصه های قرآن با سیاق آیات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال پنجاه و چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۰۸ 197 - 214

کلیدواژه‌ها: سیاق تورات فهم تفسیر قصه قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۸ تعداد دانلود : ۱۰۶
در مقام فهم قصه های قرآن، گاه دو وجه محتمل است که یکی را پیشینه تاریخی قصه در تورات و دیگری را سیاق آیات قرآن تقویت می کند. در این سنخ مواضع، این چالش رخ می نماید که کدام یک از این دو قرینه را باید بر دیگری تقدم و رجحان نهاد. در قصه برادرکُشی پسر آدم، در قصه خندیدن همسر ابراهیم، در قصه برهنگی آدم و حواء، در قصه فروش یوسف و در قصه رسالت نهصد و پنجاه ساله نوح می توان مصادیقی از مسأله فوق را ملاحظه کرد. تحقیق حاضر پس از تحلیل این نمونه های پنجگانه، بدان منتهی شده است که نمی توان برای خروج از چالش تعارض پیشینه توراتی با سیاق آیات، راهکاری ثابت پیشنهاد کرد بلکه داوری نهایی در هر مورد، برحسب عوامل متعدد، متغیر است. به دیگر بیان، عواملی نظیر شدت و ضعف سیاق، تعیین کننده بودن یا نبودن استشهاد به تورات، وجود یا عدم قرینه برای نادیده انگاری سیاق یا نادیده انگاری پیشینه توراتی، در مقام داوری اثرگذار هستند.  
۳۰.

نقش «عربیت» در نقد قرائت حفص از عاصم

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال پنجم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۱۰) 79 - 98

کلیدواژه‌ها: اختلاف قرائت عاصم حفص عربیّت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۴ تعداد دانلود : ۱۳۴
عاصم یکی از قاریان کوفه در قرن دوم و حفص یکی از راویان او است. در سده اخیر، قرائت حفص از عاصم به رایج ترین قرائت در دست عموم مسلمانان، بدل شده است. قرائت مزبور با همه اهمیت و محبوبیت، از برخی شبهات نحوی یا صرفی پیراسته نمی باشد. منصوب خواندن «بینکم» و نیز «لا نُکَذّب» در سوره انعام و «فَأَطَّلع» در سوره غافر، مجرور خواندن «قیله» در سوره زخرف، مرفوع خواندن «أَربع» در سوره نور، قرائت غایب «لایَحْسَبَنَّ» در سوره انفال و قرائت مشدد «لما» در سوره طارق، نمونه هایی از غرائب نحوی قرائت حفص از عاصم است که اعتراض جماعتی از نحویان را برانگیخته است. به همین سان، قرائت به فتح قاف «قرن» در سوره احزاب، قرائت به ضم سین «سعدوا» در سوره هود و قرائت به سکون لام «ثُمَّ لیَقطَع» در سوره حج، از منظر دانش «صرف» مورد نقد قرار گرفته است. تحقیق حاضر بر آن است تا با بررسی شواهد دهگانه فوق، از جایگاه «عربیت» در نقد پاره ای از وجوه قرائت حفص از عاصم پرده بردارد و آشکار گرداند که قرائت مزبور را نمی توان فراتر از نقد پنداشت.
۳۱.

تأثیر انگاره های کلامی در اختلاف قرائت آیات صفات الهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه معرفت سال پانزدهم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴۵ 55 - 72

کلیدواژه‌ها: قرائت قرآن اختلاف قرائت صفات خدا تفسیر کلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۸ تعداد دانلود : ۷۵
مقاله حاضر، بر اختلافات قاریان قرآن در آیات وصف کننده خداوند ، انگشت نهاده و نشان می دهد که انگیزه های کلامی ، در روند پیشنهاد و پیدایش وجوه متفاوت قرائت، تأثیری در خور داشته اند. بدینسان در آیاتی متعدد، از یک سو با قرائتی اصیل و اولیه روبرو می گردیم که ظهور آن برای برخی اذهان، چالش کلامی ایجاد کرده و یا دست کم، بر وفق مفروضات ایشان، جلوه گر نشده است و از دیگر سو، وجه یا وجوهی متفاوت از قرائت را ملاحظه می کنیم که درصدد رفع آن چالش برآمده و به پدید آوردن معنایی موافق مفروضات کلامی قاری، مدد می رساند. بدینسان هدف تحقیق حاضر آن است که از یک سو، تأثیر مفروضات خداشناسانه را در پیدایش پاره ای از وجوه قرائت بازکاود و از دیگر سو، نشان دهد که وجوه مختلف قرائت ، به چه سان ، شکل گیری برداشت های متفاوت از آیات صفات الهی را رقم زده اند. 
۳۲.

پژوهشی در رویا انگاری خاستگاه قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های مابعدالطبیعی دوره جدید سال سوم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۶ 301-322
تعداد بازدید : ۱۱۶ تعداد دانلود : ۱۰۳
یوحنا دمشقی -قدیس مسیحی در قرن اول و دوم هجری- در وصف عقیده مسلمانان نگاشته است که به باور آنان، پیامبرشان، قرآن را در خواب دریافت کرده است. تحقیق حاضر شواهد این مدعا را در منابع اسلامی می پژوهد تا آشکار گرداند که گزارش این عالم مسیحی، چه میزان اعتبار دارد. در این راستا، رویا انگاری منشأ برخی از آیات قرآن، در منابع اسلامی نیز دیده می شود، چنانکه صحیح مسلم، از نزول سوره کوثر در خواب سبک رسول خدا خبر داده است و طبری نزول پنج آیه نخست سوره علق را در خواب معرفی کرده است. بدینسان ادعای نزول پاره ای از قرآن در خواب، خرق اجماع راویان و عالمان اسلامی نیست. از دیگر سو، اگر قرآن باوران در مقام تفسیر ظواهر قرآنی خلاف واقع، از رویا انگاری مدد جویند، همه ناممکن ها به همان معنای ظاهری خود، ممکن می شوند بی آن که به تأویل های گسترده، حاجت افتد. شماره ی مقاله: ۱۲
۳۳.

رقیب انگاری خدا و طبیعت در آراء تفسیری فخر رازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه معرفت سال نوزدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۵۹ 1 - 18

کلیدواژه‌ها: فخررازی تفسیرکبیر خدا طبیعت دین و علم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹ تعداد دانلود : ۸۶
فخرالدین رازی، از پیشوایان علم کلام و از مفسران شهیر قرآن است که در قرن ششم و هفتم هجری می زیست. پژوهش حاضر بر آن است تا از نسبت خدا و طبیعت در دیدگاه های تفسیری فخررازی پرده بردارد. در این خصوص، شواهد وافر نشان از آن دارد که خدای فخر به قوانین طبیعت پایبند نیست بلکه چه بسا مشیت او بر خلاف قوانین طبیعت رخ می دهد. افزون بر این، فخررازی، اثر گذاری طبیعت را هم منکر است و حتی واسطه بودن عوامل طبیعی برای فعل خدا را هم نمی پذیرد. صاحب «تفسیرکبیر» با تکیه بر خدایی که همه چیز را می توان به قدرت بی نهایت او ارجاع داد، خود را از ارائه تبیین طبیعی برای پدیده های جهان بی نیاز می بیند و در گامی فراتر، می کوشد که توضیحات طبیعی ارائه شده از جانب طبیعت گرایان را به نقد کشد و با اثبات ضعف این سنخ تبیین ها، بر لزوم ارجاع پدیده ها به فاعل قادر و مختار تأکید ورزد.
۳۴.

