مهسا حقانی

طراحی مناسب فضای اتاق خواب در خوابگاه ها از عوامل موثر در حفظ آرامش و موفقیت تحصیلی دانشجویان به شمار می آید. هدف از این پژوهش بررسی معیارهای فیزیکی و تاثیر متقابل آن بر شاخصه های روانشناختی در طراحی اتاق خواب مطلوب خوابگاه های دانشجویی است. روش تحقیق حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی با استفاده از شیوه پیمایشی از نوع عرضی آن می باشد که هدف این نوع روش مطالعه، نگرش یک جمعیت و ترجیحات استفاده کنندگان است. در این میان 45 نفر از دانشجویان دختر دانشگاه مازندران که در بین 2 نوع خوابگاه (راهرویی-سوییتی) ساکن بودند، به عنوان جامعه هدف انتخاب و نمونه گیری به روش تصادفی ساده صورت گرفت. روش گرد آوری داده ها با استفاده از نظرسنجی از دانشجویان به کمک بهره گیری از پرسشنامه ای که حاوی چند گروه سوال ( شامل مشخصات کمی : ابعاد و اندازه اتاق، نوع تخت و شرایط آن، تعداد قفسه، گنجه و همچنین معیارهای کیفی : انعطاف پذیری اتاق، حفظ قلمرو شخصی، ازدحام و شلوغی اتاق، احساس راحتی و .. به کار رفته در اتاق خواب فعلی و اتاق خواب ترجیحی) بود، در نظر گرفته شد. داده ها با استفاده از آزمون های آماری میانگین و Chi-Square به کمک نرم افزارSPSS (v.16) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در بررسی ارتباط میان ظرفیت اتاق (تعداد افراد) و به تبع آن رضایت از ابعاد و اندازه با آرامش روانی دانشجویان، نتیجه می شود که آرامش روانی دانشجویان وابسته به بعد فیزیکی اتاق است(05/0>P). به بیان دیگر، بعد فیزیکی اتاق در آرامش دانشجویان تاثیر گذار است. از طرفی می توان گفت که بین آرامش روانی دانشجویانی که در خوابگاه راهرویی زندگی می کنند و دانشجویانی که در خوابگاه سوئیتی زندگی می کنند اختلاف معنادار وجود ندارد (05/0 P>). همچنین یافته ها نشان می دهد که مواردی چون انعطاف پذیری اتاق در احساس آرامش دانشجویان موثر است. با بهره گیری از سرانه کافی به ازای هر دانشجو و رعایت حداقل مساحت مورد نیاز، احساس آرامش و راحتی، حفظ فضای شخصی و تداعی خانه در خوابگاه های دانشجویی حاصل می شود.

مقدمه: کاهش شاخص های کیفی در مبادی ورودی شهرها به عنوان یکی از فضاهای عمومی شهری، یکی از مشکلاتی است که شهرها با آن روبه رو هستند. امروزه ورودی شهرها با وجود کاربری های ناسازگار و بدمنظر و عدم وجود سلسل ه مراتب بین محیط خارج و محیط شهری به فضایی ناکارآمد و بیهوده بدل شده اند. هدف از پژوهش حاضر در گام اول شناخت مؤلفه های مؤثر بر کیفیت فضای ورودی شهرها و در گام بعدی اولویت بندی و ارزیابی این مؤلفه ها در محدوده مورد مطالعه است. داده و روش: پژوهش از نوع پیمایشی و با رویکردی توصیفی- تحلیلی با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته انجام شده است. جامعه ی آماری با توجه به محدودیت های تحقیق، 65 نفر از میان متخصصین معماری و شهرسازی که با محدوده مورد مطالعه آشنا بوده اند؛ انتخاب شدند. در ادامه در قالب مصاحبه ای از آن ها خواسته شد که با مشاهده تصاویر محدوده مورد مطالعه، میزان اثرگذاری متغیر مطرح شده در هر سؤال را در ورودی شمال غربی زیراب به درصد بیان کنند. برای تحلیل از آزمون فریدمن، تحلیل عاملی و آزمون T استفاده شده است. یافته ها: نشان دهنده آن است میانگین کل شاخص های ورودی با کیفیت از منظر متخصصین با مقدار 51 از 100 در وضعیت نامطلوبی قرار دارد. در همین حال یافته ها نشان داده اند که «نورپردازی در شب» و «حفظ فرم و شکل طبیعی زمین» بالاترین اثر در حفظ کیفیت ورودی شهر را دارند. نتیجه گیری: به نظر می رسد که باید اهمیت حیات شبانه و زیبایی های شهر، ایجاد حس امینت در شب و همچنین توجه به بستر زمینه و طبیعی زیبای مناطق در برنامه ریزی ها و طراحی های شهری مد نظر قرار گیرد.

