سیروس شفقی

در جریان گردشگری فرهنگی جنبه های معنوی فرهنگ بومی و همچنین تبلور عینی آن به عنوان میراث فرهنگی از پارامترهای اساسی هستند که به شدت دارای اهمیت اقتصادی بوده و اطلاعات در آن به صورت دیداری منتقل می شود. وجود منابع فرهنگی و تاریخی فراوان و حائز اهمیت گردشگری فرهنگی تاریخی می تواند پایدارترین نوع گردشگری در ایران باشد. با وجود ظرفیت های بالای تاریخی و فرهنگی در ایران، متأسفانه با داشتن این همه امکانات کشور ایران نتوانسته است به جایگاه مطلوب خود در جهان دست پیدا کند؛ بنابراین برای ایجاد پایداری گردشگری فرهنگی بایستی ابعاد گوناگون اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، مدیریتی و محیط زیستی موردمطالعه قرار گیرد و از طریق شناخت این ابعاد می توان یک آسیب شناسی کلی که بتواند نقاط ضعف و آنچه که مانع از رسیدن جامعه به پایداری گردشگری فرهنگی گردد را شناخت و از طریق برطرف نمودن نقایص و ارائه راهکارهایی به منزل مقصود رسید. در این پژوهش با استفاده از پرسشنامه و تجزیه و تحلیل اطلاعات و بررسی فرضیات از روش معادلات ساختاری در نرم افزار Smart Pls3 و آزمون فریدمن در نرم افزار SPSS23 استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه ها به صورت جداول رتبه بندی ارائه گردید. بر اساس نتایج پژوهش مشهود است که ازنظر پاسخ دهندگان گردشگری فرهنگی شاخص اجتماعی در اولویت اول، سپس شاخص اقتصادی در رتبه دوم، شاخص فرهنگی رتبه سوم، شاخص سیاسی رتبه چهارم، شاخص مدیریتی رتبه پنجم و شاخص زیست محیطی رتبه ششم را دارا می باشند.

تحقیق حاضر به بررسی نقش بنادر در توسعه اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی منطقه و ارائه یک چارچوب کلی در راستای توسعه بنادر سواحل جنوب شرقی ایران مکران می پردازد. برای نیل به این هدف از روش میدانی به همراه تکنیک مصاحبه عمیق در کنار استراتژی SWOT بهره برده شده است. برای جمع آوری اطلاعات از جامعه آماری و جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش را همه اسناد نوشتاری(اعم از مقالات، کتب، نشریات و. . . ) که در حوزه بنادر جنوب شرقی ایران سواحل مکران بنادری همچون ( چابهار، کنارک، تیس، زرآباد، پزم و بریس) می باشند و همچنین مطلعین کلیدی از جمله کارشناسان ( آکادمیک و اجرایی ) حوزه مذکور در استان سیستان و بلوچستان (در مهر و موم های اخیر) بوده اند تشکیل می دهد. سرانجام استراتژی های به دست آمده از نظر انتخاب بر اساس میزان جذابیت با تکنیک QSPM مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت، که نتایج حاصله بدین قرارند: استراتژی های اولویت بندی شده ی ST در سواحل مکران بر اساس اولویت به ترتیب، تبلیغات گسترده بین المللی درزمینه توانمندی ها، قابلیت ها و موقعیت منطقه به منظور جذب اپراتورهای بخش خصوصی، توجه لازم و سرمایه گذاری هرچه بیشتر در امور زیر بنایی بنادر شهید بهشتی و کلانتری چابهار، توسعه و بهبود و ارتقاء فعالیت ها و خدمات فرودگاهی و زیرساخت های مربوط به گسترش حمل ونقل هوایی، جذب هر چه بیشتر سرمایه گذاری های داخلی و خارجی بخش خصوصی و سوق دادن هر چه بیشتر آن ها به سمت فعالیت های مولد صنعتی، کاهش قوانین و مقررات دولتی در چگونگی اداره منطقه آزاد ضمن حفظ اقتدار و منافع ملی، توسعه و بهبود راهه ای ارتباطی جاده ای بین چابهار با سایر نقاط کشور و اهتمام ویژه جهت احداث راه آهن چابهار – مشهد و اتصال به شبکه سراسری ایران، پاکستان و آسیای میانه هست.

