محمدحسین خسروان

سقوط امپراتوری ساسانی توسط اعراب مسلمان نقطه عطفی در تحولات کلان سیاسی اجتماعی ایران بوده است. امپراتوری ساسانی در طی سه جنگ جلولاء، نهاوند و قادسیه از اعراب مسلمان، شکست خورد و در نتیجه ایرانیان از سیادت و سروری به اسارت و بندگی افتادند. سرانجام سپاهیان عرب مناطق شمالی ایران و طبرستان را فتح کردند که البته فتح این مناطق بواسطه موقعیت اقلیمی و نحوه بینش مردمانش برای اعراب بسیار سخت بود، بویژه قیام های که در قرون اولیه اسلامی در این مناطق شکل گرفت کار را بر سپاه عرب بسیار دشوار کرد، از جمله قیام مازیاربن قارن که این مقابله مردم مازندان و مناطق شمالی ایران در برابر اعراب، در جهت حفظ هویت ملی و میراث کهن آباء و اجدادی به شمار می آمد. به هر حال تا به امروز بینش غالب در مورد فتح ایران توسط اعراب اینگونه بوده است، که با ورود سپاهیان عرب به سرزمین ایران، مردم به یکباره این دین و عقیده را پذیرفتند و از آن استقبال کرده اند، در حالیکه اینگونه نیست، بسیاری از مناطق ایران بویژه طبرستان، دیلمان، دماوند، و .... بواسطه رفتار خشونت آمیز عرب از پذیرفتن دین اسلام سرباز زدند و در برابر اعراب مقاومت کردند و سالیان بسیار طول کشید، تا اعراب توانستند این مناطق را فتح کنند. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی به بررسی گسترش غلبه اعراب مسلمان در طبرستان و مقاومت در برابر آن می پردازد

به نام آنکه در کاشانه دل/محبت را معین کرد منزل /بود این مثنوی تاریخ ایام/که تاریخش موافق گشت با نام/محبت نامه صاحبدلان است/که تاریخ کتابت مقبلان است/کنی در مدت ماهی تمامش/نهی آنگه محبت نامه نامش /خواجه عماد فقیه شاعری است توانا چنانکه در همان روزگار حیاتش صیت سخنش همه جا رفته است. تا آنجا که سلطان ابوسعید ایلخانی از تبریز تقاضای شعر از وی می کند. خود عماد هم چنین گفته است:جهانگیر است صحبت نامه من /که از وی گرم شد هنگامه من/چو رویش سوی آن درگاه کردم/محبت نامه اش همراه کردم/عماد عارفی وارسته و شاعری است افتاده. در خانقاه وی به روی همگان گشوده بوده، عوام و خواص بدان جا می رفته اند و از محضر پاکش بهره ها می گرفته اند. با وجودی که در شعر مقامی بس والا داشته است، «شعر خود را بر همه واردان خانقاه می خوانده است، و استدعای اصلاح می کرده و از این می گویند که شعر وی شعر همه اهل کرمان است».