امروزه مسکن به عنوان یکی از پیچیده ترین بناهای معاصر، به سرپناهی موقت، بدون معنا و بی ثمر تبدیل شده که کارکرد راستینش- مأوا و مأمن بودن- را ازدست داده است. این در حالی است که توجه به تمایلات روحی و علایق متنوع انسان ها در کنار استانداردهای فیزیکی موجب افزایش کیفیت زندگی می گردد؛ ازاین رو بررسی حس دلبستگی به فضای سکونت به عنوان یکی از عوامل افزایش کیفیت در مناطق پیراشهری، به جهت وجود معضلات متعدد در این مناطق، بحثی، قابل توجه است. پژوهش حاضر، باهدف شناخت ارتباطِ مداخله ی بهره بردار در شکل دهی به فضای سکونتی و ایجاد حس دلبستگی به مکان، آزادی بهره بردار در شکل دهی به فضای سکونت را به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر حس دلبستگی به مکان موردبررسی قرار می دهد. پژوهش با توجه به هدف، کاربردی و ازنظر روش، توصیفی- پیمایشی است، در بخش کمی شاخص های مؤثر در بعد آزادی و حس دلبستگی به مکان پس از استخراج از ادبیات پژوهش های مرتبط، با تکنیک پرسشنامه ی محقق ساخته، توسط نرم افزار SPSS.22 و AMOS و آزمون های آماری معادلات ساختاری و رگرسیون خطی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. یافته ها حاکی از آن است که، آزادی بهره بردار در شکل دهی به فضای سکونت،  بر حس دلبستگی بر مکان مؤثر می باشد و «به رسمیت شناختن انسان ها با خصوصیات متنوعشان» از زیرمتغیرهای آزادی بهره بردار، بیش ترین تأثیر را بر حس دلبستگی به مکان دارد. همچنین آزادی بهره بردار بیشترین تأثیر را بر «مسئولیت پذیری» از زیر متغیرهای حس دلبستگی به مکان می گذارد. ازاین رو توجه به این شاخص ها توسط اشخاص حقیقی و حقوقی فرآیند ساخت وساز، می تواند به ارتقای کیفیت زندگی در فضای مسکونی مناطق پیراشهری بیانجامد.

بیان مسئله: اهمیت آسایش بصری در ساختمان ها، در تأثیر مثبت آن بر آسایش بصری، سلامت و بهره وری ساکنین نهفته است. این جنبه معماری در فضاهای آموزشی بیشتر حائز اهمیت است؛ چیزی که از طریق استفاده از استراتژی های مناسب نور روز، قابل دستیابی است. از این رو عناصر سایه انداز می توانند برای بهبود کیفیت بصری و بهینه سازی توزیع نور روز استفاده شوند تا به فضایی مطلوب و کارآمدتر برای ساکنان منجر شود.هدف پژوهش: این پژوهش ویژگی های فیزیکی سایه بان های خارجی افقی در چهار جهت نمای یک ساختمان آموزشی با جهت گیری شمالی- جنوبی را در شهر اصفهان به منظور ارتقای عملکرد نور روز و آسایش بصری فضا، بررسی می کند. روش پژوهش: فاکتور نور روز (daylight Factor) و شاخص های کیفیت بصری شامل، بیشترین خط شعاعی دید (Maximum radial line) و مساحت ایزوویست (Isovist area)، به عنوان متغیرهای وابسته پژوهش بررسی شده است. همچنین، ضریب انعکاس سایه بان ها (Reflection Coefficient of Materials )، عمق و فاصله بین آن ها به عنوان متغیرهای مستقل در نظر گرفته شده است. در این راستا، مطالعات کتابخانه ای، اندازه گیری های میدانی با استفاده از دستگاه لوکس متر، آنالیز های اقلیمی با استفاده از نرم افزار Climate Consultant 4/ 5 و شبیه سازی های کامپیوتری از طریق نرم افزارهای Relux و ابزار Isovist در نرم افزار Depth Map به کار گرفته شده اند. نتیجه گیری: نتایج نشان می دهند، طراحی خاصی از پارامترهای سایه بان ها برای هر جهت نمای ساختمان با توجه به اقلیم مشخص توصیه می شود. علاوه بر این، سایه بان با ضریب انعکاس ۸۰ درصد مناسب تلقی می شوند به گونه ای که بین توزیع فاکتور نور روز و شاخص های کیفیت بصری برای ساکنان ساختمان تعادل ایجاد می کند.