آرش عثمانی

گسترش کاربندی یکی از شیوه های ایجاد پوشش های متنوع در معماری سنتی بوده و کاربندی گسترش یافته بخش مهمی از آثار تاریخی معماری ایران را تشکیل می دهد. با این حال این نوع کاربندی در گونه شناسی های انجام شده جایگاه قابل توجهی نداشته و تا کنون پژوهشی هدفمند در زمینه چگونگی این بسط و گسترش صورت نگرفته و هر آنچه با این مضمون مشاهده شده، مطالعات پراکنده ای است که در خلال سایر پژوهش ها آمده است. پژوهش حاضر با هدف فهم بیشتر سازه های سنتی به بررسی هندسه نظری بسط و گسترش کاربندی، توسعه زمینه برای رسیدن به تنوع بیشتر و الزامات پیاده سازی کاربندی در زمینه های جدید پرداخته است. روش پژوهش به شیوه تحلیل توصیفی و استدلال منطقی با بررسی گزاره های هندسی است. جمع آوری اطلاعات از طریق بررسی های کتابخانه ای و مدل سازی رایانه ای انجام شده و جهت تدقیق بررسی ها، کاربندی 16 به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد کاربندی گسترش یافته گونه مفصلی از کاربندی ها است که از تقاطع دو یا چند زمینه مادر همسان یا غیر همسان شکل گرفته است و با توجه به دو مؤلفه زمینه و فاصله اتصال، فرم های متنوعی را ایجاد می نماید. زمینه کاربندی گسترش به سه روش هندسه محیطی، هندسه غیرحذفی و هندسه حذفی قابل شکل گیری است. لذا این نوع کاربندی در انواع زمینه های چندضلعی منتظم، غیرمنتظم با تقارن محوری و غیرمنتظم بدون تقارن محوری با شرایط خاص خود قابل پیاده سازی است. در هندسه های محیطی شرایط فاصله اتصال همانند کاربندی در زمینه مادر است، اما در هندسه های حذفی و غیرحذفی تعداد تقسیمات میان دو پایه مجاوری که بیشترین فاصله را از هم دارند، تعیین کننده حداقل فاصله اتصال در آن ها است.

مسأله مسکن و حاشیه نشینی از موضوعات شایع در علوم معماری و شهرسازی می باشد، اسکان غیر رسمی را می توان فرزند ناخلف این پدیده فراگیر دانست که ابعاد آن در جوامع امروز به سرعت در حال گسترش است. با توجه به اهمیت به تمام جنبه های وجودی شهر و مطرح شدن آن اعم از زیست محیطی، اقتصادی و فرهنگی، به عنوان پایه های گسترش و رشد شهری، مشکل سکونتگاه های غیر رسمی وارد فاز مطالعاتی جدیدی شده است و محققان علوم انسانی- اجتماعی- شهرسازی و معماری و برنامه ریزی شهری با دیدی کلی و نگاهی جغرافیایی، پدیده اسکان غیر رسمی در شهرها را مورد مطالعه قرار می دهند. لذا این مقاله در صدد است تا با تدوین شاخص های اسکان غیر رسمی، زیر بنای ضوابط طراحی را فرا روی طراحان قرار دهد. روش این تحقیق توصیفی - تحلیلی و میدانی است و از طریق طرح پرسشنامه و توزیع آن در بین ساکنان محله که 35 نفر به صورت تصادفی انتخاب گردیدند و پس از  بررسی پاسخنامه ها و تحلیل های آماری به تدوین شاخص های اسکان غیر رسمی پرداخته شد. نتیجه این پژوهش آن بود که محله حصار امام خمینی (ره) در همدان سکونتگاهی غیر رسمی است که درصد بالایی از ساکنین از نوع مهاجرین روستا به شهر هستند که با برنامه های بهسازی و نوسازی شهری، واگذاری تسهیلات کم سود یا بلا عوض و تسهیل ثبتی کردن این زمین ها و... می توان به بهبود این شاخص کمک کرد و رضایت هر چه بیش تر ساکنان این محله را ایجاد نمود.

یکی از زمینه های توسعه روستاییگردشگری روستایی می باشد که می تواند فرصت ها و امکاناتی را بویژه برای اشتغال و درآمد روستاییان فراهم سازد و نقش مهمی در احیاء و نوسازی و باز زنده سازی نواحی روستایی ایفا نماید. گردشگری را می توان رو به رشد ترین صنعت اشتغال زا در دنیا دانست، که در حال تبدیل شدن به یکی از ارکان اصلی اقتصاد تجاری جهان است. در واقع برنامه ریزان و سیاستگذاران توسعه گردشگری را به عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار بیان می کنند. صنعت گردشگری زمینه رشد فوق العاده ای در مناطق روستایی دارد. گردشگری روستایی امروزه یکی از بخش های مهم فعالیتهای اقتصادی محسوب می شود. روستاها و ساکنین آن از به دو صورت با صنعت توریسم در ارتباط هستند، در مرحله اول: محیط های روستایی به عنوان اماکن ییلاقی محل مناسبی برای گذراندن اوقات فراغت توریست ها و بویژه جهانگردان داخلی به شمار می آیند و در مرحله دوم: تولیدات آنها اعم از مواد خوراکی و صنایع دستی به توریست ها عرضه می شود و این موارد از عواملی هستند که به اقتصاد معیشتی آنها کمک می کند. این مقاله از طریق مطالعه کتابخانه ای و بررسی میدانی در مورد روستای پالنگان در کردستان، ضمن معرفی زمینه اشتغالات کوچک و متوسط در بخش گردشگری روستایی، استراتژی و راهکارهای کاربردی را در خصوص نحوه مدیریت و توسعه اقتصادی به شکلی که بیشترین منافع حاصل از حضور گردشگر را برای ساکنان روستایی در پی داشته، دنبال می کند. در نتیجه می توان با برنامه ریزی اصولی و مناسب و شناسایی مزیت ها و محدودیت های گردشگری روستایی، نقش مؤثری در توسعه این مناطق و در نتیجه توسعه ملی و تنوع بخشی به اقتصاد ملی ایفا نموده و زمینه اشتغال زایی را در روستاها ایجاد خواهند نمود. توسعه این صنعت که با هزینه قابل توجهی همراه نیست، در حاشیه خود باعث توسعه کسب و کار های فراوان، افزایش در تولید و توزیع و حل مشکل نیروی کار اضافی خواهد شد، و نیز موجب تنوع سازی اشتغال و افزایش درآمد روستایی، و پاسخگویی به تقاضای مربوط به صنایع و هنرهای دستی روستایی، اشاعه فرهنگ بومی و منطقه ای و ملی، خوداتکایی در عرصه تولید و اقتصاد و توسعه فرهنگ کار جمعی از طریق شبکه های تولیدی و خدماتی خواهد شد.