سکینه بیگی

شهر زیست پذیر از مفاهیم نوین و مؤثر در نظام های کنونی شهری است که به واسطه نقش مهم و اساسی که در تحول اندیشه ها و آرمان های جامعه معاصر دارد، جایگاهی بایسته پیدا کرده است. نظر به اهمیت ارتقاء و بهبود شرایط زیست در بخش مرکزی شهرها از یک سو و تاکید بر مباحث کیفی به جای توجه صرف به کمیت، هدف از پژوهش حاضر، بررسی نقش میانجی گرانه هویت در ارتباط بین زیست پذیری بخش مرکزی شهر بجنورد با برخی شاخص های منتخب و کلیدی این مفهوم است. برای دستیابی به این هدف، مبانی نظری تحقیق با استفاده از مطالعه کتابخانه ای و اطلاعات مورد نیاز برای تحلیل با استفاده از ابزار پرسشنامه از 384 نفر از ساکنان بخش مرکزی شهر جمع آوری شد. به فراخور نیاز تحقیق از نرم افزارهای SPSS و  Smart PLSبرای آماده سازی و پردازش داده ها استفاده شده است. یافته های پژوهش بیان کننده معنادار بودن نقش مهم و اثرگذار متغیر هویت و حس تعلق به مکان به عنوان میانجی بر سایر شاخص های مورد مطالعه این پژوهش؛ یعنی مشارکت اجتماعی، امنیت و آموزش در میزان زیست پذیری بخش مرکزی شهر بجنورد است. بنابراین، متغیر هویت و حس تعلق به مکان نه تنها عوامل مؤثر در زیست پذیری یک مکان هستند، بلکه در میزان تاثیرگذاری سایر عوامل و متغیرها نیز نقشی قابل توجه دارند، که این مساله بر اهمیت متغیر هویت و حس تعلق به مکان در مطالعات زیست پذیری می افزاید. لذا توجه ویژه به این مفاهیم نقشی اساسی در بهبود زیست پذیری شهری خواهد داشت.

امروزه اغلب جمعیت دنیا در شهرها ساکن اند و شهری شدن به عنوان پدیده غالب اسکان زندگی بشر، همواره با روندی رو به رشد ادامه داشته است. اما در سال های اخیر، زندگی ساکنان شهر با مشکلات متعددی مواجه شده است. از این رو، متخصصان شهری در سراسر جهان در جستجوی راه حلی برای این وضعیت هستند. به گونه ای که نظریه ها، دیدگا ه ها، رویکردها و مد ل های متنوعی در این باره مطرح کرد ه اند. یکی از مهمترین این رویکردها، زیست پذیری است که عموما با شاخص ها و ابعاد مختلف مورد سنجش قرار می گیرد. پژوهش حاضر با هدف تبیین رابطه بین شاخص های مختلف زیست پذیری و ماهیت آن و سنجش میزان اثرگذاری آن ها بر زیست پذیری، بخش مرکزی شهر بجنورد را به عنوان محدوده مورد مطالعه انتخاب کرده است. تحقیق از نظر هدف کاربردی است و در گردآوری داده ها از دو روش کتابخانه ای و میدانی بهره گیری شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش مدل سازی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی و نرم افزارهای مرتبط استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که اگرچه بین اکثر شاخص های مورد مطالعه این تحقیق و زیست پذیری ارتباط معناداری وجود دارد؛ شاخص های مشارکت محلی، امکانات آموزشی و امکانات تفریحی و اوقات فراغت بیشترین تاثیر را بر زیست پذیری داشته اند. همچنین مشخص شد که بین متغیر مدت سکونت و هویت (01/0p-value = ) و مدت سکونت و مشارکت فردی (08/0p-value = ) نیز ارتباط معنادار آماری وجود دارد (در سطح اطمینان 90 درصد).