بستر طبیعی منطقه ساحلی شمال در کناره دریای مازندران و مجاورت کوهستان البرز الگوی شکلی خاص و متفاوتی را به لحاظ ساختار فضایی این منطقه تحمیل کرده است . با توجه به ساختار هموژنیکی منطقه و همگنی آن ، نقش برنامه ریزی برای کاهش عدم تعادل های موجود درمنطقه ، بسیار تعیین کننده است. از آنجا که در قسمت شرق منطقه ساحلی شمال ، مولفه های اثر گذار کلاً با قسمت های غربی و میانی منطقه تفاوت فاحش و بنیادینی دارد ، شناسایی عوامل موثر در بروز تفاوت های منطقه ای استان گلستان که اساساً با ماهیت وساختار طبیعی خود متفاوت از گیلان ومازندران نه مقصد توریستی و نه مقصد سوداگری زمین می باشد حائز اهمیت است . در این پژوهش با استفاده از روش های اسنادی و پیمایشی و تکنیک دلفی ، عوامل موثردر ایجاد نابرابریهای منطقه ای استان گلستان احصا و ماتریس تاثیرات متقاطع برای بررسی میزان تأثیر عوامل بر همدیگر تکمیل و با بهره گیری از تکنیک های تحلیلی و نرم افزار MICMAC ، کلیدی ترین عوامل موثردر ایجاد نابرابری های استان گلستان شناسایی گردید که این عوامل شامل: توسعه تک بعدی از منظر فضایی ، همگرایی و واگرایی قومی ، قابلیت های محیطی و مهاجرت بوده ودر نهایت راهکارهای مناسب در کاهش عدم تعادل های منطقه ای استان گلستان ارائه شد.

گردشگری فرهنگی- تاریخی در ایران جایگاه بسیار مهمی دارد، آنچه گردشگران را مشتاق سفر و دیدار از ایران می کند آثار تاریخی و فرهنگی ملموس و ناملموس فراوان و بی همتای آن است. پایداری گردشگری فرهنگی تاریخی بسیار حائز اهمیت است و برای پایداری گردشگری فرهنگی، عوامل اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی، سیاسی، فرهنگی و مدیریتی شاخص های مؤثر و تأثیرگذار می باشند. این پژوهش که از نوع تحقیق کیفی- کمی بوده از تحقیق توصیفی (رویکرد اثبات گرایی) استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه خبرگان، مدیران، کارشناسان ارشد سازمان میراث فرهنگی و سازمان های مرتبط با صنعت گردشگری در شهرهای اصفهان، شهرکرد، شیراز، یاسوج، بوشهر و بندرعباس است که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 128 نفر با روش نمونه گیری تصادفی ساده به عنوان نمونه آماری انتخاب شد. برای اندازه گیری روایی پرسشنامه ها از روش محتوایی و برای تعیین پایایی آن آلفای کرونباخ محاسبه گردید که مقدار آن برابر 0. 716 برآورد گردید. برای بررسی فرضیات از روش معادلات ساختاری در نرم افزار Smart Pls3 و آزمون فریدمن در نرم افزار SPSS23 استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد شاخص های بررسی شده در مدل شامل عوامل اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی، سیاسی، فرهنگی و مدیریتی بر توسعه گردشگری پایدار فرهنگی به طور معنی دار تأثیر دارد. که به ترتیب عامل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و سپس مدیریتی دارای اولویت می باشد و عامل زیست محیطی تأثیری در گردشگری پایدار فرهنگی ندارد.

در پی تحول در شیوه زندگی، نیاز به خدمات گوناگون نیز افزایش یافته و جهت مطابقت با شرایط جدید و دست یابی به توسعه ای پایدار، ساماندهی بافت های فرسوده اهمیت بیشتری می یابد. هدف پژوهش حاضر نیز ساماندهی کالبدی، فرهنگی- اجتماعی بافت فرسوده شهری با رویکرد توسعه پایدار شهری در شهر آمل می باشد. از نظر قلمرو زمانی، مطالعه در این محدوده در سال های1393و 1394 است. در این پژوهش کاربردی و توسعه ای از روش های توصیفی، اسنادی و همبستگی استفاده شده است. حجم نمونه در این پژوهش نیز 304 نفر روسای خانوار در بافت فرسوده و 30 نفر کارشناسان مربوطه می باشد. به منظور گردآوری اطلاعات، از پرسشنامه ها، نقشه محلات، منابع کتابخانه ای و همچنین بازدید میدانی استفاده شده است. نتایج جمع آوری شده از پرسشنامه ها با استفاده از نرم افزار SPSSو آزمون های آماری مورد ارزیابی قرار گرفته و  از نتایج پرسشنامه کارشناسی در تکنیک SWOT بهره برده شده است. بنابراین با توجه به نتایج حاصله از تحقیق، الگوی پیشنهادی مداخله با تکیه بر توسعه پایدار شهری ارائه گردیده است.