فرضیه ای در باب علّت «خطاپذیری فهم ها از قرآن »(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه معرفت سال پانزدهم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۴۳ 129 - 148

کلیدواژه‌ها: فهم مقدمات فهم تفسیر قرآن خطاپذیری تفسیر فرایند تفسیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶ تعداد دانلود : ۶۰
مقاله حاضر، به طرح فرضیه ای درباره علّت امکان راهیابی خطای ناعامدانه به فهم های صادقانه و عالمانه از قرآن می پردازد. بر وفق فرضیه مزبور، هر فهمی از آیات قرآن، ناگزیر بر مجموعه ای از مبانی و مقدمات استوار است و مقدمات فهم متن، چنان گسترده و متنوعند و چنان از هرسو، امکان آشکار شدن زوایایی نهان از فهم متن انتظار می رود، که امکان احصاء شدن مقدمات فهم، عملاً منتفی می گردد. در نتیجه هر فهمنده در مقام فهم قرآن، علاوه بر مقدماتی و مفروضاتی که نسبت به آنها آگاهی دارد، ناگزیر به پاره ای از مقدمات هم اتکا دارد که نزد وی آشکار نیستند و صحت آنها در معرض پژوهش او قرار نگرفته است . پنهان ماندن و تحقیق نشدن پاره ای از مقدمات فهم متن نزد فهمنده قرآن، زمینه را برای تأثیرگذاری مقدمه ای ناصواب و به تبع آن شکل گیری تفسیری خطا فراهم می سازد. 
۳۵.

رمزگشایی از مُحکَم و مُتَشابِه با تکیه بر گفتمان قرآن

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۷) 199 - 222

کلیدواژه‌ها: آیه محکم متشابه فتنه تأویل فهم قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۶۹
تحقیق حاضر در مقام فهم آیه هفتم سوره آل عمران و گره گشایی از معنای «مُحکَم» و «مُتَشابِه»، نظریه ای نو عرضه می دارد. این نظریه بر گفتمان کلی قرآن و بستر تاریخی نزول، تکیه دارد. بر وفق این نظرگاه، معنای «آیات»، قسمت بندی های سوره های قرآن نیست بلکه از آن، نشانه های عبرت آموز و بیم دهنده قرآن، اراده شده است. «مُحکَم» یعنی آنچه بدان حکم شده و انجام و فرجام یافته است و «مُتَشابِه» یعنی آنچه شبیه «مُحکَم» است. «ام الکتاب» یعنی هسته مرکزی قرآن که سایر قرآن بر گرد آن شکل گرفته است. قرآن یک انذارنامه و عبرت های تحقق یافته آن، بنیان و مرکز این نامه است. کج دلان، در مقام ستیزه جویی با رسول اسلام، وقوع عذاب های وعده داده شده در قرآن و تحقق عبرت هایی شبیه به عبرت های تحقق یافته امت های پیشین را درخواست می کردند. در این راستا، «فتنه» به معنای مبتلا شدن به عذاب و «تأویل قرآن» به معنای فرجام و عاقبت آن است. دانستن فرجام قرآن که به خدا اختصاص یافته است، علم به زمان و چگونگی تحقق وعیدهای قرآن در آینده است.
۳۶.

تحلیل نحوه تشریع ارث در قرآن با تکیه بر عرف مخاطبان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فقه و اصول سال ۵۵ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۳۵ 197 - 214

کلیدواژه‌ها: ارث عرف فضای نزول احکام قرآن مخاطبان قرآن تفسیر تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷ تعداد دانلود : ۶۰
آیات سه گانه سوره نساء متکفل تشریع تفصیلی احکام ارث است. پیشینه شناسی ارث در فضای نزول، در فهم این آیات، نقشی مهم دارد. در عرف عرب قبل از اسلام، مردانی که مستقیم یا به واسطهٔ مردانی دیگر با متوفا نسبتِ خونی داشتند، وارثان وی بودند و خویشاوند نزدیک تر، دورتر را محروم می کرد. آیات ارث در چنین فضایی نزول یافت؛ با این هدف که، برای فاقدان بهره از ارث، سهمی تعیین شود؛ بدین ترتیب، قرآن قانون ارث را در دفتری سپید و نانوشته ننگاشته است؛ بلکه ساختاری عرفی بر مسائل ارث حاکم بوده و قیود اصلاحی قرآن، ناظر بدان پیش زمینه است. این پیشینه فرهنگی آشکار می سازد که از چه رو در آیات ارث، برخی خویشان، کسرهای معینی از ترکه دارند و برخی دیگر کسر معینی ندارند. از دیگر سو، اختصاص کسرهایی از ترکه برای فاقدان ارث در عرف پیشین، به امکان محرومیت وارثان فاقد کسر و نیز فزونی جمع کسرها بر عدد یک منتهی شده است. به نظر می رسد برای حل این چالش ها بایستی به جای نسبت سنجی سهام وارثان با ترکه، نسبت سهام آنان با یکدیگر را معیار قرار داد.
۳۷.