هدف: وقوع حوادث طبیعی، از جمله زلزله، گاهی با صدمه های مالی و جانی بسیاری همراه است. تخصیص صحیح هر یک از ناحیه های شهری به نقاط اسکان اضطراری، بیمارستان ها و درمانگاه ها باعث سرعت بخشیدن به فرایند امدادرسانی و کاهش آسیب های جانی خواهد شد. هدف از این پژوهش ارائه یک مدل برنامه ریزی ریاضی خطی عدد صحیح برای مکان یابی و تخصیص نقاط اسکان اضطراری به ناحیه های شهری است. روش: در این مدل، حجم جریان بین نقاط تقاضا و نقاط اسکان اضطراری و همچنین درمانگاه ها و بیمارستان ها تعیین می شود. در مدل ریاضی ارائه شده، هدف کمینه سازی امید ریاضی کل زمان حمل ونقل افراد است، به طوری که برای انتقال دیرتر افراد آسیب دیده به مراکز درمانی ضریب جریمه در نظر گرفته شده است. با توجه به ماهیت تصادفی بودن بلایای طبیعی، نبود قطعیت در این پژوهش به صورت سناریو دیده شده است. در این پژوهش، احتمال وقوع سناریوهای مختلف، احتمال آسیب به هر ناحیه در سناریوهای مختلف، دسته بندی جراحت های واردشده به افراد و ظرفیت محدود پذیرش در نقاط اسکان و مراکز درمانی در نظر گرفته شده است. یافته ها: مدل پیشنهادی پژوهش با استفاده از اطلاعات شهر بجنورد کدنویسی و حل شده است. تخصیص بهینه هر یک از ناحیه های شهر بجنورد به بیمارستان ها، درمانگاه ها و نقاط اسکان موقت تعیین شده است. نتیجه گیری: با وجود آنکه احتمال آسیب در ناحیه های مختلف شهری مقداری اندک در نظر گرفته شد، ظرفیت بیمارستان های شهر پاسخ گوی مجروحان نبود و برای بستری بیماران، به استفاده از بیمارستان شهر مجاور نیز نیاز است. همچنین نیاز است، مراکز درمانی موقت در مناطقی نزدیک به روستاها پیش از وقوع چنین حوادثی مکان یابی شوند.

وقوع بلایای طبیعی و غیرطبیعی سالانه جان و مال انسان های زیادی را در سراسر جهان تهدید می کند. یکی از اقدام های اولیه در فاز پاسخ به چنین وقایعی، انتقال افراد سالم از مناطق حادثه دیده به اردوگاه ها است. هدف از این تحقیق، ارائه یک مدل برنامه ریزی ریاضی خطی عدد صحیح مختلط برای تعیین بهترین مکان اردوگاه ها و مسیر حرکت وسایل امدادی بین نقاط آسیب دیده و محل های اسکان افراد است. در عملیات انتقال افراد، عدم قطعیت فازی در زمان های حمل و نقل، مقدار تقاضای نقاط حادثه دیده، زمان خدمت رسانی و پنجره زمانی در نظرگرفته شده است. در این تحقیق، ابتدا مقدار بهینه مجموع زمان های رسیدن وسایل نقلیه به اردوگاه ها در شرایط بدبینانه محاسبه شده است. سپس این مقدار به عنوان کران بالای محدودیت زمان در مدلی با هدف کمینه سازی هزینه موردانتظار آسیب وارد شده به افراد و وسایل نقلیه در نظر گرفته شده است. هزینه ذکرشده با توجه به امنیت هر یک از مسیرها در حرکت از انبار به نقاط حادثه دیده و از نقاط حادثه دیده به اردوگاه ها محاسبه شده است. برای نشان دادن کارایی مدل پیشنهادی، مدل بر روی یک مثال تصادفی اجرا شده است. نتایج حاصل از این تحقیق می تواند به عنوان الگویی برای برنامه ریزی پاسخ به وقوع بحران های احتمالی پدافند عامل مورد استفاده قرار گیرد.