وحید مجیدی

بیان مسئله: آموزشِ فرایندمدارِ دروس طراحی معماری که عمدتاً دربردارنده طیفی از فعالیت هاست و ماهیتاً شامل مضامینی نظیر تجرید و عینیت، مسئله یابی و استنباط و استقراء و نتیجه گیری است، بر بسترِ کرکسیون، هدایت و راهبری می شود. سنجش وضعیتِ دانش، بینش و توانش طراحی و ادراک دانشجویانِ معماری در دروس طراحی معماری، مبتنی بر دریافت مفاهیم مطلق از یک سو و روند نسبی سازی آن مفاهیم از سویی دیگر، بر اساس معیارهایی نظیر صورت بندی و اولویت دهی به نظام مسائل طراحی، تبیین رویکردهای حل مسئله و کیفیت پردازش ایده های خلاقانه در هر یک از موضوعات طراحی انجام می شود. روند جاری در نظام آموزش رشته معماری در دانشکده های معماری ایران، شکل گیری نوعی از ابهام در مفهوم کرکسیون را در پی داشته است که نیازمند تحقیق، تعمیق و تدقیق در چگونگی نقد و ارزشیابی های برآمده از کرکسیون است.هدف پژوهش: این پژوهش درصدد واکاوی مفاهیم نهفته در کرکسیون است تا ضمن تبیین، بررسی و نقد دیدگاه های حاصل از مصاحبه با خِبرگان، ارکان اصلی کرکسیون را برای سنجش توان طراحی دانشجویان صورت بندی کند.روش پژوهش: این تحقیق با رویکرد کیفی به روش نظریه داده بنیاد و با ابزار مصاحبه های نیمه ساختاریافته انجام شده است. با بهره گیری از نظریه داده بنیاد، داده های حاصل از مصاحبه های اکتشافی با 21 نفر از خِبرگان حوزه آموزش دروس طراحی معماری در دانشگاه های ایران طی سه مرحله کدگذاری باز (اولیه)، زیرمقوله ها و مقوله ها صورت گرفت. واحدهای معنایی شامل 312 عنوان و کدهای باز در قالب 42 گزاره، مفهوم سازی شد. همچنین زیرمقوله ها مشتمل بر 12 گزاره عمده بود که در مرحله بعد، مقوله ها با 3 هسته استخراج شدند.نتیجه گیری: نتایج این پژوهش حاکی از آن است که کرکسیون در نظام آموزش معماری، مفهومی فراتر از تصحیحِ صِرف آثار دانشجویان است و بر سطوح سه گانه «ماهیت»، «راهبرد» و «شیوه های راهبری» استوار می شود. 

بیان مسئله: تاریخ معماری جهان مشحون از واژگان کم کاربرد و ناآشنا از بافت ها و بناهای تاریخی است. گستردگی اطلاعات و پیچیدگی مفاهیم بناهای تاریخی؛ و همچنین روش های تدریس سنتی مبتنی بر سخنرانی صِرف، قابلیت تحلیل و سازماندهی حیطه شناختی و فراشناختی دانشجویان نسبت به هنر و معماری تمدن های باستانی را در کلاس درس تاریخ معماری جهان با صعوبت و دشواری مواجه ساخته است.هدف پژوهش: این پژوهش در نظر دارد به تبیین تأثیر بحث گروهی بر بستر کلاس معکوس در ارتقای کیفیت یادگیری درس تاریخ معماری جهان بپردازد. روش پژوهش: این پژوهش با روش های آمیخته مداخله ای انجام شده است؛ که در مرحله کیفی با استفاده از روش نظریه برخاسته از داده های ساخت گرایانه کتی چارمز؛ و در بخش کمّی از روش آزمایشی استفاده شد. استخراج و تحلیل داده های کیفی برآمده از یادداشت های گروه آزمایش، مشاهده رفتار و همچنین انجام مصاحبه با تعدادی از ایشان با استفاده از شیوه کدگذاری اولیه و متمرکز انجام شد. سپس در بخش کمّی با استفاده از طرح شبه آزمایشی، میزان و کیفیت یادگیری گروه آزمایش و گروه گواه مورد مقایسه قرار گرفت. جامعه آماری این پژوهش 43 نفر از دانشجویان رشته معماری دانشگاه تربیت دبیر شهیدرجایی است که به صورت در دسترس  و در دو کلاس با شرایط نسبتاً برابر، یکی به عنوان گروه آزمایشی شامل 22 نفر و دیگری به عنوان گروه گواه شامل 21 نفر به صورت گروه های دست نخورده قرار گرفتند. ابزار جمع آوری داده های کمّی، آزمون محقق ساخته است که روایی محتوایی آن از طریق روش ارجاع به خبرگان و همسانی درونی آن با ضریب آلفای کرونباخ  82/0 تأیید شد. همچنین تحلیل داده های کمی نیز با آزمون  Uز Mann-Whitney و با استفاده از نرم افزار SPSS-22 تحلیل شد.نتیجه گیری: یافته های این پژوهش در بخش کیفی منتج به طبقه بندی هفت مقوله متمرکز است. در ارتباط با صعوبت یادگیری واژگان ناآشنا و کم کاربرد، مقوله های ساخت شناختی و ساخت دانش مشارکتی؛ در ارتباط با امکان ناپذیری بازدید از آثار تاریخی برون مرزی، مقوله های بصری سازی و بیان گرافیکی محتوای متنی، در ارتباط با گستردگی اطلاعات و پیچیدگی مفاهیم، مقوله های عاملیت در یادگیری محتوای آموزشی، پیوندیابی و شبکه سازی میان محتوای هر فصل، ارتقای مهارت ارتباط مؤثر، و تاب آوری در یادگیری مفاهیم انتزاعی صورت بندی شدند؛ یافته های بخش کمّی نشان داد که کاربست همزمان راهبردهای کلاس معکوس و بحث گروهی بر ارتقای کیفیت یادگیری دانشجویان در درس تاریخ معماری جهان اثرمعنادارآماری دارد (p<0.01). بنابراین اندازه اثر محاسبه شده، برابر با 399/0 است که نشان دهنده تأثیر 40 درصدی این روش تدریس بر بهبود کیفیت یادگیری دانشجویان است. این نتایج بر اهمیت روش های نوین تدریس در ارتقای کیفیت یادگیری دانشجویان تأکید دارند؛ و به نظر می رسد پژوهش های بیشتر در این زمینه، می تواند ادراک عمیق تری از تأثیرات آن ها را محقق سازد.

بیان مسئله: اگرچه ممکن است عدم تمایل دانشجویان در استفاده از فضای کتابخانه های پردیس دانشگاهی، محتملا دلایلی نظیر تداخل ساعات آموزشی با زمان فعالیت کتابخانه و یا گسترش و دسترسی آسان به منابع دیجیتال از طریق نرم افزارهایِ قابل نصب بر روی گوشی های تلفن همراه و یا کامپیوتر را در بر داشته باشد، لکن معیارهای طراحی معماری در فضای کتابخانه های دانشگاهی نیز در فقدان حضورپذیری کاربران بی تاثیر نیست.بیان مسئله: اگرچه ممکن است عدم تمایل دانشجویان در استفاده از فضای کتابخانه های پردیس دانشگاهی دلایلی نظیر تداخل ساعات آموزشی با زمان فعالیت کتابخانه و یا گسترش و دسترسی آسان به منابع دیجیتال از طریق نرم افزارهای قابل نصب بر روی گوشی های تلفن همراه و یا کامپیوتر را در بر داشته باشد، لکن معیارهای طراحی معماری در فضای کتابخانه های دانشگاهی نیز در فقدان حضورپذیری کاربران بی تأثیر نیست.هدف پژوهش: پژوهش حاضر درصدد شناسایی معیارهایی است که ضمن ارتقاء کیفیت فضای معماری کتابخانه های پردیس دانشگاهی، به جذب حداکثری کاربران و افزایش حضورپذیری ایشان در کتابخانه های دانشگاهی بینجامد.روش پژوهش: این تحقیق با رویکرد کیفی و به روش نظریه داده بنیاد انجام شده است. داده های حاصل از مصاحبه های نیمه ساختاریافته با 14 نفر از کاربران کتابخانه های پنج دانشگاه در شهر تهران، طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و گزینشی انجام شد. کدهای باز در قالب 33 گزاره، مفهوم سازی شد. همچنین کدهای محوری مشتمل بر 20 مقوله عمده بود که در مرحله بعد، کدهای انتخابی با پنج هسته استخراج شدند.نتیجه گیری: فراهم آوردن فضاهایی جهت اوقات فراغت و رفع خستگی و امکان دید مطلوب به فضای سبز و برخورداری از چشم اندازهای بصری متنوع، امکان تعامل گروهی، در نظر گرفتن شرایط مربوط به آسایش محیطی در فضاهای مطالعه، ملاحظات مربوط به حریم ارتباط بصری با دیگر فضاهای کتابخانه برای دختران، سازماندهی فضایی، کیفیت عملکردی مبلمان و قفسه بندی (مناسب سازی مبلمان برای نشستن طولانی مدت و رعایت ملاحظات ارگونومیک) و در نظرگرفتن جنبه های مدیریت و برنامه ریزی در ارتباط با نیروی انسانی، به عنوان عوامل مؤثر بر مطلوبیت فضای کتابخانه های پردیس دانشگاهی تعیین شدند.نتیجه گیری: فراهم آوری فضاهایی جهت اوقات فراغت و رفع خستگی و امکان دید مطلوب به فضای سبز و برخورداری از چشم-اندازهای بصری متنوع، امکان تعامل گروهی، در نظر گرفتن شرایط مربوط به آسایش محیطی در فضاهای مطالعه، ملاحظات مربوط به حریم ارتباط بصری با دیگر فضاهای کتابخانه برای دختران، سازماندهی فضایی، کیفیت عملکردی مبلمان و قفسه بندی (مناسب-سازی مبلمان برای نشستن طولانی مدت و رعایت ملاحظات ارگونومیک) و در نظرگرفتن جنبه های مدیریت و برنامه ریزی در ارتباط با نیروی انسانی، به عنوان عوامل موثر بر مطلوبیت فضای کتابخانه های پردیس دانشگاهی تعیین شدند.