دوگانه تصدیق پیشینه یا روایت گری تازه در فهم قصه های قرآن

نویسنده:
منبع: دین پژوهی و کارآمدی دوره ۳ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۹) 101 - 116

کلیدواژه‌ها: قرآن قصه قرآن فهم قرآن روش فهم پیشینه قصه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳ تعداد دانلود : ۵۱
در مقام فهم قصه های قرآن، گاه نظرگاهی تفسیری، از یک سو، با پیشینه تاریخی قصه در منابع اهل کتاب تأیید می شود اما از دیگر سو، پاره ای از ظواهر قرآنی، آن را تضعیف می کنند. در این حالت، فهمنده قرآن می تواند به مسیری دوم رود؛ یعنی پیشینه تاریخی قصه را نادیده انگارد و روایت قرآن را مستقل و جدا، فهم کند. بدینسان فهمنده قصه های قرآن، گاه با دوگانه مراعات پیشینه یا نادیده انگاری پیشینه مواجه می شود. تحقیق حاضر به تحلیل چهار قضیه تفسیری می پردازد که در آن ها، دوگانه یاد شده، بارز است. این قضایای چهارگانه عبارتند از: اسحاق یا اسماعیل بودن قربانی ابراهیم، شکسته شدن یا شکسته نشدن الواح موسی، قتل یا عدم قتل پرستشگران گوساله و تعلق یا عدم تعلق یونس به قوم عذاب ناشده. این تحقیق، در مقام تحلیل متن، از همه قرائن درونی و بیرونی مدد جسته است و مبنای تحقیق، باقی ماندن بر پیشینه ها است، مگر آن که قصد قرآن بر روایت گری متفاوت، احراز گردد. با اِعمال این معیار، در دو نمونه نخست، پیشینه گرایی و در دو نمونه اخیر، عدم پیشینه گرایی، راجح جلوه کرده است.
۳۸.

نقش کتاب مقدس در تقویت فهم ظاهرگرایانه از خدای قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های مابعدالطبیعی دوره جدید سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۸ ۲۷۹-۲۵۳

کلیدواژه‌ها: خدا تصویر خدا قرآن تفسیر ظاهرگرایی تأویل گرایی کتاب مقدس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲ تعداد دانلود : ۷۰
ظاهرگرایان در مقام فهم خدای قرآن، او را اَبرانسانی انگاشته اند که در آسمان، سکونت دارد و بر تخت پادشاهی نشسته است، از روح خود به پیکر آدم دمیده است، در میان آتش بر موسی متجلی شده است، به روز قیامت همراه فرشتگان بر ابر می آید و برای اهل ایمان، رؤیت او در آن روز میسر است. اما تأویل گرایان، این سنخ گزاره ها را باور ندارند و برای آیات بیانگر آن ها، معانی خلاف ظاهر پیشنهاد می کنند. در این میان، تحقیق حاضر بر آن است که تصویر خدا در کتاب مقدس را به خدمت فهم خدای قرآن درآورد و در داوری میان ظاهرگرایان و تأویل گرایان، از آن پیشینه تاریخی، مدد جوید. فرضیه آن است که کتاب مقدس، مؤید برداشت های انسان وار از خدای قرآن است و سبب تضعیف رویکرد تأویلی می شود. بر این مبنا، فهم ظاهرگرایانه از خدای قرآن تعین می یابد، گرچه در فرجام امر می توان بر آن شد که آن چه قرآن درباره خداوند اظهار می کند، تصویری از او برای آدمیان و متناسب با درک انسان وار ایشان از خدا است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان