علی صفایی سنگری

داستان کوتاه دفاع مقدس در یک دهه اخیر، تحول چشمگیری در عرصه کاربرد تکنیک و سازه های نوین داستان نویسی داشته است. با واکاوی عناصر منفرد پیکره این داستان ها می توان جنبه های هنری آنها را نشان داد. در این پژوهش با نگاهی ساختاری به کارکرد کشمکش، به عنوان یکی از مهم ترین وابسته های عنصر پیرنگ، الگوی «رابرت مک کی» در باره سطوح سه گانه کشمکش بررسی شده است. پس از آن، سه مشخصه مشترک روایی کشمکش، شامل کشمکش جسمانی،کشمکش عاطفی و کشمکش زمان و مکان، به منظور نشان دادن شگردهای به کار رفته در سه داستان کوتاه دفاع مقدس به نام های «هانیه» نوشته مهدی نور محمدزاده، «دریا قلی» نوشته زهرا مشتاق و «شب نشینی در جهنم» نوشته داوود امیریان، از مجموعه داستان های برگزیده مسابقه سراسری داستان نویسی کوتاه یوسف (1385 ه.ش) مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که نویسندگان داستان های مورد بررسی، در کاربرد عنصر کشمکش برای نشان دادن عدم تعادل نخستین در روایت داستان از شگرد تعلیق در سه سطح کشمکش درونی، فردی و فرا فردی بهره گرفته اند. نویسندگان این آثار با کاربرد وجوه سه گانه کشمکش، ضمن بیان نمایشی داستان به توصیف جزئیات و تحول شخصیت ها پرداخته اند.

انقلاب اسلامی به عنوان پدیده ای مهم در تاریخ معاصر، تأثیر زیادی بر ذهن و زبان شاعران در خصوص هدف و رسالت ادبیات داشته است. تحولات سال های آغازین انقلاب، شعر فارسی را به طور خیره کننده ای به سوی تعهد هنری و پرهیز از اندیشه هنر برای هنر پیش برد؛ به طوری که شعر محتوامدار و متعهّد، گفتمان غالب در دهه اول بود. اما در دهه دوم، به دلایلی مختلف شرایط تغییر کرد. هدف از این پژوهش، بررسی جامعه شناختی این عوامل و نشان دادن شاخصه های این تغییر در دهه دوم پس از انقلاب است. پایان یافتن جنگ تحمیلی، رحلت امام خمینی(ره)، تغییر در سیاست های داخلی و خارجی دولت پس از جنگ، تحول در جریان روشنفکری دینی و تغییر در ساختار جمعیتی ایران از جمله عواملی هستند که شعر فارسی را از محتوامداری به سمت فرم گرایی پیش برد و آن را در قالب گرایش هایی نظیر شعر حرکت (پست مدرن)، شعر گفتار، شعر رمانتیک و... عرضه کرد. ضمن این که در شعر متعهد نیز در دهه دوم، تغییرات محسوسی ایجاد شد و احساس تعهد اجتماعی پررنگ تر شد.

برخی از محققان با استناد به بعضی از سخنان و داستانهایی که از صوفیه نقل می شود، این ایراد را برآن ها وارد می سازند که آنان نسبت به گناه و گناهکاران حساسیت چندانی ندارند و اهل اباحی گری هستند، درحالی که نگاه صوفیه به گناه متفاوت با نگاه دیگران است. آنها گناه را ضرورت و لازمه زندگی می دانند اما هدف آن نمی دانند، همانطوری که افتادن لازمه راه رفتن است اما هدف آن نیست.امکان ارتکاب گناه توسط انسان نتایجی را در پی دارد که عبارتند از:1- دوری از عجب و خود پرستی 2- توبه و بازگشت به سوی حق 3-امکان برخورداری از لطف حق 4- دلسوزی نسبت به گناهکاران و تسامح به آن ها 5- امکان ارتکاب به عنوان عاملی برای رسیدن به کمال برتر.در این مقاله تلاش شده است تا با مراجعه به آثار صوفیه خصوصا کشف الاسرار و عده الابرار رشید الدین میبدی این نوع تلقی گناه و آثار و نتایج مترقب بر آن مورد بررسی قرار گیرد.