مدرسه مکانی است که تعلیم و تربیت دانش آموزان بر بستر آن شکل می گیرد، اما بی توجهی به ساحت مبانی نظری اسلامی با تأکید بر شناخت انسان، نیازهای او و اهداف متعالی تعلیم و تربیت در این مکان، به بروز چالش هایی در پرداختن به قابلیت های فضای مدرسه در شکل دهی به هویت انسان منجر می شود. از آنجا که فلسفه همواره به اصول، بنیان ها و بنیادهای مسائل می پردازد و همه جانبه آن را واکاوی می کند، این پژوهش نیز با توجه به نظریه حرکت جوهری ملاصدرا و شناخت مراتب کمال نفس انسان و صیرورت او در دستیابی به جایگاه انسان کامل بر بستر فضای تعلیم و تربیت صورت گرفته و معیارهای طراحی معماری مدرسه را مطالعه کرده است. براساس نظریهٔ حرکت جوهری، اهمیت تعلیم و تربیت در حکمت متعالیه معلوم می شود؛ زیرا آنچه در تعلیم و تربیت یا آموزش و پرورش رقم می خورد، تحول گوهر وجودی انسان است؛ به عبارت دیگر تعلیم و تربیت مستلزم تحولات ذاتی در انسان است. در این پژوهش، ویژگی های طراحی معماری پنج نمونه از مدارس معاصر ابتدایی در ایران بررسی شده و درنتیجه میزان توجه طراحان به آموزش و پرورش دانش آموزان با توجه به معیارهای فلسفه تربیت اسلامی ارزیابی شده است. راهبرد این پژوهش استدلال منطقی و به روش توصیفی- تحلیلی است؛ درنتیجه می توان گفت، معماری و طراحی فضاهای تربیتی باید در تطابق با ساحات حیات انسان و متناسب با شرایط و اقتضائات زمان و مکان و نیاز متربیان باشد. معماران باید با شناخت صحیح از مراتب کمال نفس انسان، محیط های آموزشی را به گونه ای طراحی کنند که بستر رشد و پرورش دانش آموزان را در تطابق با فلسفه تربیت اسلامی فراهم آورند.

شناسایی، ارزیابی و اولویت دهی به معیارهای مؤثر در یک فضای معماری می تواند به تصمیم طراحان برای ارتقاء ارکان کیفی فضا مؤثر باشد.کتابخانه های عمومی به مثابه فضای معماری، به منظور ارتقاء دانش عمومی جامعه در جذب حداکثری مردم نقش مؤثری ایفا می کنند. پرسش این پژوهش، یافتن معیارهایی است که بتواندکیفیت فضای معماری کتابخانه مطلوب را ارتقاء بخشد.پژوهش حاضر با استفاده از روش هم بستگی، تحلیل عاملی و از نرم افزار SPSS20 برای تعدیل شاخص های طراحی مطلوب صورت گرفته است. جامعه مورد بررسی در این پژوهش،کاربران کتابخانه مرکزی همدان شامل بانوان و آقایان که در بازه زمانی 4 ماهه از طریق پرسش نامه، مورد مشاهده قرار گرفتند. براساس روش های آماری، حجم نمونه با مقدار 226 و از نوع نمونه گیری تصادفی ساده بود. نتایج این پژوهش آشکار ساخت از میان عوامل 10 گانه ارتقاء کیفیت فضا درکتابخانه، توجه به دید و منظر و پوشش گیاهی، نورپردازی داخلی و تناسبات، به ترتیب مهم ترین عواملی هستند که جهت طراحی قرائت خانه مطلوب تأثیرگذارند.