عباسعلی ابونوری

خشکسالی‌ به عنوان‌ یک‌ پدیده‌ نامطمئن‌ و غیرقابل‌ پیش‌بینی‌،‌ پدیده‌ ای متناوب‌ و منطقه‌ای‌ است‌ که‌ با ایجاد کمبود آب‌ در هوا وخاک‌ بر عملکرد و تولیدات‌ محصولات‌ کشاورزی‌ وتولید برق نیروگاه های‌ برق آبی‌ تاثیر گذاشته‌ و با ایجاد قحطی‌، گرسنگی‌ بر شرایط‌ اقتصاد معیشتی‌ آسیب‌های‌ جبران‌ناپذیری‌ را وارد می‌کند. برآورد و پیش‌بینی‌ شدت‌ و نوسانات‌ وقوع‌ این‌ پدیده‌ در جلوگیری‌ از تخریب‌های‌ اقتصادی‌ و اجتماعی‌ از اهمیت‌ زیادی‌ برخوردار است‌.‌ خشکسالی‌ ملایم‌ ولی‌ طولانی‌ ممکن‌ است‌ بیشتر از یک‌ خشکسالی ‌کوتاه‌ مدت‌ و شدید بر اقتصاد یک‌ کشور و یا یک‌ منطقه‌ تاثیر بگذارد. در این‌ مقاله‌ تلاش‌ می‌ شود تا با استفاده‌ از اقتصاد آب‌ و یا موازنه‌ طبیعی‌آبی‌، وضعیت‌ تعادل‌ آبی‌ ایستگاه‌ سینوپتیک‌ رامسر را برای‌ مدت‌ 53 سال‌ (2009-1956 میلادی‌ و یا 1387-1335 شمسی‌) بررسی‌ و با برآورد تعداد دفعات‌ وقوع‌ خشکسالی‌ شدت‌ آنها نیز اندازه‌گیری‌ شود. علت انتخاب‌ روش‌ موازنه‌ آبی‌ نسبت‌ به‌ روش های‌ دیگر این‌است‌ که‌ در این‌ روش‌ از پارامترهای‌ متعدد عوامل‌ طبیعی‌ مانند درجه‌ حرارت‌، سرعت‌ باد، درخشش‌ و تابش‌ خورشید، بافت‌ و ساختار و یاچگالی‌ خاک‌ در ذخیره‌سازی‌ آب‌، رطوبت‌ خاک‌، تبخیر و تعریق‌، دوره‌ رشد گیاهان‌ و عمق‌ ریشه‌ آنها و سابقه‌ و پیشینه‌ بارندگی‌ منطقه‌؛ منطقی‌ترین‌ و معقول ترین‌ روش‌ به‌ منظور برآورد پدیده‌ خشکسالی‌ به کار گرفته‌ شده‌ است‌. با به کارگیری‌ این‌ روش‌ نشان‌ داده‌ شده‌‌ که‌ در هر دوره‌، میزان‌ کمبود و یا مازاد آب‌ در چه‌ ماه هایی‌ از سال‌ وجود داشته‌ و با تعیین‌ شاخص‌ خشکی‌ و انحراف‌ معیار آن‌ از میانگین‌ متوسط‌؛ مشخص‌ شده‌ که‌ ایستگاه‌ رامسر هر ده‌ سال‌ حداقل‌ سه‌ الی‌ 4 بار متوالی‌ با پدیده‌ خشکسالی‌ شدید مواجه‌ گردیده‌ و احتمال‌ وقوع‌ این‌ پدیده‌ در این‌ منطقه‌ در یک‌ دوره‌ ده‌ ساله‌ 4/0 می‌باشد. در سال‌ 2001 میلادی‌ و یا 1380 شمسی‌ با وجود آنکه‌ از متوسط‌ بیشترین‌ بارندگی‌ سالیانه‌ برخوردار است‌، ولی‌ با پدیده‌ خشکسالی‌ شدید مواجه‌ گردیده‌ و در سال‌ 2002 که‌ از بارندگی‌ کمتری‌ برخوردار است،‌ شدت‌ خشکسالی‌ آن‌ بسیار شدید و یا حاد بوده‌ است‌.

در این مقاله از روش هدنیک1 برای برآورد مدلی برای ارزش بازاری زمین های کشاورزی در شهرستان سبزوار در سال زراعی 1388-1387 استفاده شده است. روش هدنیک از قیمت یک کالا برای ارزش گذاری ویژگی های آن کالا، که در بازار به شکل رسمی معامله نمی شوند، استفاده می کند. داده ها به روش پرسشنامه و به تعداد 350 عدد از زمین های آبی گردآوری شده است نتایج نشان می دهد میزان آبدهی چاهها، میزان فاصله زمین معامله شده تا سبزوار و نوع بافت خاک بیشترین تاثیر را بر قیمت زمین های اطراف آن ایفا می کنند.

خشکسالی به عنوان یک پدیده نامطمئن و غیرقابل پیش بینی ، پدیده ای متناوب و منطقه ای است که با ایجاد کمبود آب در هوا و خاک بر عملکرد و تولیدات محصولات کشاورزی و تولید برق نیروگاه های برق آبی تاثیر گذاشته و با ایجاد قحطی ، گرسنگی بر شرایط اقتصاد معیشتی آسیب های جبران ناپذیری را وارد می کند. برآورد و پیش بینی شدت و نوسانات وقوع این پدیده در جلوگیری از تخریب های اقتصادی و اجتماعی از اهمیت زیادی برخوردار است . خشکسالی ملایم ولی طولانی ممکن است بیشتر از یک خشکسالی کوتاه مدت و شدید بر اقتصاد یک کشور و یا یک منطقه تاثیر بگذارد. در این مقاله تلاش می شود تا با استفاده از اقتصاد آب و یا موازنه طبیعی آبی ، وضعیت تعادل آبی ایستگاه سینوپتیک رامسر را برای مدت 53 سال (2009-1956 میلادی و یا 1387-1335 شمسی ) بررسی و با برآورد تعداد دفعات وقوع خشکسالی شدت آنها نیز اندازه گیری شود. علت انتخاب روش موازنه آبی نسبت به روش های دیگر این است که در این روش از پارامترهای متعدد عوامل طبیعی مانند درجه حرارت ، سرعت باد، درخشش و تابش خورشید، بافت و ساختار و یاچگالی خاک در ذخیره سازی آب ، رطوبت خاک ، تبخیر و تعریق ، دوره رشد گیاهان و عمق ریشه آنها و سابقه و پیشینه بارندگی منطقه ؛ منطقی ترین و معقول ترین روش به منظور برآورد پدیده خشکسالی به کار گرفته شده است . با به کارگیری این روش نشان داده شده  که در هر دوره ، میزان کمبود و یا مازاد آب در چه ماه هایی از سال وجود داشته و با تعیین شاخص خشکی و انحراف معیار آن از میانگین متوسط ؛ مشخص شده که ایستگاه رامسر هر ده سال حداقل سه الی 4 بار متوالی با پدیده خشکسالی شدید مواجه گردیده و احتمال وقوع این پدیده در این منطقه در یک دوره ده ساله 0.4 می باشد.در سال 2001 میلادی و یا 1380 شمسی با وجود آنکه از متوسط بیشترین بارندگی سالیانه برخوردار است ، ولی با پدیده خشکسالی شدید مواجه گردیده و در سال 2002 که از بارندگی کمتری برخوردار است، شدت خشکسالی آن بسیار شدید و یا حاد بوده است.

پیش بینی زمان وقوع و برآورد شدت و نوسانات وقوع خشکسالی در جلوگیری از اصابتها و تخریبهای اقتصادی و اجتماعی از اهمیت بسیاری برخوردار است.در این پژوهش تلاش میکنیم تا با استفاده از روش بودجه آبی تورنت ویت،وضعیت تعادل آبی ایستگاه سینوپتیک شیراز را برای مدت 58 سال (1951-2009 میلادی و یا 1330-1387 شمسی) متوالی را بررسی کرده و با برآورد تعداد دفعات وقوع پدیده خشکسالی ،شدت انها را نیز اندازه گیری کنیم.روش بودجه آبی تورنت-ویت با استفاده از پارامترهای متعدد عوامل طبیعی مانند درجه حرارت،سرعت باد،درخشش و تابش خورشید،بافت و ساختار و یا چگالی خاک در ذخیره سازی آب،رطوبت خاک،تبخیر و تعرق،دوره رشد گیاهان و عمق ریشه انها و پیشینه بارندگی منطقه به منظور برآورد پدیده خشکسالی به کار گرفته شده است.با به کارگیری این روش نشان می دهیم که در در هر دوره میزان کمبود و یا مازاد آب در چه ماه هایی از سال وجود داشته و با تعیین شاخص خشکی و انحراف معیار ان از میانگین متوسط،مشخص می شود که ایستگاه شیراز در هر ده سال حداقل 3 بار مواجه با خشکسالی شده و پس از 2000 میلادی بر تعداد دفعات آن افزوده شده است،به گونه ای که ایم منطقه از سال 2000 تا 2009 میلادی 35 بار تحت تاثیر این پدیده قرار گرفته است که تعداد 5 بار مورد اصابت خشکسالی حاد و حادترین آن مربوط به سال 2001 بوده و سال 2008 نیز این پدیده با شدت کمتر بار دیگر تکرار شده است.

در این مقاله، شدت مصرف انرژی بر اساس شاخص دیویزیا در سیمان تهران به اثرات ساختاری، تولیدی و شدت خالص، تجزیه شده که این تجزیه بر اساس داده های سری زمانی طی سالهای 1385-1375 و با استفاده از روش های چهارگانه ویژه تجزیه شدت مصرف انرژی، صورت گرفته است که روش ( (AVE_PDM1به دلیل داشتن کمترین میزان پسماند به عنوان بهترین مدل می باشد که حاکی از آن است که اثر ساختاری دارای سهم اندکی در توضیح تغییرات مصرف انرژی بوده و اثرات شدت خالص و تولیدی سهم غالبی در این توضیح دارند. بنابراین تلاشهای خوبی در راستای کاهش شدت انرژی و به تبع آن افزایش کارایی در سیمان تهران انجام شده، اما به دلیل عدم انعطاف تابع تولید، این تلاشها در برخی سالها با شکست مواجه شده است.

گاز طبیعی به لحاظ دارا بودن مزایای فراوان و تامین درصد بالایی از انرژی اولیه کشور از اهمیت و جایگاه ویژه ای در میان منابع انرژی برخوردار است.همچنین بیشترین سهم مصرف گاز طبیعی در بخش خانگی و تجاری کشور است.در این پژوهش،تقاضای گاز طبیعی را به عنوان یکی از حامل های انرژی در بخش خانگی و تجاری در نظر گرفته ایم.به این منظور تابع تقاضای گار طبیعی بخش خانگی و تجاری استان گیلان را با استفاده از داده های فصلی در سالهای 1378-1387 با روش حداقل مربعات معمولی برآورد کرده و همچنین،برای آزمون مانایی متغیرها از آزمون ریشه واحد KPSS استفاده کرده ایم.در نهایت کششهای کوتاه مدت و بلند مدتی قیمتی مصرف گاز طبیعی در بخش خانگی -تجاری به ترتیب -.032 و -0.64 درصد و کششهای کوتاه مدت و. بلند مدت متقاطع(ارتباطی)تقاضا در بخش خانگی و تجاری به ترتیب 0.43 و 0.86 درصد برآورد کرده ایم.

خشکسالی بعنوان یکی از پدیده های طبیعی متناوب منطقه ای، نامطمئن و غیرقابل پیش بینی، با ایجاد کمبود آب در هوا و خاک بر فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی منطقه، در نتیجه کاهش تولیدات کشاورزی و غذایی، با ایجاد قحطی؛ بر نیروگاههای برآبی هر منطقه آسیب های جبران ناپذیری را وارد می کند. این مقاله تلاش می کند تا با استفاده از اقتصاد آب و توازن آبی، ایستگاه سینوپتیک فیروزکوه طی دوره 15 ساله با برآورد تعداد دفعات وقوع خشکسالی، شدت آنها را نیز اندازه گیری کند. با بکارگیری روش بودجه آبی در منطقه مشخص شده است که فیروزکوه بطور متوسط در هر 5 سال مواجه با یک پدیده خشکسالی حاد گردیده و یا احتمال وقوع این پدیده در این منطقه 0.2 می باشد و لازم است کشاورزان و یا زارعین منطقه با توجه به وقوع این پدیده بگونه ای برنامه ریزی کنند که از آسیب پذیری بیشتر محصولشان جلوگیری شود. این منطقه در سال 88-1387 مواجه با خشکسالی حاد گردیده ولو آنکه پیش بینی می شود که در اواخر سال 1388 از شدت وقوع این پدیده کاسته شده و با یک خشکسالی ملایم روبرو شود.