عابدین دارابی عمارتی

رویکرد ریزوماتیک و تفکر خلاق به شکل فزاینده ای در تحقیقات آموزشی در دو دهه گذشته ارزشمند بوده است. نظام های آموزشی برای دستیابی به اهداف کلان خود و ایجاد تفکر خلاق به روش های مطلوب آموزش نیاز دارند. هدف این پژوهش ارائه الگوی ریزوماتیک برای آموزش تفکر خلاق است. به این منظور، به روش پژوهش ترکیبی از نوع اکتشافی با طرح ارائه الگو و تأیید آن استفاده شد. ابتدا مفاهیم و نظریه های موجود در مورد آموزش ریزوماتیک بررسی شد و پس از طبقه بندی، نقشه و چهارچوب مفهومی تدوین و در نهایت الگوی آموزشی تفکر ریزوماتیک ارائه شد. سپس محتوای آموزشی ریزوماتیک بر اساس این الگو طراحی و اجرا گردید. جامعه آمارى پژوهش، تمام دانش آموزان پسر پایه ششم ابتدایی مدارس دولتی شهر صحنه در سال تحصیلی 98- 1397 بود. جهت انتخاب نمونه مناسب به روش هدفمند دو کلاس از کلاس های شهر صحنه که دارای امکانات آموزشی مناسب، معلمان خبره و دانش آموزان دارای معدل بالا بودند در درس علوم تجربی به عنوان نمونه انتخاب شد. یک کلاس 34 نفره به گروه آزمایشى و یک کلاس 34 نفره به گروه گواه اختصاص یافت. برای اندازه گیری تفکر خلاق دانش آموزان از آزمون خلاقیت شیفر استفاده شد. نتایج تحلیل کوواریانس حاکی از تأثیر این الگو بر رشد تفکر خلاق دانش آموزان بود.

در پژوهش حاضر، طراحی و اعتبارسنجی الگوی آموزشی ارزش آفرین صورت گرفته و بدین منظور، داده های موردنیاز در دو بخش کیفی (براساس تحلیل مضمون) و کمّی (برپایه روش پیمایشی) گردآوری شده است. جامعه آماری در بخش کیفی، شامل متون و پژوهش های مرتبط و در بخش مصاحبه، مشتمل بر هجده نفر از معلمان متخصص با تحصیلات عالی بوده است که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند (گلوله برفی) انتخاب شدند. در بخش کمّی نیز جامعه آماری، تمام معلمان مدارس ابتدایی شهرستان صحنه به تعداد 250 نفر را شامل می شده است که ازمیان آن ها با استفاده از روش نمونه گیری تصادفیِ طبقه ای، 150 نفر به منظور تکمیل پرسشنامه ها انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی، مصاحبه نیمه ساختاریافته و در بخش کمّی، پرسشنامه محقق ساخته بسته پاسخ با 66 گویه مستخرج از مصاحبه بوده است. برای تجزیه و تحلیل و طبقه بندی داده ها در بخش کیفی، از روش تحلیل مضمون استفاده شده است؛ سپس در بخش کمّی با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی در نرم افزار AMOS داده ها تحلیل شده اند. یافته ها نشان می دهد الگوی آموزش ارزش آفرین، هفت بُعد (اهداف، مربّی، متربی، محتوا، برنامه درسی، یاددهی- یادگیری و ارزشیابی) و 26 مؤلفه دارد و از برازش مناسبی برخوردار است. نتیجه کلی به دست آمده از پژوهش، آن است که تحول در نظام آموزش وپرورش ضرورتی اجتناب ناپذیر دارد و در این حوزه باید بر آموزش دهی ارزش ها تأکید شود؛ لذا بهتر است این مدل یاددهی- یادگیری در مدارس اجرا شود تا شکاف ایجادشده بین درک دانش آموزان و معلمان از ارزش های اسلامی کاهش یابد.

پژوهش حاضر با هدف تحلیل اثر فلات زدگی شغلی بر تعهد سازمانی با میانجی گری سکوت سازمانی معلمان مدارس متوسطه اول شهر نورآباد انجام گرفت. روش پژوهش توصیفی - همبستگی از نوع معادلات ساختاری بود. جامعه آماری پژوهش تمامی معلمان مدارس متوسطه اول شهر نورآباد در سال تحصیلی 1401-1400 به تعداد 320 نفر بوده اند. برای انتخاب نمونه از جدول کرجسی و مورگان استفاده شد و 175 نفر به شیوه نمونه گیری تصادفی از نوع طبقه ای انتخاب گردید. جهت جمع آوری اطلاعات از سه پرسش نامه استاندارد فلات زدگی شغلی میلیمن (1992)، تعهد سازمانی آلن و مایر (1990)، سکوت سازمانی داین و همکاران (2003) استفاده شد. همچنین برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی و روش های آمار استنباطی شامل تحلیل عامل تأییدی و از مدل سازی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد بین فلات زدگی شغلی و تعهد سازمانی در سطح 0/05 درصد رابطه ی معناداری وجود ندارد اما با میانجی گری سکوت سازمانی این رابطه منفی و معنا دار است. همچنین سکوت سازمانی با تعهد سازمانی در سطح اطمینان 99 درصد رابطه ای منفی و معنادار دارد و فلات زدگی شغلی با سکوت سازمانی در سطح اطمینان 99 درصد رابطه ای مثبت و معنادار دارند. به طور کلی نتیجه می شود که مدل مفهومی اثربخشی تعهد سازمانی بر فلات زدگی شغلی با نقش واسطه ای سکوت سازمانی با مدل تجربی برازش ندارد.

هدف از این پژوهش ترکیبی دو مرحله ای اکتشافی متوالی، طراحی برنامه درسی سازنده گرا و تأثیر آن بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان پایه ششم ابتدایی در درس علوم تجربی بود. در مرحله اول با رویکرد کیفی و با واکاوی متون مختلف، به روش تحلیل مضمون داده ها استخراج شد سپس جهت ساخت شبکه مضامین و مدل برنامه درسی سازنده گرا با خبرگان و اساتید حوزه برنامه درسی مصاحبه به عمل آمد. مضمون های احصایی از داده های کیفی به صورت یک مدل آموزشی ارائه گردید. در مرحله دوم به روش آزمایشی و با استفاده از طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل عملکرد تحصیلی دانش آموزان مقایسه شد. جامعه آماری در بخش کمی تمامی دانش آموزان مقطع ابتدایی پایه ششم ابتدایی شهرستان صحنه بود که به صورت خوشه ای چند مرحله ای دو کلاس به عنوان نمونه انتخاب گردید. از آزمون محقق ساخته جهت سنجش عملکرد تحصیلی استفاده شد. نتایج حاصل از تحلیل کوواریانس چند متغیره(یا یک راهه) نشان داد که برنامه درسی سازنده گرا موجب بهبود عملکرد یادگیرندگان در ابعاد محتوایی، شناختی و تحقیق علمی می شود.

هدف این پژوهش ارائه مدل ریزوماتیک و توسعه آن برای پرورش خلاقیت دانش آموزان است. برای تحقق این هدف از رویکرد ترکیبی و مدل آشیانه ای آزمایشی استفاده شد. برای اجرای این طرح ابتدا چند درس از کتاب رایج علوم تجربی پایه ششم با استفاده از مدل آموزش ریزوماتیک سازماندهی شد، سپس این مجموعه توسط معلمان باتجربه مورد بررسی و تأیید قرار گرفت. در مرحله بعد سه مدرسه ابتدایی دخترانه از شهر کرمانشاه انتخاب و از هر مدرسه یک کلاس انتخاب شد(مدارس همگن و دارای شرایط تقریباً مشابه). این سه کلاس به ترتیب با نام-های کلاس مرجع، کلاس روش و کلاس روش محتوا نامگذاری شد. این طرح طی مدت 6 هفته و هر هفته یک جلسه اجرا شد. کلاس مرجع با روال عادی آموزش یافت. در کلاس روش با روش آموزش ریزوماتیک شاگردان محتوای کتاب رایج را فرا گرفتند و در کلاس روش – محتوا دانش آموزان محتوای طراحی شده را با شیوه آموزش ریزوماتیک تجربه کردند. بعد از اتمام دوره هر سه کلاس در آزمون خلاقیت تورنس و آزمون محقق ساخته شرکت کردند. یافته های کمی با شیوه تحلیل کوواریانس مورد بررسی قرار گرفت و نتایج نشان داد که اجرای مدل آموزشی ریزوماتیک در گروه های متفاوت آزمایشی باعث پرورش خلاقیت دانش آموزان می شود. در بخش کیفی نظرات معلمان در خصوص پیشرفت خلاقیت در ابعاد سیالی، ابتکار، بسط و انعطاف پذیری مورد بررسی قرار گرفت. در مرحله ای دیگر یافته های کمی و یافته های کیفی حاصل از نظرات معلمان مقایسه گردید و تأثیر مثبت مدل آموزشی ریزوماتیک در پرورش خلاقیت تأیید شد.